بررسی جایگاه اختراعات و اکتشافات در نقشه جامع علمی کشور

مخبردزفولي: نقشه جامع علمي كشور هفته آينده رونمايي مي‌شود
خبرگزاری فارس
عصر ایران - ۱۱ اسفند ۱۳۸۹

 مقدمهاختراع تنها یکی از حقوق مالکیت فکری  است. مالکیت فکری در معنای عام خود عبارت است از حقوق قانونی منتج از فعالیت ذهنی و فکری در زمینه¬های صنعتی، علمی، ادبی و هنری. حقوق مالکیت فکری به دو بخش مالکیت صنعتی و حق انحصاری اثر تقسیم می¬شود. الف) مالکیت صنعتی  خود دربرگیرندة حقوق قانونی مربوط به داراییهای فکری، نظیر اختراعات ناشی از یک ابتکار ، طرحهای صنعتی  و علائم تجاری  است.ب) حق انحصاری اثر  عمدتاً در کارهای ادبی، موسیقی، هنری، عکاسی و صوتی- تصویری و نیز بعضی نرم¬افزارها کاربرد دارد.اختراع ثبت¬شده حق مالکیت فکری است که مراجع قانونی برای استفاده و بهره¬برداری مخترعان از اختراع یا ابتکار خود طی یک دورة زمانی محدود (معمولاً ۲۰ سال) صادر می¬کنند. "ثبت اختراع به¬طور کلی، تولید و یا فرایندهایی را دربرمی¬گیرد که شامل جنبه¬های تکنیکی یا عملکردی جدید باشند.

"مالکیت فکری در معنای عام خود عبارت است از حقوق قانونی منتج از فعالیت ذهنی و فکری در زمینه¬های صنعتی، علمی، ادبی و هنری"برای مثال آنچه در ثبت اختراع مطرح است این است که ابداع ایجاد¬شده چگونه کار می¬کند؟ چه عملکردی دارد؟ چطور ساخته شده و چه چیزی را بنیان¬گذاری می¬کند؟]7 [." این حق را یک اداره ثبت اختراع ملی یا منطقه¬ای اعطا می¬کند و حقوق آن به قلمروی تحت پوشش آن اداره محدود می¬شود. حقوق ثبت اختراع، هم در قلمروهای ملّی و هم خارجی امکان پیگیری دارد. تصمیم در این زمینه به راهبرد انتخابی خود صاحب اختراع بستگی دارد. عموماً متقاضیان تمایل به پیگیری حقوق اختراع خود در قلمرو ملی و سپس قلمروهای خارجی دارند.در لغت¬شناسی حقوقی، مخترع به معنی شخصی است که آن اختراع را تولید کرده است؛ درحالی که ثبت-کننده به معنی مالک حقیقی یا حقوقی اختراع است. در زمانی که مخترع در استخدام یک شرکت است، این شرکت است که مالک آن اختراع می¬شود؛ زیرا اختراع به¬عنوان بخشی از فعالیتهای شرکت ایجاد شده است.

اداره ملی ثبت اختراع ممکن است حق اختراع را به یک شرکت، شخص یا یک نهاد عمومی  اعطا کند. تقاضا برای ثبت اختراع نیز باید ویژگیهای خاصی را داشته باشد: اختراع باید جدید بوده، دارای گامی ابتکاری باشد و قابل به‌کارگیری در صنعت باشد.دارندة گواهی یا ورقه اختراع، این اختیار قانونی را دارد که دیگران را از استفادة تجاری از آن، برای دوره زمانی محدود منع کند. برای برخورداری از حقوق مالکیت، متقاضی می¬بایست اختراع خود را برای حمایت مورد نظر افشا سازد. تعامل بین اعطای حقوق انحصاری برای یک دوره معین و افشا نمودن  کامل اطلاعات، یک جنبه مهم نظام ثبت اختراع است.متقاضیان جهت ثبت اختراعات و ابداعات خود ممکن است از انواع رویه‌های اخذ گواهی یا ترکیبی از آنها استفاده کنند:۱- رویه‌های ملی۲- رویه‌های فراملی، شامل:  الف- رویه¬های منطقه¬ای، مانند اداره ثبت اختراع اروپاعموماً ادارات ثبت اختراع در حیطة یک کشور فعالیت می¬کنند. اداره ثبت اختراع اروپا استثنایی در این زمینه است، به¬نحوی که برای گروهی از کشورهای اروپایی فعالیت می¬کند.

""ثبت اختراع به¬طور کلی، تولید و یا فرایندهایی را دربرمی¬گیرد که شامل جنبه¬های تکنیکی یا عملکردی جدید باشند"این اداره، یک اداره منطقه¬ای است. در نتیجه کنوانسیون ثبت اختراع اروپا، اداره ثبت اختراع اروپا برای اعطای گواهی به اختراعات در اروپا بر مبنای یک رویه بررسی متمرکز ایجاد شد. این رویه را کسانی اتخاذ می¬کنند که می¬خواهند اختراعشان در چندین کشور اروپایی تحت حمایت قرار بگیرد (این از ثبت درخواستهای جداگانه در ادارات ملی ثبت اختراع در هر کشور به صورت مستقل ارزان¬تر است). در حال حاضر، سیستمهای ملی و سیستم اروپایی به¬صورت موازی کار می¬کنند؛ اگرچه به نظر می¬رسد که مخترعان از سیستم اروپایی بیشتر استفاده ¬کنند. با ثبت یک درخواست ثبت اختراع اروپایی با یکی از سه زبان انگلیسی، فرانسه و آلمانی برخورداری از حقوق ثبت اختراع در تمامی کشورهای عضو کنوانسیون و کشورهای الحاقی وجود دارد.

البته متقاضی می¬بایست در زمان تکمیل اظهارنامه، آن کشورهایی را که مایل است اختراعش در آنجا حمایت شود، مشخص کند. اختراعاتی که در اداره ثبت اختراع اروپا ثبت می¬شوند دارای حقوق قانونی مشابهی در هر کشور عضو کنوانسیون هستند.   ب- رویه¬های بین¬المللی، معاهده همکاری در ثبت اختراع  (PCT)دیگر رویه حمایت از یک اختراع در کشورهای مختلف، ثبت اختراع تحت پیمان همکاری در ثبت اختراع (PCT) است که در سال ۱۹۷۰ امضا و از ابتدای دهه ۱۹۸۰ توسط سازمان جهانی مالکیت فکری  به اجرا درآمد و اکنون تعداد قابل توجهی از کشورها این معاهده را امضا کرده¬اند. پیمان همکاری در ثبت اختراع، امکان پیگیری حقوق اختراع ثبت¬شده را در تعداد زیادی از کشورها با ثبت یک اظهارنامه بین¬المللی در یک ادارة ثبت اختراع واحد، فراهم می¬کند ]9 [.علی رغم وجود رویه¬های منطقه‌ای و بین¬المللی، حقوق ثبت اختراعات ممکن است در میان کشورهای مختلف در سرتاسر جهان، متفاوت باشد. یک دلیل آن، وجود تفاوت در قوانین ثبت اختراع کشورهاست]8 [.اگر مخترع (متقاضی) مایل باشد از اختراع خود علاوه بر سطح ملی، در دیگر کشورها نیز محافظت کند او می¬تواند مستقیماً با مراجعه به دفاتر ثبت اختراع آن کشورها اختراع خود را در آنجا ثبت کند یا به یک اداره منطقه¬ای (مانند اداره ثبت اختراع اروپا) مراجعه کرده یا یک درخواست طبق معاهده همکاری در ثبت اختراع (PCT) جهت محافظت از اختراع خود در هر کشور عضو این معاهده ثبت کند.

"در زمانی که مخترع در استخدام یک شرکت است، این شرکت است که مالک آن اختراع می¬شود؛ زیرا اختراع به¬عنوان بخشی از فعالیتهای شرکت ایجاد شده است" در ایران از سالها پیش برای استقرار نظام حمایت از اختراعات، تلاشهایی آغاز شده است. در سال ۱۳۰۴ قانون ثبت علائم تجاری ایران و در سال ۱۳۱۰ قانون حمایت از اختراع و علائم تجاری، به تصویب رسید و قانون قبلی نسخ گردید. در سال ۱۳۲۷ اداره ثبت شرکتها و علائم تجاری و اختراعات زیر نظر اداره کل ثبت اسناد و املاک کشور تشکیل شد. در سال ۱۳۳۷ قانون مصوب سال ۱۳۱۰ برای انطباق بیشتر با معاهده پاریس مورد اصلاح قرار گرفت. در سال ۱۳۷۷ نیز مجدداً اصلاحات دیگری در آن، صورت گرفت.

اکنون ثبت اختراع در ایران، توسط اداره کل مالکیت صنعتی صورت می¬گیرد. اختراعات و اکتشافات در نقشه جامع علمی کشور با توجه به مقدمه¬ای که نظام ثبت اختراعات را در سطح ملی و بین¬المللی مشخص نمود حال باید دید نگاه نقشه جامع علمی کشور به پدیده اختراعات و اکتشافات چگونه است و چه راهکارهایی را برای ارتقای وضعیت موجود در این حوزه اتخاذ کرده¬اند. بررسی متن نقشه جامع علمی کشور نشان می¬دهد در مواردی به صورت خاص به مباحث نظام مالکیت فکری و اختراعات و اکتشافات پرداخته شده است. در ذیل به تشریح این موارد خواهیم پرداخت.فصل چهارم از نقشه جامع علمی کشور به بیان راهبردها و اقدامات ملی برای توسعه علم و فناوری در کشور می¬پردازد. اصلاح ساختارها و نهادهای علم و فناوری و انسجام بخشیدن به آنها در راهبرد کلان اول و در متن این راهبرد کلان، ساماندهی نظام مالکیت فکری در حوزه‌های علم و فناوری به عنوان یک راهبرد ملی پیشنهاد شده است.

"اداره ملی ثبت اختراع ممکن است حق اختراع را به یک شرکت، شخص یا یک نهاد عمومی  اعطا کند"در ادامه چند اقدام جهت تحقق این راهبرد پیش¬بینی شده است که به تشریح آنها خواهیم پرداخت.۱- ثبت و اعتبارسنجی مالکیت فکری در حوزۀ علم و فناوری در قوۀ مجریه؛ثبت اختراع در اکثر قریب به اتفاق کشورها از آنجا که پدیده¬ای علمی و فناوری محسوب می شود در قوه مجریه صورت می¬گیرد. لیکن ثبت اختراع در ایران در قوه قضاییه انجام می شود. در یکی از اقدامات پیشنهادی نقشه، ثبت و اعتبارسنجی اقلام مالکیت فکری به قوه مجریه محول شده است.   ۲- ایجاد نظام ثبت اختراع امتحانی (اثباتی) در حوزه‌های اولویت‌دار؛دو نوع نظام ثبت اختراع در دنیا موجود است: نظام اعلامی و نظام بررسی ماهوی  (اثباتی). در نظام اعلامی، ادارات ثبت اختراع بدون انجام بررسیهای علمی و تخصصی صرفاً بر اساس ادعای مخترع و فقط به شرط آنکه اختراع مزبور قبلاً توسط شخص حقیقی یا حقوقی دیگری ثبت نشده باشد، آن را ثبت می¬کنند.

در نظام اثباتی، آزمایشها و بررسیهای متعددی در حضور متخصصان برای بررسی صحت یا سقم ادعای مخترع صورت می¬گیرد]5 [. ثبت اختراع در ایران به ¬صورت اعلامی صورت می¬گیرد و بررسی و تأیید علمی آن، اختیاری است. تأیید علمی اختراع توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و از طریق مراکز علمی و تحقیقاتی کشور صورت می‌گیرد. اختراعاتی که واجد شرایط اعلامی توسط کمیته تخصصی ثبت اختراع باشند، برای ثبت در خارج از کشور تحت حمایت مالی قرار می¬گیرند.۳- اصلاح و ترمیم و تکمیل نظام پشتیبان ثبت اختراع و اکتشاف از جمله دفاتر خصوصی تنظیم و پیگیری حقوقی ثبت اختراع و اکتشاف، دفاتر خصوصی تحلیل اختراع و اکتشاف؛ و مراکز اطلاع رسانی فناوری؛در نظام حقوقی ثبت اختراع در کشورهای پیشرفته، مخترع به یک وکیل که در فرآیند ثبت اختراع تخصص دارد مراجعه نموده و این شخص به نیابت از مخترع، پیگیری حقوقی ثبت اختراع را با توجه به نوع نیاز و درخواست او انجام می دهد. این امر برای پیشگیری از سردرگمی، تضییع حقوق مخترع و یا حتی عدم پرداخت هزینه غیر ضروری برای مخترعان لازم می باشد.

"برای برخورداری از حقوق مالکیت، متقاضی می¬بایست اختراع خود را برای حمایت مورد نظر افشا سازد"در این اقدام نقشه، پیشنهاد تشکیل دفاتری خصوصی داده شده است که پیگیری حقوقی امور ثبت اختراع و اکتشاف را برای مخترعان انجام دهند. همچنین تأسیس دفاتری برای تحلیل علمی و نوآوری اختراعات و انجام اطلاع¬رسانی در این حوزه پیشنهاد شده است. افزایش کیفیت این فرایند با توجه به تخصصی بودن این دفاتر پیش¬بینی می¬شود.۴- تقویت و ساماندهی قوانین و مقررات مالکیت فکری در عرصة مقالات علمی و کتب علمی و پایان‌نامه‌ها و ثبت اختراعات و نرم‌افزارهای فنی و تخصصیدر تشریح ضرورت این راهبرد باید گفت کشورها به دو دلیل اصلی، قوانینی را جهت حمایت از مالکیت فکری وضع می¬کنند. اول بیان قانونی حقوق معنوی و اقتصادی افراد خلاق در ارتباط با آنچه که خلق می¬کنند و حقوق عموم برای دسترسی به دستاورد این افراد. دوم توسعه و ترویج خلاقیتها و گسترش و کاربردی کردن نتایج آنها و نیز تشویق تجارت منصفانه که در رشد اقتصادی و اجتماعی مؤثر خواهد بود.حمایت قوی و مؤثر از حقوق مالکیت فکری، سنگ بنایی است برای ایجاد سرمایه¬گذاری سالم در تحقیقات، علم و فناوری که یک رشته مزایای بلندمدت اقتصادی به دنبال دارد.

برخی از پیامدهای این حمایتها به قرار ذیل است:•  پدید آمدن انگیزه برای نوآوری و در نتیجه ایجاد محیطی که در آن به نوآوری پاداش داده می¬شود •  تشویق کشف روشهایی برای تولید و توزیع فرآورده¬های موجود با هزینه کمتر•  دعوت به عرضه محصولات، دانش فنی و خدمات جدید، کم¬خطر و مؤثر•  ایجاد انگیزه برای بازارهای داخلی از طریق پذیرش و بهبود محصولات و فناوریهای موجود و تشویق انتقال دانش فنی•  کارآفرینی چه در صنایع پایه و چه در صنایع پشتیبان در تمامی سطوح اقتصاد•  ایجاد نیروی کار باکیفیت بالاتر و با فن¬آشناتر در ارتباط با انتقال دانش فنی از طریق آموزش ضمن کار•  افزایش سرمایه¬های جدید که می¬توان آنها را به منظور توسعه اقتصادی به کار انداخت •  تحقق پیشرفتهایی که به ارتقاء سطح فناوری در سرتاسر جهان مدد خواهند رساند]1 [.راهبرد کلان چهارم به نهادینه کردن مدیریت دانش و ابتنای مدیریت جامعه بر اخلاق و دانش بر اساس الگوهای ایرانی- اسلامی در نهادهای علمی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دفاعی- امنیتی اشاره می کند. یکی از اقداماتی که در این راهبرد وجود دارد عبارت است از تقویت و انسجام بخشی به نظام اطلاعات علمی و فناوری کشور با مأموریت استانداردسازی و اصلاح فرآیندهای تولید، ثبت، داوری و سنجش و ایجاد بانک‌های اطلاعاتی یکپارچه برای رساله‌ها، پایان‌نامه‌ها، طرح‌های پژوهشی و فناوری، مقالات، مجلات و کتب علمی و اختراعات و اکتشافات پژوهشگران. متأسفانه در حوزه ثبت اختراعات و اکتشافات در کشور نظام اطلاعاتی و طبقه¬بندی  ضعیفی حاکم است. به طور مثال آمارهایی که در حوزه اختراعات در کشور استحصال می شوند تنها شامل ارقام کمّی اظهارنامه¬های واصله و تعداد گواهی¬های قطعی صادر شده می باشد. این امر جستجوی بدیع بودن اختراع را نیز با سختی مواجه می¬نماید.

"اداره ثبت اختراع اروپا استثنایی در این زمینه است، به¬نحوی که برای گروهی از کشورهای اروپایی فعالیت می¬کند"برای ثبت اختراع یا ثبت یک علامت تجاری یا طرح، خواه ملی یا بین¬المللی، جدید بودن و ادعای مالکیت در آن درخواست، بررسی می-شود. به همین منظور باید حجم عظیمی از اطلاعات مورد کاوش قرار بگیرد. سازمان جهانی مالکیت فکری، نوعی از سیستم طبقه¬بندی (IPC ) را بر اساس گروه فناوری ارائه داده است که اطلاعات مربوط به ابداعات و اختراعات را به ساختارهایی قابل مدیریت تبدیل نموده است. این طبقه¬بندی توسط بسیاری از کشورها که حتی عضو توافقات مربوطه نیستند مورد استفاده واقع شده است. این طبقه¬بندی به ترتیب به بخش، زیربخش، طبقه، طبقه فرعی، گروه اصلی و گروه فرعی تقسیم می¬شود.

هشت بخش عمده این طبقه¬بندی عبارت¬اند از:•  کالاهای ضروری انسان  شامل کشاورزی، مواد غذایی، کالاهای خانگی یا شخصی، بهداشت و سرگرمی؛ •  عملیات اجرایی؛ حمل و نقل  شامل کشتیرانی، ترابری و ...؛•  شیمی و متالورژی؛•  منسوجات و کاغذ؛  •  سازه¬های ثابت؛  •  مهندسی مکانیک، روشنایی؛ گرمایش؛ جنگ¬افزارها؛ انفجار؛•  فیزیک؛•  برق؛طبقه¬بندیهای اختراعات¬ ثبت¬شده، گروههای فناوری پیشرفته  را مشخص نمی¬کنند؛ اما ادارات سه¬گانه اروپا، آمریکا و ژاپن توافق کردند که گروه¬های زیر را به عنوان فناوری پیشرفته در نظر بگیرند:•  رایانه و تجهیزات اتوماسیون کسب و کار؛•  میکرو ارگانیسمها و مهندسی ژنتیک؛•  هوانوردی؛•  فناوری ارتباطات؛•  نیمه رساناها؛•  لیزر؛راهبرد کلان نهم به تعامل فعال و اثرگذار در حوزة علم و فناوری با کشورهای دیگر بهویژه کشورهای منطقه و  جهان اسلام اشاره دارد. یکی از اقداماتی که برای تحقق این راهبرد پیش بینی شده است حمایت از ارائه مقالات معتبر علمی در عرصه بینالمللی و ثبت اختراعات و اکتشافات می باشد. در حوزه انتشارات علمی، راه¬اندازی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ISC  به عنوان یک اقدام کلان قابل تقدیر است ولی در حوزه اختراعات اقدام جدی مشاهده نمی شود. در حال حاضر برخی وزارتخانه¬ها از جمله وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در صورت تأیید علمی یک اختراع، حمایت از ثبت بین¬المللی آن را به عهده می¬گیرند. البته ذکر یک نکته لازم است با توجه به هزینه بالای ثبت اختراع در سطح بین¬المللی، ثبت اختراع برای حمایت از حقوق مادی و معنوی آن و جلوگیری از نسخه¬برداری غیرقانونی، جهت تولید صنعتی آن اختراع و ورود آن به بازار مصرف صورت می¬گیرد.

"در نتیجه کنوانسیون ثبت اختراع اروپا، اداره ثبت اختراع اروپا برای اعطای گواهی به اختراعات در اروپا بر مبنای یک رویه بررسی متمرکز ایجاد شد"نتیجه¬گیری«تعداد اختراعات و اکتشافات به‌ثبت‌رسیده به تفکیک ملی و بین المللی» از جمله شاخصهایی است که در نقشه جامع علمی کشور به عنوان یکی از مهمترین شاخص¬های ارزیابی نظام نوآوری و فناوری در نظر گرفته شده است. توجه ویژه به نظام مالکیت فکری به صورت اعم و نظام ثبت اختراعات و اکتشافات به صورت اخص، گام مهمی در حمایت از تجاری سازی و تولید انبوه نوآوریهای محققان و مخترعان کشور است. بدون وجود یک بستر حقوقی و قانونی قدرتمند و سالم، حلقه تجاری¬سازی فناوری تکمیل نخواهد شد.متأسفانه کشورهای در حال توسعه، سهم قابل توجهی در آمار ثبت اختراعات دنیا ندارند و حتی بعضی از آنان، سهم بسیار ناچیزی را به خود اختصاص داده¬اند. این امر نه فقط ضعف بسترهای علمی و نوآوری را در این کشورها نشان می¬دهد، بلکه ضعف حضور این کشورها را نیز در عرصة صنعت و تولید جهانی فناوری متذکر می¬شود. در نتیجه با توجه به ضعف این کشورها در عرصه صنعت و تولید، بالطبع حضور کمرنگ آنها در عرصة تجارت بین¬الملل نیز قابل پیش¬بینی خواهد بود.

نکتة مثبت درباره ایران، وضعیت روبه¬رشد ثبت اختراعات داخلی آن است که می¬توان با برنامه¬ریزی و سرمایه¬گذاری مناسب در این زمینه، هرچه بیشتر، شتاب این رشد را افزایش داد.برای ارتقای وضعیت ثبت اختراعات کشور مبتنی بر راهکارها و اقدامات پیش¬بینی شده در نقشه جامع علمی کشور، پیشنهادهای زیر مطرح می¬گردند:الف) اجرای معاهدة بین¬المللی همکاری در ثبت اختراع (PCT) در کشور علاوه بر رویه داخلی ثبت اختراعبا الحاق به این معاهده، امکان ثبت بین¬المللی اختراعات ایرانیان تنها با تسلیم یک اظهارنامه بین¬المللی به اداره مالکیت صنعتی در تمامی کشورهای عضو معاهده فراهم می¬شود و این امر با کمترین هزینه و پیچیدگی و استفاده از تخفیف پیش¬بینی¬شده برای کشورهای در حال توسعه صورت می گیرد.ب) افزایش اعتبارات تحقیق و توسعه و حمایتهای مادی و معنوی از نوآوریها، اختراعات و تولید فناوریج) ارتقای وضعیت ثبت اختراعات کشور با:•  به¬کارگیری تعداد متخصص لازم به¬عنوان کارشناس ثبت اختراع؛ •  راه¬اندازی دفاتر ثبت اختراع در همة استانهای کشور؛ •  طراحی سایت اینترنتی ثبت اختراع و اطلاع¬رسانی مناسب از طریق آن؛•  ثبت ارجاعات مخترع به مقاله‌های علمی یا اختراعات دیگر در زمان ثبت یک اختراع؛•  اجرای یک نظام طبقه¬بندی اختراعات ثبت¬شده طبق رشته¬های مختلف فناوری با سیستم کدگذاری آنها یا اجرای طبقه¬بندی بین¬المللی اختراعات ثبت¬شده؛ •  استخراج مستمر آمار داده¬های اختراعات ثبت¬شده در گروههای مختلف فناوری و آمار ثبت اختراعات شرکتها و انتشار آنها.منابع۱- افشارنیا سعید و عباسی رسول (۱۳۸۵)، «بررسی وضعیت ثبت اختراع و انتشار مقاله¬های علمی در جمهوری اسلامی ایران»، هیئت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی.۲- عباسی رسول و سعید افشارنیا (۱۳۸۶)، «بررسی تطبیقی وضعیت ثبت اختراع در ایران و دیگر کشورها»، فصلنامه رهیافت، ش۳۹.۳- سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران:available at: http://www.irost.org/persian/ip/aboutus/view.asp?part=3 ۴- سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران:http://www.irost.org/persian/ip/aboutus/view.asp?part=5#0 available at: ۵- راهنمای ثبت اختراع کشور، ستاد ویژه فناوری نانو:available at: http://nano.ir/paper.php?PaperCode=3136- آشنایی مقدماتی با مفهوم ثبت اختراع، ستاد ویژه فناوری نانو:available at: http://nano.ir/paper.php?PaperCode=3127- Compendium of patent statistics, OECD, ۲۰۰۴.   available at: http://europa.eu.int/estatref/info/sdds/en/pat/pat_compendium_2004.pdf8- WIPO Statistics Database available at:  www.wipo.int/ipstats/en/statistics/patents/۹- Griliches, Zvi. "Patent Statistics as Economic Indicators: A Survey”,  National Bureau of Economic Research, ۱۹۹۰.available at: http://www.nber.org/papers/w3301.pdf10- Dernis et al, Analysing EUROPEAN and international Patent Citations: A set of EPO Patent database building blocks, OECD, ۲۰۰۵. available at: www.oecd.org/dataoecd/۱۸/۱۷/۳۵۵۲۰۸۰۵.pdf

منابع خبر

اخبار مرتبط