فاجعه بزرگ بیروت: آنچه می‌دانیم

یک روز بعد از وقوع دو انفجار پیاپی در بندر بیروت ابعاد فاجعه به تدریج نمایان می‌شود: نیمی از شهر ویران شده، نیروهای امدادگر در جست‌وجوی کسانی هستند که در زیر آوارها مانده‌اند و بیمارستان‌ها هم ظرفیت پذیرش مجروحان را ندارند. شاهرگ اقتصادی بیروت کاملاً نابود شده است.

به گفته استاندار بیروت ۳۰۰ هزار نفر بی‌خانمان شده‌اند. خسارت‌ها بیش از سه میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. ۸۵ درصد از غلات مورد نیاز کشور در سیلوهای بندر بیروت ذخیره شده بود.

"شیشه پنجره‌ها شکست، درها از جا کنده شد، برخی خودروها به بالای بام ساختمان‌ها پرتاب شدند"آن هم از بین رفت. لبنان کمتر از یک ماه آذوقه و غلات دارد.

سیلوهای ذخیره گندم و غلات پس از انفجار بزرگ بیروت (Photo by STR / AFP)شدت انفجار در چه حد بود؟

سه‌شنبه ۴ اوت/ ۱۴ مرداد، حدود ساعت شش بعد از ظهر به وقت محلی ابتدا صدای یک انفجار شنیده شد و سپس آن انفجار مهیب که بندر بیروت را ویران کرد اتفاق افتاد. موج انفجار به قدری گسترده بود که تا شعاع چند کیلومتری بندر بیروت را ویران کرد. شیشه پنجره‌ها شکست، درها از جا کنده شد، برخی خودروها به بالای بام ساختمان‌ها پرتاب شدند. محله مسیحی‌نشین اشرفیه بیشترین صدمه را متحمل شد.

در محله تفریحی جمایزه ساختمان‌های بلندمرتبه در اثر موج انفجار فروریختند. لرزش انفجار در قبرس هم احساس شد. شدت انفجار در حد یک زلزله چهار ریشتری بود.

دولت لبنان روز چهارشنبه ۱۵ مرداد دو هفته حالت فوق‌العاده اعلام کرده و دستور داد که همه مسئولان بندر بیروت تا زمان مشخص شدن ابعاد انفجار و عوامل آن،‌ در بازداشت خانگی قرارداشته باشند.

بندر بیروت از مرکز شهر فقط یک و نیم کیلومتر فاصله دارد. خانه‌ها تا شعاع ۱۰ کیلومتری محل انفجار تحت تأثیر قرار گرفتند. ویرانی به حدی است که می‌توان گفت از بندر بیروت زمین سوخته‌ای به جای مانده است.

"جمال ایتانی، شهردار شهر بیروت درباره ابعاد انفجار گفت:«انفجار مانند زمین‌لرزه بود که به بیروت و تمام لبنان خسارت زد"جمال ایتانی، شهردار شهر بیروت درباره ابعاد انفجار گفت:

«انفجار مانند زمین‌لرزه بود که به بیروت و تمام لبنان خسارت زد. این انفجار‌ها اقتصاد بیروت را هم مختل خواهند کرد، زیرا بسیاری از کسب و کار‌ها به شدت آسیب دیده‌اند و برای شروع مجدد به سرمایه گذاری‌های جدید نیاز خواهند داشت.»

شهردار بیروت در ادامه سخنانش در جمع خبرنگاران درباره چشم‌انداز بازسازی بندر بیروت گفت:

«ما به علت قربانیان این انفجار و تخریب‌های ناشی از آن به شدت متاسف هستیم. اما قطعاً شهر را بازسازی خواهیم کرد و شاید یک سال برای بازسازی زمان نیاز داشته باشیم.»

چند نفر در انفجارها کشته یا مجروح شدند؟

 صلیب سرخ جهانی اعلام کرد که در انفجارهای بندر بیروت دست‌کم یکصد نفر تاکنون کشته شده و چهار هزار نفر هم مجروح شده‌‌اند. تعداد دقیق کشته‌شدگان و مجروحان اما همچنان مشخص نیست. مقام‌های امنیتی لبنان اعلام کرده‌اند که دست‌کم یکصد نفر همچنان مفقودند.

این احتمال وجود دارد که با آواربرداری‌ها تعداد کشته‌شدگان و مجروحان افزایش بیابد. پنجم اوت تلویزیون المنار به نقل از وزیر بهداشت لبنان شمار کشته‌ها را ۱۳۵ نفر اعلام و تخمین زده که بیش از پنج هزار نفر هم زخمی شده باشند.

A survivor has made it from under the rubbles in #Beirut after more than ۱۰ hours! Saved by the rescue team this morning in #Lebanon

The whole neighborhood is clapping, "Issam is alive", he made it out but sustained some injuries.#beirutblast

(Video is not mine) pic.twitter.com/Hu2hVlrip3

— Luna Safwan – لونا صفوان (@LunaSafwan) August 5, ۲۰۲۰ عامل انفجار چه بود؟

بیش از ۲۷۰۰ تن نیترات آمونیوم سبب انفجارهای مهیت بندر بیروت شد. این مواد منفجره که در ساخت کود شیمایی هم کاربرد دارد در سال ۲۰۱۴ از یک کشتی باری مصادره شده بود و از آن زمان تاکنون در انباری در بندر بیروت نگهداری می‌شد. میشل عون، رئیس جمهوری لبنان تأیید کرد که انفجار بزرگ با این مواد شیمیایی در ارتباط بود. حسان دیاب، نخست‌وزیر لبنان گفت: بدون مجازات عاملان این حادثه از آن نمی‌گذریم.

"این احتمال وجود دارد که با آواربرداری‌ها تعداد کشته‌شدگان و مجروحان افزایش بیابد"دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در نشست کاخ سفید اما از احتمال یک حمله وحشتناک سخن گفت. کارشناسان نظامی پنتاگون و همچنین وزارت دفاع بریتانیا اما نسبت به چنین قضاوت‌های عجولانه‌ای هشدار دادند. یک مقام نظامی ارتش لبنان در مصاحبه با آسوشیتدپرس گفت با این‌حال احتمال مشارکت اسرائیل در انفجارهای بندر لبنان همچنان مطرح است. اسرائیل اما هرگونه مشارکت در این حادثه را تکذیب کرده و حتی به لبنان پیشنهاد کمک داده است.

بندر بیروت چه اهمیتی در اقتصاد لبنان دارد؟

بندر بیروت روزانه با ۳۰۰ بندرگاه جهانی در ارتباط بود و هر سال حدود سه هزار و ۱۰۰ کشتی در این بندر پهلو می‌گرفتند. بیش از ۷۰ درصد حجم کالاهای مورد نیاز از جمله غذا، مواد اولیه، دارو و ابزارهای برقی از این بندر وارد لبنان می‌شد.

در این بندر سیلوهای گندم و یک منطقه آزاد به مساحت بالغ بر ۸۱ هزار متر مربع وجود داشت. انبارهای بزرگی در این مکان وجود داشت. سیستم حمل و نقل داخلی لبنان نیز به این بندر وابسته بود: کالاها از این بندر به بیروت و از آنجا به سایر مناطق لبنان منتقل می‌شد. این بندر محوری بود که نمی‌توان از آن بی‌نیاز شد.

آیا لبنان توان بازسازی بندر بیروت را دارد؟

لبنان به سبب بحران اقتصادی و همچنین همه‌گیری ویروس کرونا تضعیف شده است. تا پیش از وقوع این فاجعه، پول ملی لبنان بیش از ۸۵ درصد از ارزش خود را از دست داده بود.

"این مواد منفجره که در ساخت کود شیمایی هم کاربرد دارد در سال ۲۰۱۴ از یک کشتی باری مصادره شده بود و از آن زمان تاکنون در انباری در بندر بیروت نگهداری می‌شد"۴۵ درصد از شهروندان لبنانی زیر خط فقر زندگی می‌کنند. نرخ بیکاری در این کشور بیش از ۳۵ درصد است. با توجه به آنکه سیلیوهای غلات از بین رفته‌اند قطعا لبنان در ماه‌های پیش روی به کمک‌های انسانی نیاز خواهد داشت.  لبنان برای غلبه بر این مشکلات به ۲۰ میلیارد دلار کمک‌های جهانی نیاز دارد.

Beirut, Lebanon #PrayForLebanon #BeirutBlast

pic.twitter.com/3x5hvzvMHS

— Wael R. Khaled (@Waelrkhaled) August 5, ۲۰۲۰

اجلاس پاریس ۴ (سیدر) با حضور نمایندگان ۳۷ کشور و ۱۴ سازمان بین‌المللی در آوریل/ فروردین سال جاری برگزار شد.

در این اجلاس بانک جهانی و چندین نهاد مالی اعلام کردند اگر اصلاحات سیاسی و اقتصادی در لبنان عملی شود، حدود ۱۰ میلیارد دلار به‌شکل وام و یا اهدای مالی به لبنان کمک خواهند کرد. بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) متعلق به کشورهای عضو اتحادیه اروپا ۸۰۰ میلیون دلار، صندوق کویتی برای توسعه اقتصادی کشورهای عربی ۷۰۰ میلیون دلار، بانک اروپایی بازسازی و توسعه (EBRD) معادل ۱,۱ میلیارد دلار برای شش سال، و صندوق عربی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی (FADES) یک میلیارد دلار از این مبلغ را به عهده گرفتند.

دولت حسان دیاب طرح پنج ساله نجات اقتصادی برای حل بحران بدهی‌های ارزی، پایین آمدن میزان بیکاری، تقویت ارزش پول ملی و سیستم بانکی را ارائه داده است. این برنامه اما در گروی حمایت صندوق بین‌المللی پول است. سیدحسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان به‌رغم مخالفت قبلی با نقش صندوق بین‌المللی پول، حمایت خود را از این اقدام دیاب اعلام کرده و در همان حال هشدار داده بود که دولت در مورد شرایط توافق با صندوق بین‌المللی پول دقت کند. یک گزینه دیگر رویکرد به چین است.

چه کشورهایی برای کمک به لبنان اعلام آمادگی کردند؟

فرانسه و ایران در صدر حامیان لبنان قرار دارند.

"میشل عون، رئیس جمهوری لبنان تأیید کرد که انفجار بزرگ با این مواد شیمیایی در ارتباط بود"دو هواپیمای باری ارتش فرانسه با ۵۵ امدادگر و با امکانات لازم برای احداث بیمارستان صحرایی عازم بیروت شده است. سفارت ایران در بیروت هم با صدور بیانیه‌ای ضمن اعلام حمایت کامل از لبنان اعلام کرد اولین هواپیمای ایران شامل کمک‌های لازم و نیز تیم‌های پزشکی امروز وارد بیروت می‌شود. هلند ۷۰ امدادگر و یک تیم پزشکی را به بیروت اعزام کرده است. روسیه نیز.

تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر با میشل عون، رئیس جمهوری لبنان تماس گرفت و دستور ارسال بیمارستان‌های سیار به بیروت را صادر کرد. وزیر خارجه اردن نیز اعلام کرد کشورش آماده هرگونه ارسال کمک به لبنان است.

محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دبی در پیامی جداگانه وقوع این حادثه را به ملت لبنان تسلیت گفت. رئیس جمهوری قبرس نیز در پیامی ضمن تسلیت به ملت و دولت لبنان، پیشنهاد کمک داد. سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه و رئیس شورای اروپا نیز برای ارسال کمک به لبنان اعلام آمادگی کرده‌اند.

بیشتر بخوانید:

فاجعه بزرگ لبنان: بندر بیروت منفجر شد آمریکا و ایران برای کمک به لبنان اعلام آمادگی کردند