رونمایی از آماری خوشایند که پشت میز رقم خورده، نه در واقعیت!

به گزارش خدمت؛ مراسم روز جهانی یوزپلنگ امسال یک اتفاق شگفت انگیز بزرگ داشت؛ اتفاقی که ظاهرا یوزها رقم زده‌اند، ولی احتمالا خودشان هم از رقم زدن آن بی اطلاعند!

ابتدا: خبر مسرت بخشی که سال هاست انتظار شنیدنش را داریم
روز گذشته، در حاشیه روز جهانی یوزپلنگ، خبری منتشر شد که سال‌هاست انتظار شنیدنش را می‌کشیم؛ خبری که تا پیش از برگزاری مراسم ویژه این روز هم کسی درباره آن نشنیده بود و از این روی، بیان آن موجب تعجب دوستداران محیط زیست و حیات وحشت ایران شد.

ماجرا از این قرار بود که معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، ضمن اشاره به افزایش جرایم ضرر و زیان یوزپلنگ آسیایی، از حضور ۱۸ توله جدید یوزپلنگ خبر داد؛ خبری که حکایت از نتیجه بخش بودن اقدامات صورت گرفته برای نجات این گونه بی‌نظیر از خطر انقراض دارد؛ زیرا نتایج سرشماری جمعیت این گونه در سال‌های گذشته نشان می‌داد که جمعیت یوز ایرانی به کمتر از ۵۰ قلاده رسیده و متاسفانه رو به زوال است.

معصومه ابتکار در تشریح این خبر گفت: یک سوم از مناطق حفاظت شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، زیستگاه یوزپلنگ است و مهمترین تلاش ما حفاظت از این زیستگاه در سراسر کشور است. با نصب دوربین‌های تله‌ای در این زیستگاه‌ها، از ابتدای سال جاری تا کنون ۱۸ توله مشاهده شد که نتیجه تلاش جمعی سازمان محیط زیست، پروژه حفاظت از یوزپلنگ، محیط بانان، جوامع محلی، کارشناسان، متخصصان و سازمان ملل است.

وی در ادامه با اشاره به تلفات سالانه این گونه به دلایلی از جمله تلفات جاده‌ای، شکار و ناآگاهی مردم، بالا بردن آگاهی جوامع محلی نسبت به حیات این گربه‌سان ارزشمند را یکی از برنامه‌های اجرایی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی خواند و افزود: از آنجا که سرشماری یوزپلنگ بسیار دشوار است، نمی‌توانیم عدد و رقم دقیقی از تعداد یوزپلنگ‌های موجود در طبیعت اعلام کنیم؛ اما شواهد نشان می‌دهد تکثیر در زیستگاه‌هایی که آرامش در آن‌ها برقرار است، قابل قبول است.

بعد: واقعیاتی که نتایج متفاوت و البته نگران کننده‌ای نشان می‌دهند
این خبر خوش در حالی اعلام می‌شد که واقعیات ثبت شده در خصوص جمعیت یوز ایرانی بسیار متفاوت هستند، به گونه‌ای که کارشناسان معتقدند: یوز ایرانی پیش از این هرگز تا این اندازه در معرض خطر انقراض نبوده و نه تنها شواهدی مبنی بر معکوس شدن روند انقراض آن در دست نیست که با آمار نگران کننده و غیر قابل کتمانی در این خصوص مواجه هستیم.

بر این اساس، دیده‌بان محیط زیست و حیات وحش ایران، ضمن مردود خواندن آمار مشاهده ۱۸ توله یوز، می‌نویسد: از ابتدای سال جاری تاکنون، تنها از چهار توله یوزپلنگ، آن هم فقط در پناهگاه حیات وحش میاندشت مشاهده و تصویربرداری شده و تصویربرداری از ۱۸ توله یوز به‌هیچ عنوان صحت ندارد.

در ادامه این گزارش آمده: به اعتقاد همه کارشناسان و محیط بانان، در سایر زیستگاه‌های یوزپلنگ در کشور، در استان‌های یزد، اصفهان، کرمان، خراسان جنوبی و رضوی، بیش از سه سال است که هیچ مورد مستندی از زادآوری یوزپلنگ به ثبت نرسیده و حتی یک تصویر از توله یوزپلنگ یا یوزپلنگ ماده در این زیستگاه ها وجود ندارد.

بدین ترتیب مشخص می‌شود که نه تنها خبر خوش ابلاغ شده در همایش روز جهانی یوزپلنگ ریشه در واقعیت ندارد، بلکه مستندات ثبت شده از دوربین‌های تله‌ای، حکایت از آن دارد که شمار یوزهای ماده که زادآوری این گونه را عهده‌دار هستند، به شدت کاهش یافته و مشاهده‌شان به اتفاقی نادر تبدیل شده است؛ مستنداتی که معنای آن هر چه باشد، وارونه شدن روند انقراض این گونه ارزشمند نیست!

ادامه: مستنداتی که نگرانی‌هایمان را تشدید می‌کند
نگرانی‌ها در این خصوص زمانی اوج می‌گیرد که نگاهی دقیق‌تر به مستندات مرتبط با زادآوری و تداوم نسل باقی مانده خانواده بزرگ یوزپلنگ‌های آسیایی، یعنی یوز ایرانی بیندازیم و بررسی نماییم که منظور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشورمان از زیستگاه‌های یوز ایرانی، کدام مناطق است و در هر منطقه چه وضعیتی به ثبت رسیده است. دیده‌بان محیط زیست و حیات وحش ایران در این خصوص، این‌گونه گزارش می‌دهد:

زیستگاه‌هایی که بیش از سه سال است هیچ موردی از زادآوری یوزپلنگ(حضور یوز ماده و توله) در آن‌ها به ثبت نرسیده است: پناهگاه حیات وحش دره انجیر – منطقه حفاظت شده کوه بافق – پارک ملی و منطقه حفاظت شده سیاه کوه اردکان – منطقه شکار ممنوع آریز بافق - منطقه حفاظت شده کالمند – پناهگاه حیات وحش عباس آباد نایین – پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس - پناهگاه حیات وحش دربند راور – پارک ملی و منطقه حفاظت شده کویر - پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق – منطقه شکار ممنوع خارو – منطقه حفاظت شده درونه – منطقه شکار ممنوع بهکده رضوی و کلیه مناطق آزاد کشور.

زیستگاه‌هایی که طی دو سال گذشته زادآوری یوزپلنگ در آن‌ها به ثبت رسیده است: ۱)ذخیره‌گاه زیستکره توران   ۲) پناه‌گاه حیات وحش میاندشت

بنابراین در حال حاضر تنها دو زیستگاه دارای جمعیت پویا، اما بسیار شکننده از یوزپلنگ آسیایی در کشور باقی مانده است. در حالی که حتی همین دو زیستگاه نیز به عنوان آخرین مأمن یوز آسیایی به درستی حفاظت نمی‌شود. ذخیره‌گاه زیستکره توران تحت فشار دام اهلی و سگ‌های گله قرار دارد و تاکنون چندین یوز در این منطقه بر اثر حمله سگ‌های گله، زنده‌گیری توسط چوپانان و تصادف جاده‌ای از بین رفته‌اند و پناهگاه حیات وحش میاندشت نیز که در حال حاضر پویاترین جمعیت یوز را در خود جا داده، تحت فشار شکار غیرمجاز، چرای بیش از ظرفیت دام اهلی و کمبود شدید نیرو و امکانات حفاظتی قرار دارد.

فرجام: چه کسی این آمار دهشتناک را وارونه جلوه داد؟
با قیاس آمار و مستندات ارائه شده و خبر مسرت‌بخشی که ابتکار در روز جهانی یوزپلنگ بیان کرد، مشخص می‌شود که واقعیت به شکلی عجیب در این خصوص قلب شده و در اقدامی غیرقابل قبول، آمارهای مخدوش جای واقعیت‌های بسیار تلخ را گرفته است.

"در حالی که حتی همین دو زیستگاه نیز به عنوان آخرین مأمن یوز آسیایی به درستی حفاظت نمی‌شود"اما چگونه چنین اتفاق زشتی رقم خورده و چه شده که اطلاعاتی کذب، جای واقعیاتی که می‌توانند آخرین هشدارها در این خصوص باشند را گرفته است؟

برای پاسخ به این پرسش بد نیست که از همایش روز گذشته شروع کنیم و به سراغ سخنان یکی از مهمانان این همایش برویم که ابهامات فراوانی در بطن آن نهفته است؛ سخنان نماینده مقیم سازمان ملل در تهران در این همایش که حکایت از توجه شدید نهاد متبوعش به تداوم نسل یوز ایرانی و اختصاص بودجه‌ای از جانب سازمان ملل به این موضوع دارد.

گری لوییس در این‌باره گفت: امروز علاوه بر اینکه به مناسبت روز جهانی حفاظت از یوزپلنگ گرد هم آمده‌ایم، ۱۲ سال همکاری مشترک سازمان ملل و سازمان محیط زیست را در راستای حفاظت از یوز نیز جشن می‌گیریم؛ در خلال این سال‌ها، سازمان ملل به کمک سازمان حفاظت محیط زیست آمد و برای تهیه دوربین‌های تله‌ای در زیستگاه یوزها کمک کرد. به طوری که امروزه روند انقراض این گربه‌سان ارزشمند معکوس شده است.

وی افزود: همچنان نیز فرصت داریم تا از یوزها و زیستگاه‌های آن‌ها محافظت کنیم، حفظ یوز در برنامه سازمان ملل است و سازمان ملل از هر کمکی که دولت ایران بخواهد، دریغ نمی‌کند؛ در ۱۰ سال گذشته سازمان ملل دو میلیون دلار بودجه برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی تخصیص داد و افزایش آن جزو برنامه‌های آینده سازمان ملل است. اکنون عدد و رقم دقیقی مشخص نیست، اما در حال مذاکره برای تعیین دقیق آن هستیم.

با این حساب می‌توان فهمید که آمار منتشره از مشاهده ۱۸ قلاده توله یوز، نه اشتباهی سهوی، که آماری ارائه شده به سازمان است؛ آماری که با توجه به بودجه اختصاص داده شده توسط این سازمان به حفاظت از یوز و افزایش آن در آینده(که لوییس به صراحت به آن اشاره کرده) ابهامات فراوانی پدید می‌آورد و جا دارد که هرچه سریع‌تر با توضیحات دقیق و کامل مسئولان سازمان محیط زیست، شفاف‌سازی شود؛ چون سایه شوم آن، وضعیت حفاظت از جمعیت بسیار کوچک بازماندگان یوز آسیایی را بسیار تیره و تار کرده است!

منبع: فارس