عرب ها این سریال را نخرید‌ند

گفت‌وگو با سه بازيگر سريال اردني «تهاجم»در حال پخش از شبکه پنج عرب ها این سریال را نخرید‌ند امتیاز: / 0 بدعالی  08 شهریور 1388 - 11:34 ترجمه: مجتبا پورمحسن* در ماه رمضان سريال «تهاجم» هر روز ساعت ٣٠/١٣ دقيقه از شبكه تهران پخش مي‌شود. «تهاجم» سريالي اردني است كه به اتفاق‌هاي فلسطين در سال ٢٠٠٢ مي‌پردازد و داستان اصلي آن درباره حمله نيروهاي اسرائيلي به اردوگاه آوارگان جنين و ديگر نقاط فلسطين است. سريال تهاجم برخلاف اكثر سريال‌هايي كه در اين باره ساخته شده‌اند و اشك‌آوار هستند، بيشتر به وجه انساني ماجرا مي‌پردازد. سريال «تهاجم» زندگي يك خانواده مدرن فلسطيني را مورد توجه قرار داده كه مي‌خواهند در آرامش زندگي كنند. كارگرداني اين سريال برعهده شوقي الماجر بوده و فيلمنامه‌اش را هم رياض سيف نوشته است. صبا مبارك، عباس النوري و نادره عمران از جمله بازيگران اين سريال هستند. مجله‌ «فاكس» با صبا مبارك، منذر رياحنه و نادرا عمران، بازيگران اين سريال گفت‌وگو كرده است: درست يك‌سال پيش بود كه صبا مبارك به فاكس گفت‌ «تهاجم» مهم‌ترين و بهترين سريال تلويزيوني است كه به مساله فلسطيني‌ها مي‌پردازد. اما متاسفانه ٣٠ قسمت اين سريال كه به زندگي فلسطيني‌ها در جريان حمله به اردوگاه آوارگان جنين در سال ٢٠٠٢ مي‌پردازد، خيلي مورد توجه قرار نگرفت و در سال ٢٠٠٧ فقط يك شبكه تلويزيوني جرات به خرج داد و در ماه رمضان اين سريال را پخش كرد. البته آن هم در ساعتي كه محبوب‌ترين سريال سوري از شبكه‌اي ديگر روي آنتن مي‌رفت؛ سريالي درباره كينه‌توزي‌هاي زنان خانه‌دار و مرداني كه سبيل‌هاي گريمي پشت لب شان است. در مقابل صبا و همبازي‌هايش بايد در يوتيوب دوره بيفتند و تلاش كنند سريالي را تبليغ كنند كه بسيار بهتر و مهم‌تر از آن سريال بي‌مزه‌‌اي است كه در تلويزيون‌هاي جهان عرب پخش مي‌شود. يك‌سال بعد ما دوباره با صبا ديدار كرديم و اين بار ستارگان جديد تلويزيون جهان عرب يعني مندز رياحنه و نادره عمران همراهش بودند. اين سه بازيگر نقش اصلي خانواده آواره شده پس از حمله به اردوگاه جنين را بازي مي‌كنند. سريال تهاجم كه جايزه امي بهترين سريال عاشقانه را دريافت كرد، داستان ساده خانواده‌اي فلسطيني است كه مي‌كوشند از حمله صهيونيست‌ها به جنين جان سالم به در ببرند. خب، حالا همه از اينكه سريال«تهاجم» خيلي مورد استقبال قرار نگرفت ابراز تاسف مي‌كنند. مي‌توانيد بگوييد چرا شبكه‌هاي تلويزيوني عربي اين سريال را پخش نكردند؟ مندز رياحنه: امروز يك مصاحبه تلفني با روتانا داشتم و آنها هم اين سوال را پرسيدند و من جواب دادم «هي، شما شبكه روتانا هستيد. چرا شما پيش قدم نشديد و سريال را از يكي از شبكه‌هايتان پخش نكرديد؟» صبا مبارك: من قبلا هم گفته‌ام كه واضح است. چنين برنامه‌هايي در دستوركار رسانه‌هاي مطرح حال حاضر عربي نيست. يك عالمه برنامه سرگرمي هست كه لازم است به طور مداوم نمايش داده شود. مساله اصلي، اولويت‌ها است. نادره عمران: شايد به اين دليل كه صفا در نقش اصلي سريال ما بازي نمي‌كند. اما سريال‌هاي بحث‌بر‌انگيز زيادي بوده كه اين شانس را داشته‌اند كه از شبكه‌هاي مختلف پخش شوند. آيا مساله فلسطيني‌ها اينقدر بي‌ربط است كه تنها شبكه‌اي كه تمايل به نمايش آن داشت، شبكه‌اي بود كه متعلق به شبكه تلويزيوني الكتائب است؟ مندز: مجموعه‌اي از سريال‌هاي تلويزيوني است كه درباره تروريسم بحث مي‌كنند يا به مساله شيعه - سني مي‌پردازند كه به اعتقاد من بحث‌انگيزتر هستند، اگر منظور شما همين باشد. صبا: يكي از بهانه‌هايي كه مدير يكي از شبكه‌هاي تلويزيوني آورد اين بود كه «نورپردازي سريال، خيلي تاريك است.» اما كل مساله جنين و كشتار جمعي و اردوگاه آوارگان كه در سرزمين خودشان آواره شده‌اند، معمولا حساس تلقي مي‌شود و مسكوت مي‌ماند و براي خيلي از متصديان امور خوشايند نيست. احساس مي‌كنيد سريال «تهاجم» مي‌خواست نور كافي بر تاريكي‌هاي وقايع سال ٢٠٠٢ بتاباند؟ هميشه اين خطر وجود دارد كه به خاطر خلق روايت‌هاي دراماتيك، سريال از مسير واقعيت تاريخ منحرف شود. نادره: هيچ‌كس دقيقا ابعاد قتل‌عام اردوگاه آوارگان را نمي‌داند. يك تيم تحقيق از سوي سازمان ملل تشكيل شد، اما فعاليتش به حالت تعليق درآمد و به فعاليتش ادامه نداد. ولي ما سعي كرديم تا آنجايي كه ممكن است تحقيقات بيشتري بكنيم. رياض سيف، نويسنده فيلمنامه و شوقي الماجيري، كارگردان سريال تلاش بسيار زيادي كردند كه تا حد ممكن روايت دقيق باشد. صبا: اين را هم در نظر داشته باشيد كه سريال دو خط داستاني موازي دارد؛ يك داستان واقعي كه روايت مي‌شود. براي مثال عباس النوري، نقش يكي از رهبران آن درگيري‌ها به نام ابو جندال را بازي مي‌كند و يك داستان نمايشي كه روايتي قصه‌گونه از خانواده‌اي فلسطيني است كه در اين شرايط زندگي مي‌كند و از طريق اين روايت، تصويري واقع‌گرايانه از رنج‌ انساني فلسطيني‌هايي را نشان مي‌دهد كه پناهي جز شعارهاي توخالي ندارند. مشخصا تلاش شده طراحي صحنه شبيه به اردوگاه آوارگان باشد. بعضي از نماها انگار كه از فيلم‌هاي مستند برداشت شده است. مندز: توجه به جزئيات در كل كار فوق‌العاده زياد بود. تصور كنيد بعضي وقت‌ها كارگردان تصميم مي‌گرفت فيلمبرداري را به تعويق بيندازد، چون فكر مي‌كرد وضعيت جوي در آن روز مشخص، جلوه تصويري دقيقي را به وجود نمي‌آورد. ما بسيار كم از راش‌هاي مستند استفاده كرديم، كه اين مقدار براي چنين سريال‌هايي، بسيار ناچيز است. نادره: كل پروژه در سطحي بود كه در سريال‌هاي تلويزيوني پخش شد. از شبكه‌هاي عربي مرسوم نبود. براي مثال صحنه محاصره كليساي محل تولد مسيح را در نظر بگيريد. من شك داشتم بتوانيم درون كليسايي را كه همه مي‌شناسند، بازآفريني كنيم. اما عوامل طراح صحنه كارشان را فوق‌العاده انجام دادند. مي‌توان به آساني گفت همه كساني كه در ساخت سريال«تهاجم» كار مي‌كردند، احساس مي‌كردند كه اين كار، پروژه شخصي‌شان است. صبا: مبالغه نيست اگر مي‌گويم چند بازيگر كاركشته كه در نقش‌هاي كوچك «تهاجم» بازي كردند، كارشان چنان قوي بود كه با خودت فكر مي‌كردي اين بهترين بازي‌اي است كه از اين بازيگر ديده‌ام. شنيديم كه سر صحنه همه بسيار احساساتي شده بودند... صبا: گوش كنيد من واقعا از آن دسته بازيگران نيستم كه به «تجسم‌بخشي كامل كاراكتر» اعتقاد دارند، اينكه‌ مثلا من در كاراكتر غرق مي‌شوم و دارم بازي مي‌كنم و خود كاراكتر مي‌شوم. فكر مي‌كنم اين روي بازي بازيگر تاثير منفي مي‌گذارد. اما صحنه‌هايي بود كه نمي‌توانستم خودم را كنترل كنم. در صحنه‌اي كه آنها جسد مندز را مي‌آورند، همه بازيگران و عوامل پشت صحنه به گريه افتادند. مندز: قرار بود من مرده باشم و وقتي صبا خم مي‌شود تا در گوشم دعا بخواند، مي‌توانيد ببينيد كه من در آستانه گريستن هستم. فكر مي‌كنيد توانستيد پيامي درباره قتل‌عام آوارگان اردوگاه جنين را منتقل كنيد؟ در اين مورد خاص خودتان را فعال حقوق بشر مي‌دانيد؟ صبا: فكر مي‌كنم تمركز‌ روي درگيري‌هاي انساني چشم‌انداز متفاوتي از پرداختن به مساله فلسطيني به وجود مي‌آورد. ما فلسطيني‌ها را به عنوان انسان‌هايي به تصوير كشيديم كه مي‌خواهند زندگي مناسبي داشته باشند. ما نه آنها را قهرماناني معصوم نشان داديم و نه به عنوان قرباني. نادره: همچنين ما ثابت كرديم مي‌توانيم سريال‌هايي بسازيم كه اساس‌شان بر محيط‌ و مسائل خودمان باشد و قابليت رقابت با سريال‌هايي در سطح بين‌‌المللي را هم داشته باشند. متاسفانه اين تصور غلط وجود دارد كه براي مطرح شدن در سطح بين‌المللي بايد سراغ فضاهاي خارجي رفت تا موفق شد. فكر مي‌كنيد كارتان مورد قبول واقع شد؟ صبا: بزرگ‌ترين جايزه براي ما پيام‌هايي بود كه از كودكان غزه‌ و كرانه باختري رود اردن دريافت كرديم. آنها از ما به خاطر انعكاس دقيق مشكلات روزمره‌شان در كارمان تشكر كردند. اردن، اولين جايزه «امي»اش را گرفت اردن براي اولين بار برنده جايزه امي شد. سريال «تهاجم» محصول كشور اردن با همكاري سوريه است و داستاني عاشقانه را در خلال حمله ارتش اسرائيل به بزرگ‌ترين شهر كرانه باختري رود اردن روايت مي‌كند. سريال «تهاجم» موفق شد در رقابت با ٤٠ سريال از ١٦ كشور برنده جايزه بهترين سريال عاشقانه خارجي شود و جايزه امي را كه مهم‌ترين جايزه جهاني تلويزيوني است، دريافت كند. تهاجم و امي سريال اردني «تهاجم» كه برنده جايزه امي شد، در ماه رمضان سال ٢٠٠٧ دو بار از شبكه تلويزيوني ال‌بي‌سي پخش شد و بعد شبكه تلويزيوني ليبي هم آن را روي آنتن فرستاد. بقيه شبكه‌هاي تلويزيوني عربي از پخش اين سريال خودداري كردند يا ترجيح دادند ناديده‌اش بگيرند. دليل‌شان هم «حساسيت‌هاي مرتبط با اسرائيل» بود، عبارتي كه مديران شبكه‌ها براي سرپوش گذاشتن بر انبوهي از مسائل پشت پرده، به زبان مي‌آورند. صبا مبارك، بازيگر اين سريال تصميم شجاعانه توليد اين سريال را ستود و اشاره كرد كه تهيه‌كنندگان معمولا از ساخت سريال‌هايي در اين مورد اجتناب مي‌كنند. او اين بحث را رد كرد كه اين سريال به خاطر پيرنگ داستانش جايزه امي را دريافت كرده و معتقد بود «تهاجم» به خاطر اينكه از نظر هنري بسيار خوب ساخته شده، برنده امي شده است. نظر مبارك اين است كه نگريستن به جدال فلسطيني‌ها و اسرائيلي‌ها از چشم عرب‌ها به خودي خود شانس دريافت جايزه را كم مي‌كند. اگرچه اشاره به اين نكته كه سريال تهاجم نگاهي عربي دارد، مي‌تواند ساده‌انگارانه باشد. از يك نظر بين پيام پشت سريال تهاجم و سريال فلسطيني ديگري به نام «نزديكي» كه چند سال پيش پخش شد، تفاوتي چشمگير وجود دارد. هر دو سريال از زاويه ديد عرب‌ها روايت مي‌شود اما رويكردهايشان كاملا با هم متفاوت است. سريال تهاجم را كه اي‌تي‌پي تهيه كرده و يك تونسي به نام شوقي الماجيري آن را كارگرداني كرده و مجموعه‌اي از بازيگران اردني، فلسطيني و سوري در آن بازي مي‌كنند. اگرچه عنوان سريال، به حمله اسرائيل به اردوگاه جنين اشاره دارد اما در اين سريال در مقابل اين زمينه، داستان‌هاي عاشقانه‌اي هم وجود دارد، از جمله رابطه عاشقانه بين يك فلسطيني به نام مصطفي و دختري اسرائيلي به نام يا‌ال. چنانچه مطالب بد ‌ترجمه ‌شده سايت سريال روشن مي‌كند، «تهاجم» داستان عشق ، جنگ و احساسات انساني است. بنابراين اگرچه بحث درباره ارزش هنري اين سريال منطقي به نظر مي‌رسد اما به سختي مي‌توان از اين واقعيت گذشت كه داستان به نظر مي‌رسد تا حدي تمايل به غرب دارد يا حداقل بيشتر خوشايند اعراب معتدل متمايل به غرب است. اين برداشت زماني عميق‌تر مي‌شود كه تهيه‌كنندگان سريال مي‌گويند انتظار نداشتند شبكه‌هاي تلويزيوني عربي اين كار را بخرند. يكي از مديران شبكه اي‌تي‌پي اخيرا گفت‌: «حق با ما بود، شبكه‌هاي عربي، سريال تهاجم را نخريدند.» اين واقعيت كه اين سريال دو بار توسط شبكه ال‌بي‌سي پخش شده، مهم است. معمولا در اين موارد در جهان عرب، پشت هر سريالي،‌ يك شبكه تلويزيوني هست و پشت هر شبكه‌اي، كمك‌هاي مالي دولت وجود دارد و پشت هر كمك مالي دولتي، يك عنصر خيلي مهم هست؛ اراده. بنابراين در مقايسه با سريال «نزديكي»، سريال تهاجم حقيقتا سريالي با محوريت عرب‌هاي معتدل است، چيزي مثل داستان داوود و جالوت يا رومئو و ژوليت يا مصطفي و يا‌ال. درست است كه آغاز سريال تهاجم سرشار از چهره‌هاي بد است اما واقعا نمي‌توان چنين سريالي را بدون احساسات ساخت. همچنان كه كارگردان سريال در توصيف كارش اشاره به تلاشي مي‌كند كه براي تصوير كردن فلسطيني‌ها فراتر از چيزي كه در بولتن‌هاي خبري به خرج داده است. الماجيري گفت: «اين سريال با حس و هيجان درباره انسان حرف مي‌زند؛ انسان‌هايي كه تا به حال چيزي درباره‌شان گفته نشده است.» در بعضي از بخش‌هاي قسمت اول سريال مي‌توان احساس كرد كه اين هدف انساني با ايجاز و نه اغراق محقق شده است. يكي از آنها صحنه‌اي بود كه گروه مصطفي پس از شنيدن اخبار، به آواز فيروز (خواننده لبناني) گوش مي‌دهند. صحنه بعدي، جايي است كه صبح پس از حمله نيروهاي اسرائيل در خيابان دارند بازي مي‌كنند. منبع: ميدايست يوس منذر رياحنه، بازيگر نقش مصطفي در سريال تهاجم منذر رياحنه، بازيگر نقش اصلي سريال تهاجم در گفت‌وگو با اردن تايمز گفت: «در واقع من در اين سريال بازي نكردم. چون كاراكتر مصطفي آنقدر به من نزديك بود كه اصلا لازم نبود بازي كنم. لازم بود ما به فلسطيني‌ها بگوييم كه ما با شما هستيم. حمله اسرائيل به جنين، تهاجم عليه همه ما است.» منذر رياحنه همچنين گفت كه همه بازيگران و عوامل تهيه فيلم از اينكه «تهاجم» در هيچ يك از شبكه‌هاي ماهواره‌اي عربي پخش نشد، مايوس شدند اما حالا احساس مي‌كنيم كه بالاخره مزد زحمات‌مان را گرفتيم. حالا همه عرب‌ها حق دارند اين سريال را ببينند. الماجيري، كارگردان سريال تهاجم نيز در گفت‌وگوي تلفني از دمشق با اردن تايمز گفت كه تصميم‌گيري براي كارگرداني اين كار سخت نبود. او گفت: «اهميت اين كار فقط به اين دليل نبود كه به مساله فلسطيني‌ها مي‌پردازد بلكه اهميت‌ آن در كيفيت بالاي كار از بعد هنري است.» يك روز پس از دريافت جايزه امي، ياسر قبلت، سخنگوي شبكه اي‌تي‌پي به تهيه‌كننده سريال گفت: «‌ساخت اين سريال شهامت مي‌خواست و به نحوي مخاطره‌آميز بود.»  او تاكيد كرد‌ مديران شبكه اي‌تي‌پي مي‌ترسيدند كه شبكه‌هاي عربي اين سريال را به خاطر موضوع حساسش نخرند. قبلت در ادامه گفت: «علي‌رغم ريسك بالاي كار، ما تصميم‌مان را گرفتيم. حق با ما بود، شبكه‌هاي تلويزيوني عربي، حق پخش سريال را نخريدند.»