جام جم آنلاین: تقریبا در نیمه گفت‌وگو با حسین انواری، سرپرست كمیته امداد بودم كه پرسیدم: «شما زود عصبانی می‌شوید؟» و او خندید كه: «اگر توانستید عصبانی‌ام كنید، جایزه می‌گیرید.»گرچه عضو شورای مركزی كمیته امداد خاطرم را جمع كرد كه می‌توانم هر پرسشی را بدون نگرانی از قطع ناگهانی گفت‌وگو بپرسم، اما همچنان در ادامه بحثمان، وقتی از شایعاتی كه درباره كمیته امداد وجود دارد می‌پرسیدم، دلواپس بودم كه مبادا جایزه را ببرم. من برنده نشدم و سرپرست كمیته امداد كه سابقه 16 سال فعالیت در این نهاد و معاونت وزرای گوناگون را در دوره‌های پیشین در پرونده‌اش دارد،‌ در این گفت‌وگو به پرسش‌هایی پاسخ داد كه ممكن است هر یك از ما وقتی سكه‌ای را داخل صندوق صدقات می‌اندازیم، به بعضی از آنها فكر كنیم.وقتی از خانواده كمیته امداد صحبت می‌كنیم، منظورتان دقیقا چه تعداد كارمند و چه تعداد مددجوست؟منظورمان همه آدم‌هایی است كه روحیه كمك به دیگران را دارند. در امداد ما 16 هزار نفر كارمند رسمی و بیش از 100 هزار نفر داوطلب و همكار افتخاری داریم. ظرفیت پذیرش مددجوی ما هم حدود 5/4 میلیون نفر است.این 5/4 میلیون نفر به طور مستمر از كمیته خدمات می‌گیرند؟خیر؛ به جز خدماتی كه به سالمندان و معلولان ازكارافتاده ارائه می‌كنیم، دیگر خدمات ما زمان‌دار است. یعنی خیلی از مددجویان در یك دوره زمانی مشخص نیاز به حمایت دارند و پس از آن خودكفا می‌شوند.ما از ایتامی كه پدر از دست داده‌اند و در كانون خانواده زندگی می‌كنند، در راه مانده‌ها،‌ دانش‌آموزان و دانشجویانی كه توانایی تامین خرج تحصیلشان را ندارند و زنان سرپرست خانوار حمایت می‌كنیم و حتی دیه شماری از زندانیان جرایم غیرعمد را می‌پردازیم.پس با ستاد دیه همكاری می‌كنید؟ما قبل از ستاد دیه اقدام كردیم و در حال حاضر هم با آنها همكاری می‌كنیم.بیماران صعب‌العلاج هم جزو گروه‌های تحت پوشش كمیته امداد قرار می‌گیرند؟كمك به بیماران صعب‌العلاج جزو وظایف ما نیست و بنیاد امور بیماری‌های خاص یا وزارت بهداشت و درمان باید به آنها خدمات ارائه كند، اما ما بخشی از هزینه‌های آنها را هم به شكل پراكنده و موردی عهده‌دار می‌شویم.تخمین می‌زنید كه چه تعداد مددجویان كمیته امداد، تحت پوشش بهزیستی هم باشند؟كار كمیته امداد و بهزیستی كاملا از هم جداست. كار بهزیستی توانبخشی و درمان اقشار آسیب دیده است مثل معلولان ذهنی و جسمی، معتادان و بیماران روانی، اما كمیته امداد مانند بهزیستی دستگاه توانبخشی نیست. ما در كمیته به آسیب‌پذیرها كمك می‌كنیم یعنی كسانی كه در آستانه آسیب قرار دارند و دچارش نشده‌اند.گروه‌های تحت حمایت بهزیستی، این مجموعه محدود كه گفتید نیست. به جز معتادان و معلولان بهزیستی به زنان سرپرست خانوار، كودكان آسیب دیده، یتیمان، زنان ویژه، بیماران اختلال هویت جنسی، زوج‌های در آستانه ازدواج یا طلاق، خانواده‌های زندانیان، خانواده‌های پرتنش و در معرض آسیب، دختران فراری و... هم خدمات ارائه می‌كنید. وقتی بحث از وظایف كمیته امداد می‌شود باز می‌بینیم بخش‌هایی از این جمعیت در تعریف مددجویان كمیته امداد هم می‌گنجد. پس می‌شود نتیجه گرفت كه احتمال همپوشانی فعالیت‌های شما و بهزیستی صفر نیست.ببینید فرض كنید خانواده‌ای ناگهان پدرش را از دست می‌دهد و به علت نیازمندی و از دست دادن سرپرست خانواده در شرف آسیب قرار می‌گیرد. در اینجا امداد در جهت تقویت او از آسیب دیدن در جامعه برمی‌آید، اما اگر همین خانواده آسیب‌دیده شود، مثلا فرزندش معتاد شود یا سرپرست خانواده منحرف شود آن وقت بهزیستی وارد عمل می‌شود.من وظایف اصلی‌مان را احصا كردم و در برنامه سوم هم وظایف ما و بهزیستی از هم تفكیك شد.لطفا روشن‌تر بفرمایید كه كدام كار جزو وظایف بهزیستی نیست؟خدمت‌رسانی به آسیب‌پذیر‌ها جزو وظایف بهزیستی نیست. این گروه كه حدودا 150 هزار نفر هستند باید به جمعیت 5/4 میلیون نفری كمیته امداد بپیوندند.من هم پیشتر در بهزیستی كار كرده‌ام و معتقدم خدمات دهی بهزیستی به این شكل، به دیگر وظایف‌شان ضربه می‌زند.مثلا چه كسانی؟ زنان سرپرست خانوار را می‌گویید؟بله. زنان سرپرست خانواری كه معلول در خانواده‌شان ندارند باید تحت پوشش ما باشند و اگر معلول دارند، زنان باید تحت پوشش ما و معلول‌شان تحت پوشش بهزیستی قرار بگیرد. ما حدود یك میلیون و 500 هزار نفر زن سرپرست خانوار را در كمیته امداد تحت پوشش قرار داده‌ایم.در صحبت‌هایتان به یتیمان اشاره كردید. فكر نمی‌كنید این شیوه كمیته كه كودكان یتیم را به شكل كاملی با سن، جنسیت، عكس و نشانی خانه‌شان به نیكوكاران معرفی می‌كند و حتی به نیكوكاران اجازه می‌دهد برای كمك، كودك یتیم را طبق سلیقه‌شان و حتی براساس استان محل زندگی‌شان انتخاب كنند روش مناسبی برای جذب كمك نباشد.خب مگر چه اشكالی دارد؟!این روش نتایج خوبی ندارد. نقص آن را با ذكر چند نمونه شاید بهتر متوجه شوید. كودكان بوشهری از حامیان كمی برخوردارند چون نیكوكاران استان‌های همسایه مایلند فقط به یتیمان استان‌های خودشان كمك كنند، حتی اگر این یتیمان چندین حامی داشته باشند یا پسر بچه‌هایی كه كمتر خوش‌قیافه‌اند از حمایت نیكوكاران برخوردار نمی‌شوند، چون آنها دختر بچه‌های یتیمی را كه چهره معصوم دارند، ترجیح می‌دهند. حالا به نظر شما این روش منطقی است؟ فكر نمی‌كنید اطلاعات‌دهی درباره یتیمان را باید محدودتر كنید؟معنی گفته‌های شما این است كه ما صورت مساله را پاك كنیم. یعنی به نیكوكار بگوییم شما حامی بچه‌ای مجهول، با جنسیت مجهول در نقطه‌ای مجهول شده‌اید. این شیوه اطلاع‌رسانی تا چه حد عواطف طرف مقابل را جذب می‌كند؟ ما می‌خواهیم یتیم را تكریم كنیم، عواطف را به سمت او معطوف كنیم و به همین دلیل به نیكوكار حق انتخاب می‌دهیم. البته همه حامی‌ها هم این گونه كه شما فرمودید نیستند. ما در كمیته امداد حامیان شیعه‌ای داریم كه بچه‌های سنی را قبول می‌كنند. پس می‌بینید این رفتاری كه گفتید عمومیت ندارد.در مورد این كه چرا همشهری‌ها به هم كمك می‌كنند هم اشكالی وجود ندارد. ممكن است تعلقات فردی در محدوده شهر خودش باشد. این چه اشكالی دارد؟استان‌های مختلف از نظر سطح اقتصادی یكسان نیستند و فكر می‌كنم این وظیفه كمیته امداد است كه كمك‌های نیكوكاران را به سمتی صحیح هدایت كند تا عدالت در كمك‌رسانی در همه استان‌ها برقرار شود.این به خود نیكوكاران بستگی دارد. بحث ما این است كه مردم باید با طیب خاطر و علاقه‌مندی به صحنه بیایند. با زور نمی‌شود كاری كرد. ما زمانی روشی كه شما پیشنهاد كردید را هم امتحان كردیم، یعنی به نیكوكاران گفتیم فقط پول بدهند و تقسیم آن را بین یتیمان به ما بسپارید، اما این روش جواب نداد. فرد مدتی كمك می‌كرد و پس از مدتی دیگر كمك نمی‌كرد. ما می‌خواهیم افراد شخصا درگیر انجام كار خیر شوند.جنسیت و سن كودك هم مهم است، چون كمك‌های مردمی فقط نقدی نیستند و در مواردی كه آنها كمك‌های غیرنقدی هم می‌فرستند باید سن و جنسیت كودك را بدانند. از طرف دیگر، فقط رابطه مالی مشكل كودكان یتیم را حل نمی‌كند. باید خلا‡ عاطفی آنها را از طریق ارتباط با حامیانشان حل كرد.آقای انواری شما زود عصبانی می‌شوید؟خیر. اگر بتوانید عصبانیم كنید جایزه می‌گیرید.خب خیالم جمع شد، چون می‌خواهم به برخی شایعات و نكات مبهم درباره فعالیت‌های كمیته امداد اشاره كنم مثلا این كه چند سال پیش فهرستی محرمانه از هزینه‌كرد كمیته امداد در بخش‌های گوناگون پیدا كردم كه در آن یك نكته عجیب به چشم می‌خورد. آنجا مجموعه‌ای از كشورهای دور و نزدیك را دیدم كه كمیته به آنها كمك مالی كرده است. در این باره 2 پرسش برای من پیش آمده است اولا، كمك كمیته امداد به این كشورها صرف چه كارهایی می‌شود و ثانیا اگر محل تامین این هزینه‌ها صدقات است، به نظر شما از نظر شرعی اشكالی پیش نمی‌آید، چون ممكن است نیكوكار صرفا برای كمك به هم‌میهنان پولش را به كمیته بسپارد؟كمیته امداد در حوزه بین‌المللی هم فعالیت می‌كند. ما در كمیته امداد تعریفی داریم به عنوان دیپلماسی حمایت كه در آن قصد داریم الگوهای حمایتی تجربه شده‌ای را برای آن كشورها صادر كنیم. ما دولت نیستیم یك نهاد مردمی هستیم و این در واقع ارتباط بین ملت‌هاست نه دولت‌ها. ما در واقع فرهنگ همدردی و نوعدوستی و مهرورزی را به كشورهای دیگر منتقل می‌كنیم.كدام كشورها از این كمك‌ها استفاده می‌كنند؟بعضی كشورها خودشان از ما درخواست می‌كنند كه این الگو‌ها را به آنها عرضه كنیم. ما الان در افغانستان، تاجیكستان، ‌آذربایجان، سوریه، عراق و مجمع‌الجزایر كومور در آفریقا پایگاه داریم، اما عمده نقش ما نقش آموزشی است و هدفمان تربیت نیروی كار و حرفه‌آموزی است.یعنی در آنجا هزینه‌ای صرف نمی‌كنید؟صرف می‌كنیم، ولی اسمش هزینه نیست. سرمایه‌گذاری است.منظورتان چه جور سرمایه‌گذاری‌است؟یعنی این كه ما در آنجا برای توانمندسازی انسان‌هایی كه استعداد دارند، اما بضاعت بارور كردنش را ندارند با كمك نیكوكاران آن دولت سرمایه‌گذاری می‌كنیم. این باعث اثرگذاری در اقشار مردم، دولتمردان و نخبگان می‌شود و بسیاری از مسائل فی‌مابین دولت‌ها با این روش حل می‌شود. ما با این روش تنش‌ها را كاهش می‌دهیم و در یك فرآیند پیشگیری از تهدیدهای نظام بسترسازی می‌كنیم تا از این راه آن كشورها با ما روابط بهتری پیدا كنند.اما هنوز پاسخ من را نداده‌اید كه آیا این سرمایه‌گذاری از محل كمك‌های مردمی است یا مرجع دیگری دارد.هرگز! به هیچ وجه از كمك‌های مردمی برای چنین اهدافی استفاده نمی‌كنیم. این كمك‌ها از محل درآمدهای خاص امداد است. ما برخی فعالیت‌های اقتصادی داریم كه درآمد حاصل از آن به بودجه‌مان افزوده می‌شود. بخشی از این هزینه‌ها را هم دولت تامین می‌كند.در خود آن كشور‌ها هم ما صندوق صدقات داریم كه سالی چندین میلیون دلار پول به آنها واریز می‌شود و ما هرگز پول آنها را هم به ایران نمی‌آوریم، بلكه در خود آن كشورها خرجش می‌كنیم.صدقات كشور خودمان را برای مردم كشور خودمان خرج می‌كنیم مگر در مواردی كه فراخوانی داده باشیم برای جمع‌آوری كمك به كشوری بیگانه مثلا ما برای كمك به فلسطین یك حساب مفتوح از گذشته داریم و مردم كمك‌های خود را به این حساب می‌ریزند.فعالیت‌های اقتصادی كمیته امداد كه به آنها اشاره فرمودید در چه حوزه‌هایی است؟ما در بخش‌های دامداری، كشاورزی و... فعالیت می‌كنیم.حقوق كارمندان كمیته امداد چطور، از محل كمك‌های مردمی تامین می‌شود؟خیر! به هیچ وجه! همه حساب‌های امداد كه به منظور خاص هستند به محل خاصش می‌رود. ما هدایا و صدقات مردم را صرف كارهای اداری و پرسنلی نمی‌كنیم و حتی ساختمان‌های ما به شكل مستقیم از پول مردم نیست، یعنی یا از بودجه دولت است یا از درآمدهای اقتصادی خودمان و آنچه دولت برای كارمندانش تامین می‌كند ما هم برای كارمندانمان تامین می‌كنیم.اگر حقوق كارمندان كمیته با نظام هماهنگ پرداخت داده می‌شود، چرا وضع اقتصادی بیشتر آنها نسبت به كارمندان دولتی ادارات دیگر بدتر است؟چون كارمندان آن ادارات درآمدهای دیگری دارند كه ما آنها را نداریم.چه جور درآمدهایی؟اشتغالات دیگر دارند یا از امتیازهای داخل دستگاهی‌شان استفاده می‌كنند، اما كارمندان ما امتیازی ندارند كه استفاده كنند.این شایعه كه كمیته امداد به كارمندان سازمان‌های دیگر مثل قوه قضاییه وام می‌دهد صحت دارد؟ شما كارمندان ادارات را هم جزو نیازمندان محسوب می‌كنید؟بخشی از درخواست‌هایی كه ما برای كمك دریافت می‌كنیم مربوط به افرادی است كه در تنگناهای خاص قرار گرفته‌اند. این افراد ممكن است از كارمندان دولت یا كارگران در صنف‌های مختلف باشند. فرض كنیم صنفی در جامعه در حال فعالیت است، ناگهان با بحران مواجه می‌شود، اگر در این شرایط ما زیر بال و پر اعضای آن صنف را نگیریم آنها فردا در صف مددجویانمان قرار می‌گیرند. درباره كارمندان دولت هم وضع به همین شكل است. گاهی كارمندان با خرج‌های ناگهانی روبه‌رو می‌شوند. در این شرایط ما وام پرداخت می‌كنیم تا مشكلشان حل شود.آقای انواری نظارت كمیته بر صندوق‌های جمع‌آوری صدقات به چه صورت است؟ برای جلوگیری از سرقت صندوق‌های صدقات در خیابان‌ها و همچنین كنترل ماموران ویژه تخلیه صندوق‌ها چه كرده‌اید؟ما سیستمی را برای نظارت بر صندوق‌ها تعریف كرده‌ایم، اما به هر حال ممكن است 4 تا معتاد ولگرد هم 4 تا اسكناس را از صندوقی بیرون بكشند. این نوع تخلفات به اصل قضیه خدشه وارد نمی‌كند. مردمی كه به صندوق‌ها پول می‌اندازند، چه نیتی دارند؟صددرصد نیتشان تهیه پول مواد مخدر معتادان نیست!بله. نیتشان خیر است. كار مردم، كار مقدسی است. ما با این پول‌ها چه می‌كنیم؟ یا جهیزیه می‌شود یا خانه مددجو یا خرج تحصیل یا درمان یا... .من هنوز نفهمیده‌ام شما چگونه بر صندوق‌ها نظارت می‌كنید؟صندوق‌های ما در مناطق مختلف كشور تحت مدیریت است. كسانی كه برای تخلیه صندوق‌ها می‌روند بعضا تغییر می‌كنند و آنها را تنها نمی‌فرستیم. در سیستم قبلی ماموران پول صندوق را خالی می‌كردند و عارضه این كار زیاد بود اما حالا كیسه‌های ما هم پلمب شده‌اند و ماموران تخلیه نمی‌توانند آنها را باز كنند تا زمانی كه كیسه‌ها به مركز می‌روند و در آنجا، تحت نظارت ویژه باز می‌شوند.فعلا در حال طراحی سیستم‌های الكترونیكی هم هستیم كه فكر می‌كنم تا یكی دو ماه دیگر نمونه‌هایش را در برخی از نقاط كشور نصب كنیم. آنها را باید در جاهایی نصب كنیم كه قابل حفاظت و نظارت شبانه‌روزی باشند. مردم همچنین می‌توانند با استفاده از دستگاه خودپرداز به حساب كمیته امداد پول واریز كنند.در این نهاد به طور متوسط هر سال چه میزان پول در گردش است؟امسال حدود 3 هزار میلیارد تومان است.چند درصد احتمال خطا یا تخلف در این گردش مالی وجود دارد؟در همین گردش پول ممكن است 1/0 درصد یا 5/0 درصد هم خطا وجود داشته باشد. می‌خواهم بگویم ممكن است كار، پرتی داشته باشد. اما نهایت خطا این است كه یك معتاد چهار تا اسكناس را بردارد یا كسی 4 تا وام خلاف بگیرد. رقم این خلاف‌ها چقدر است؟ هر سیستم در حال گردشی ممكن است مقداری هم پرتی داشته باشد مثلا وقتی یك فروشگاه زنجیره‌ای تاسیس می‌كنید احتمال 10 درصد پرتی را می‌دهید یعنی حدس می‌زنید كه ممكن است اموالی سرقت شود یا خراب باشند و... در سیستم مالی كمیته امداد هم وضع به همین منوال است.پس باید نظارت بر این نهاد خیلی جدی باشد. چه كسانی ناظر فعالیت‌های كمیته هستند؟مطمئن باشید بیش از دستگاه‌های دیگر ناظر داریم. دیوان محاسبات اداری و سازمان بازرسی كل كشور و معاونت نظارت و بازرسی دفتر رهبر معظم انقلاب هم بر كمیته امداد نظارت دارند. من هم به عنوان سرپرست كمیته یك سیستم نظارتی دارم كه از تعدادی بازرس و حسابرس تشكیل شده است و آنها حتی معاونت‌ها و مدیران را هم چك می‌كنند و اگر در امداد یك قران جا به‌جا شود، ما باید پاسخگو باشیم.برویم سراغ یك نكته سوء‌ظن برانگیز دیگر. كمیته امداد در دوره انتخابات از دولت حمایت كرد. برخی از منتقدان می‌گویند این حمایت چندان درست نبود چون اگر كمیته امداد یك نهاد مردمی است، نباید گرایش سیاسی داشته باشد یا حداقل نباید آن را آشكار كند.اتفاقا یك ماه پیش از انتخابات ما همه چیز را تعطیل كردیم و به استانداری‌ها بخشنامه كردیم كه حتی خدمت رسانی به محرومان را هم تعطیل كنند و به همین دلیل مورد اعتراض واقع شدیم.از طرف چه كسی مورد اعتراض واقع شدید؟از طرف مددجویان.ولی من در جریان انتخابات، خبرهای زیادی را در تلكس خبرگزاری‌ها دیدم كه در آنها، كمیته امداد مدام از كمك‌هایی كه طی چند سال اخیر به مردم شده بود خبر می‌داد. به نظر شما این اعلام عملكردهای ناگهانی و تقدیر از دولت در طول انتخابات، باعث سوء برداشت نمی‌شد؟ما كه نمی‌توانیم كارمان را متوقف كنیم. این كه دیگران چگونه از اخبار استفاده می‌كنند، چگونه تنظیم و منتشرشان می‌كنند و چه اهدافی از تهیه خبر دارند، بحث دیگری است. اگر اشكالی به كار ما وارد است، حاضریم آن را بپذیریم.ما هم از مسائل سیاسی ناآگاه نیستیم. حداقل خودم بزرگ شده نهضت امام هستم و این مسائل را می‌دانم. تكلیف ما این است كه نزاع راه بیندازیم یا وظیفه خودمان را انجام دهیم؟ ما تا جایی كه ممكن بود سعی كردیم فتیله تنش را پایین بكشیم.ما چندان به سیاست كاری نداریم، اما اگر بخواهیم صرفا با ترس از سیاسی شدن چشممان را به فعالیت‌ها ببندیم، ظلم كرده‌ایم.می‌خواهم یك نكته ابهام‌برانگیز دیگر را مطرح كنم. كمیته امداد به مددجویانش مستمری ناچیز و یك سری خدمات ارائه می‌دهد. از دیدگاه شما این پول واریز كردن به حساب مددجویان مثل ماهی گرفتن بدون یاد دادن ماهیگیری نیست؟اجازه بدهید در این زمینه مثالی را مطرح كنم. فرض كنید خانواده‌ای بنا به دلایلی با مشكل مواجه می‌شود. مثلا یكی از اعضای آن مبتلا به سرطان می‌شود و خانواده از تامین هزینه‌های درمان آن ناتوان می‌شود. این خانواده در نظام جمهوری اسلامی چه باید بكند؟ به كجا باید پناه ببرد؟ شما فكر می‌كنید اگر ما به آ‌نها كمك كنیم، این گدا پروری است؟ در مورد صدقه هم همین طور است. اگر ما سوء‌تغذیه كودكی از خانواده‌ای فقیر را برطرف كنیم و راه معلولیتش را در آینده ببندیم، هزینه تحصیل دانش‌آموزان و دانشجویان بی‌بضاعت را تامین كنیم و... فكر می‌كنید ما گداپروری كرده‌ایم؟بالاخره در هر جامعه‌ای مسائل و مشكلاتی وجود دارد كه به واسطه آنها افرادی در وضع نامطلوب اقتصادی و در طبقه محروم قرار می‌گیرند و ما برای این كه بتوانیم سیستمی عادلانه و جامع‌الاطراف به وجود آوریم، باید از نظر مالی به آنها كمك كنیم و توانمندسازی‌شان را عهده‌دار شویم. هم اكنون تعداد زیادی از كودكانی كه ما روزی هزینه تحصیلشان را متقبل شدیم در حرفه‌های گوناگون به جامعه خدمت می‌كنند و به بازوان توانمند نظام تبدیل شده‌اند.هدف ما این است كه افراد ناتوان از نظر اقتصادی را وارد فرآیند اشتغال كنیم. اما اگر نیازهای اولیه‌شان را برطرف نكنیم، دستیابی به این هدف ممكن نیست. چطور می‌شود به آدمی كه شكمش گرسنه است حرفه‌ای یاد داد؟ چطور می‌توانیم انتظار داشته باشیم كسی كه فرزندش در بیمارستان است و هزینه تامین مخارجش را ندارد یا آن كه دغدغه ریزش سقف خانه‌اش را دارد یا آن كه خانه‌ای ندارد، بتواند ذهنش را بر حرفه‌آموزی متمركز كند؟ ما به مددجویانمان وام‌های خوداشتغالی می‌دهیم و به زنان سرپرست خانوار و دیگر اقشار تحت پوشش، حرفه می‌آموزیم، اما همه اینها باید در شرایطی صورت گیرد كه حداقل نیازهای مددجو تامین شده باشد.از طرف دیگر، حدود 30 تا 40 درصد خانواده‌های تحت پوشش ما آمادگی كار كردن دارند و می‌توانند شغلی داشته باشند اما باقی‌مانده اصلا توانایی كار كردن را ندارند.