آملی لاریجانی: معتقدم که شکار حرام است

خبرگزاری مهر: آیت‌الله صادق آملی لاریجانی در سومین همایش ملی حقوق محیط زیست گفت: بحث محیط زیست بحث بسیار مهمی است و در همه دنیا هم اهمیت خاصی دارد. محیط زیست یک بحث میان‌رشته‌ای است و از جهات مختلفی می‌شود آن را مدنظر قرار داد. هم جهات فلسفی دارد و هم جهات اخلاقی، دینی، فرهنگی، سیاسی، تقنینی و قضایی؛ نمی‌شود آن را به یک نگرش خاص محصور کرد.

رئیس قوه‌قضائیه گفت: برای پیشبرد مباحث محیط زیست در کشور باید دست به دامان همه دستگاه‌ها و نهادهایی شد که به نحوی با محیط زیست درگیرند. دستگاه قضایی و دستگاه‌ها و نهادهای مردمی و دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه می‌توانند در این موضوع کمک کنند. نمی‌توان بحث‌های حقوقی داشت مگر آنکه بستر امن‌تری را برای آن دید.

وی افزود: نکته اول در این بحث نیاز به یک گفتمان فلسفی است. فلسفه محیط زیست بحث بسیار مهمی است. در اکثر رشته‌های علمی با یک نگاه درجه دوم مباحثی طرح می‌شود که به پالایش بحث کمک می‌کند. در مورد محیط زیست هم همین‌طور است.

رئیس قوه‌قضائیه گفت: ما مباحث زیست محیطی مختلفی داریم، اما لازم است با یک نگاه درجه دوم از بیرون به آن نگاه کنیم و ببینیم چه مفاهیمی را در تحلیل حقیقت محیط زیست نیاز داریم.

وی با تبیین فلسفه محیط زیست گفت: مثلا وقتی می‌خواهیم در محیط زیست از طبیعت دفاع کنیم، باید ببینیم اصلا طبیعت چیست. در کشورهای غربی از دهه‌های خیلی گذشته درباره محیط‌های بکر و جنگل‌ها قانون داشته‌اند. بعد از این بحث می‌شود که دست نخوردگی جنگل یعنی چه، آیا هیچ‌گونه تصرفی نباشد، یا تصرف مانع نداشته باشد یا ...

آملی لاریجانی گفت: یک بحث خیلی مهم این است که نگاه ما به محیط زیست چگونه است. در صحبت‌های تلویزیونی یا حتی در تقنین وقتی می‌خواهیم درباره محیط زیست بحث کنیم، اضرار به محیط زیست را از جهت ضرر به خودمان مطرح می‌کنیم، یعنی نگاه ما باز انسان‌محور است. یعنی اگر هم محیط زیست تخریب شود، ضرر به خود من می‌خورد. اما آیا واقعا نگاه درست به محیط زیست این‌گونه ابزاری است؟ چون به من نفع می‌رساند مهم است یا اینکه به خودی خود ارزشمند است.

وی با بیان اینکه اینجا ارزش ذاتی داریم، گفت: ما در محیط زیست مثلا زیبایی‌های محیط زیست را فقط به این خاطر می‌دانیم که انسان از آن لذت می‌برد یا که این زیبایی‌ها به خودی خود ارزشمند است. من فکر می‌کنم دومی اگر مطلقا هم درست نباشد، حتما بخشی از آن درست است، یعنی زیبایی‌های طبیعت به خودی خود ارزشمند است و نه صرفا به این خاطر که انسان لذت ببرد.

رئیس قوه‌قضائیه تصریح کرد: هنگام کودکی در روستای خود ما لاریجان که کوه دماوند با آن شکوه از ریشه تا بالا پیدا بود، گاهی با تماشای آن هیپنوتیزم می‌شدیم؛ این یک نمونه بود و هزاران هزار از اینها در کشور است. چرا نگوییم اصلا تناسب در طبیعت به خودی خود ارزشمند است.

وی با اشاره به اینکه در این‌باره بحث‌های اخلاقی و هرمنوتیک درباره محیط زیست هم مطرح است، گفت: این بسیار اثرگذار است که نگاه ما به محیط زیست به خاطر خود آن باشد یا به خاطر منافعی که برای ما دارد. درباره اخلاق محیط زیست هم نکات دیگری هست که با همین عنوان در مکتوبات بسیاری یاد شده است. اینکه چه رفتاری باید با محیط زیست داشته باشیم، چه مقدار آن را حفظ و از آن حمایت کنیم و چه مقدار می‌توانیم از آن مایه بگذاریم.

آملی لاریجانی گفت: حرکت معروفی در غرب در دهه‌های گذشته راه افتاد به نام اکولوژی عمیق که حرفشان این بود که نفس تکثر حیات انسانی و غیرانسانی به خودی خود ارزشمند است. شکوفایی و تکثر این حیات هم به خودی خود ارزشمند است.

وی افزود: آموزه دیگر این مکتب این بود که غنا و تکثر اشکال مختلف حیات به شکوفایی حیات انسانی و غیرانسانی کمک می‌کند و انسان‌ها حق ندارند این تکثر را از بین ببرند، مگر آنکه نیاز حیاتی داشته باشند.

رئیس قوه‌قضائیه با بیان اینکه ده‌ها فکر و ایده دیگر هم در این‌باره مطرح است، گفت: دخالت فزاینده بشر در طبیعت هر روز بدتر می‌شود و باید برای آن فکری کرد. در بحث دینی محیط زیست، اضرار به خود انسان و دیگری اجمالا حرام است. از منظر دینی هم قابل بحث است که آیا محیط زیست را فقط از بحث اضرار مطرح کنیم یا خیلی مباحث دیگر مثل ارزشمند بودن خود محیط زیست.

آملی لاریجانی با بیان اینکه عالم محضر خداست و محضر جمال خداست، تاکید کرد: ما چه حقی داریم به عنوان انسان در محضر جمال الهی تصرف داشته باشیم، اینجا فقط بحث اضرار به انسان مطرح نیست، تصرف در جمال الهی مطرح است.

وی افزود: بحث دیگر احترام به حیوانات و رعایت حقوق آنهاست که در اقوال مختلف فقهی هر کجا که نگاه کنید مطالبی داریم درباره احترام به حیوانات و حفظ آنها و اینجا هم بحث اضرار به انسان مطرح نیست. مثلا روایت داریم که علی بن حسین زین‌العابدین (ع) در سفر به حج با اینکه حیوان مرکوب در دسترسشان بود پیاده می‌رفتند و در علت این موضوع فرمودند چرا باید در سفر حج حیوانی را به زحمت بیندازم.

رئیس قوه‌قضائیه تصریح کرد: در بحث شکار من خودم معتقدم که شکار حرام است، مگر برای استفاده غذایی در شرایط خاص. اینکه کسی به کوه برود و کبک و بُز کوهی بزند و با خود بیاورد، هر چند که موضوع اختلاف فقهی است، اما من معتقدم که حرام است. خیلی‌ها اشاره به کراهت آن دارند، اما روایات متعددی هم داریم که قائل به حرمت آن است. حتی در بحث سفر هم روایاتی داریم که سفر برای شکار حرام است. اگر شکار برای لهو و لعب باشد و نه رزق و روزی، سفر برای آن حرام هم نباشد، باید در آن سفر نماز را تمام بخواند.

وی تاکید کرد: منظر دینی بسیار زیبای است که شکار حیوان برای تفریح اگر هم حرمت نداشته باشد، کراهت آن قطعی است.

آملی لاریجانی افزود: بحث دیگر اسراف است و اجماع دینی هست که اسراف حرام است و آیات شریفه متعدد هم برای آن داریم. خیلی جاها جنگل را به مزرعه تبدیل کرده‌اند، آب کذایی را هم خرج آن کرده‌‌اند؛ یا کاغذهایی که برای تولید آن درخت قطع می‌شود، اینها همه مصداق اسراف است.

رئیس قوه‌قضائیه با بیان اینکه نکته دیگر دینی در بحث محیط زیست، ظرفیت ایمانی است، گفت: قانون اساسی ما بر اساس دین وضع شده است. ما باید از این ظرفیت استفاده کنیم و ظرفیت دینی مردم را برانگیزیم و مواردی مثل مقابله با اسراف را می‌توانیم با فرهنگ‌سازی توسعه بدهیم.

آملی لاریجانی گفت: نویسنده ریشه‌های تاریخی بحران محیط زیست ادعا می‌کند که نگاه مسیحی یهودی آن است که کل دنیا محورش انسان است و انسان هر چه می‌خواهد می‌تواند در طبیعت انجام دهد، اما دست‌کم می‌دانیم که در اسلام این‌طور نیست و شعور و آگاهی در همه عوالم سریان دارد و آنها که نگاه اشراقی دارند، در این‌باره خیلی بحث کرده‌اند و مرحوم ملاصدرا هم در اسفار به این بحث پرداخته است. هر آنچه در زمین و آسمان است، تسبیح می‌کند و تسبیح بدون شعور و آگاهی معنا ندارد. چه کسی به من اجازه داده جنگل سبزی که با تمام اجزا تسبیح می‌کنند را تخریب کنم.

وی با تاکید بر اینکه عمل ناصالح ما انسان‌ها موجب تخریب می‌شود و نگاه قرآنی حفظ محیط زیست است، گفت: اگر بخواهیم در بحث محیط زیست جلو برویم، همه نهادها باید وظایف خود را به درستی انجام دهند، اما تا فرهنگ عمومی را نسازیم، فایده ندارد، زیرا ما نمی‌توانیم برای هر شخص محیط‌بان قرار دهیم که تخلف نکند.

آملی لاریجانی افزود: باید از سنین کودکی احترام به حیوانات و آلوده نکردن فضای طبیعی را بیاموزیم.

رئیس قوه‌قضائیه با بیان اینکه محیط زیست یک بحث فراقوه‌ای است، گفت: یک نکته دیگر که به ما در قوه‌قضائیه مستقیما مربوط است، تقنین در حوزه محیط زیست است. من علاوه بر اینکه با تشدید در قانون موافقم و معتقدم که اینجا باید جرم‌انگاری شود و ما به حسب قانون موظف به تخریب تخلفات هستیم، اما در یافتن شرایط اجتماعی و فرهنگی هم مسئله مهمی است.

وی اعلام کرد: برای بحث تقنین ما حاضریم از همین امروز کمیته‌ای راه‌اندازی کنیم که با همکاری مجلس، قانونگذاری کنند به نحوی که اضراری هم به بافت فرهنگی و اجتماعی وارد نشود. اکثر روسای دادگستری به ما اطمینان داده‌اند که با تخلفات برخورد می‌شود و به ویژه در استان‌های شمالی جلوی ساخت و ساز جدید را به شدت گرفته‌اند.

رئیس قوه‌قضائیه تاکید کرد: بودجه سازمان محیط زیست باید هم برای جذب محیط‌بان و هم برای حفاظت محیط زیست کافی باشد. در مورد محیط‌بان‌ها یک مشکل قانونی هم وجود دارد که گاهی به سبب سهل‌انگاری مشکلاتی برای خود و خانواده‌شان ایجاد می‌شود، متاسفانه قتل غیرعمدی صورت می‌گیرد و هم سازمان محیط زیست و هم قوه‌قضائیه را مشکل‌دار می‌کند.

وی با اشاره به اینکه در برخی از این موارد قتل عمد هم تشخیص داده شده بود و باید قصاص اجرا می‌شد، تصریح کرد: اما از مقام معظم رهبری اجازه گرفتیم برای تاخیر در اجرای حکم و خوشبختانه امروز خبر خوشی مبنی بر توقف اجرای حکم قصاص برای یک محیط‌بان شنیدم.

آملی لاریجانی تاکید کرد: بعضی از این موارد غیرعمد است و اگر معلوم شود که طرف مقابل هم سلاح همراه داشته و در مقام استفاده از آن برآمده، این دفاع است و قتل عمد نیست و خود ما در قوه‌قضائیه باید روی بحث قانونی این موضوع کار کنیم.

رئیس قوه‌قضائیه در پایان گفت: باید کلاس‌های آموزشی برای محیط‌بانان گذاشته شود تا با آموزش شرایط قانونی استفاده از سلاح برای خودشان و سازمان محیط زیست و قوه‌قضائیه مشکل ایجاد نکنند.