آسیای مرکزی و چرخش سیاسی آمریکا؛ تغییر تاکتیک یا ترس از رقیب

به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه، انتظار می‌رفت سال 2020 در آسیای مرکزی با سفر دوره‌ای «مایک پومپئو» وزیر امور خارجه ایالات متحده به قزاقستان و ازبکستان آغاز شود اما این سفرها لغو و تنها سفر «آلیس ولز» معاون دستیار وی در امور آسیای جنوبی و مرکزی به تاجیکستان صورت گرفت.

موضوع اصلی سفر مقامات آمریکایی باید وضعیت افغانستان و سیاست آمریکا می‌بود.

قرار بود در مورد ترانزیت محموله‌های نظامی برای نظامیان آمریکایی در افغانستان و امکان استقرار زیرساخت‌های نظامی آمریکایی در منطقه بحث شود.

بنابر اطلاعات موجود واشنگتن دنبال ایجاد یک مرکز آموزش دائمی ناتو در خاک ازبکستان و همچنین تبدیل ترمینال بار در منطقه خزری قزاقستان به یک مرکز نظامی نیروهای مسلح آمریکا است.

اما در آخرین لحظه، سفر وزیر امور خارجه آمریکا به دلیل بحران در خاورمیانه لغو و وی به جای رایزنی در مورد چشم‌انداز امکانات جدید در آسیای مرکزی با تهدید اخراج تاسیسات نظامی ناتو از عراق و سوریه رو به رو شد.

بعد از تصویب تقاضای پارلمان عراق مبنی بر خروج نظامیان خارجی و حملات موشکی ایران، اسپانیا و اسلوونی اقدام به خروج نظامیان خود کردند و لتونی و استونی آماده خروج کامل نیروهای خود از این کشور بعد از دریافت درخواست رسمی «بغداد» شدند.

آمریکا به نوبه خود 2 پایگاه خود از قلمرو سوریه را خارج کرد و در منطقه شایعاتی در مورد قصد واشنگتن برای ترک محل استقرار قدیمی خود در کویت منتشر شد.

حتی قرقیزستان به این رویدادها واکنش نشان داد و صحبت‌هایی در مورد درستی تصمیم رئیس جمهور وقت این کشور مبنی بر تعطیلی پایگاه آمریکایی در فرودگاه بین المللی «ماناس» مطرح شدند.

سفر به تاجیکستان

«الیس ولز» نماینده شناخته شده وزارت امور خارجه آمریکا در منطقه آسیای مرکزی می‌باشد. به عنوان مثال، تحت رهبری وی «آتاجرت اریکتیلری» یک سازمان غیر دولتی ضد چینی در منطقه ایجاد شده بود، بنابراین برای حل مشکل مربوط به توجیه شکست‌های آمریکا در افغانستان وی به تاجیکستان سفر کرد.

ولز در چارچوب سفر 2 روزه خود به تاجیکستان اذعان کرد که تجمع شبه نظامیان داعش در مرز تاجیکستان یک مشکل جدی است، اما وی همچنین ابراز امیدواری کرد که به لطف حملات آمریکا این گروه دیگر توان ایجاد تهدید برای کشورهای همسود را نخواهد داشت. 

وی در مورد قصد آمریکا برای تداوم مبارزه با تروریسم در این کشور و همزمان تخصیص 200 میلیون دلار برای تقویت مرز تاجیکستان و افغانستان، از جمله تحویل وسایل نقلیه و تجیهزات خبر داد.

تجزیه و تحلیل اطلاعات در مورد روند مذاکرات در دوشنبه نشان می‌دهد که واشنگتن به طرز چشمگیری لحن خود را نرم کرده و این بار تلاش می‌کند شرکای خود را اذیت نکند.

با توجه به مصاحبه ولز، وی در جریان رایزنی‌ها با طرف تاجیکی مسائل مربوط به سیاست داخلی، برای مثال مشکل ثبت نام خبرنگاران «رادیو آزادی» که فعالیت آنها موجب نارضایتی مقامات تاجیک شده بود، را مطرح نکرده است. (اگرچه، در مصاحبه با مطبوعات به این مشکلات اشاره کرد)

وی حتی اظهار داشت که واشنگتن از تحمیل فرم‌های انحصاری همکاری خودداری می‌کند و در کار تاجیکستان در چارچوب سازمان‌های منطقه‌ای مانند سازمان پیمان امنیت جمعی و سازمان همکاری شانگهای دخالت نخواهد کرد.

با توجه به اینکه سفر پومپئو صورت نگرفت می‌توان گفت که تغییرات ذکر شده بخشی از بازنگری کلی تاکیک‌های مذاکره آمریکا و نه تصمیم انفرادی ولز است.

دلیل تغییرات

در چارچوب سفر ولز به تاجیکستان آمریکا از مذاکره با دولت‌های منطقه از موضع قدرت دوری کرد.

دیپلمات‌های آمریکایی محترمانه تر عمل کردند و از رویکرد تحمل پذیرتری در مورد پروژه‌های جایگزین منطقه‌ای صحبت و کمتر به سیاست‌های محلی و بیشتر به همکاری‌های نظامی و فنی توجه شد.

مانورهای تاکتیکی واشنگتن ناشی از ناکامی‌های گذشته است.

تلاش برای محکم کردن موضع خود در قزاقستان و قرقیزستان با استفاده از سازمان‌های غیر دولتی و رسانه‌های زیر کنترل خود، حداقل تا حدودی با شکست مواجه شد.

روابط «بیشکک» و واشنگتن در سال 2019 میلادی حتی بدتر شد. سال گذشته میلادی توافقنامه همکاری با یوساید (USAID) آغاز و با اعتراض شدید وزارت امور خارجه قرقیزستان در مورد برانگیختن ناآرامی از طرف رسانه‌های این کشور به پایان رسید.

قرقیزستان همچنین می‌خواهد کنترل بر سازمان‌های غیر دولتی غربی در قلمرو خود را تشدید کند که به هیچ وجه طرف آمریکایی از این اقدام راضی نیست.

نگرانی واشنگتن از نقش غالب مسکو در منطقه

با این حال، در گزارش ستاد مرکزی آمریکا در سال 2019 میلادی از توانایی‌های محدود نظامی این کشور در آسیای مرکزی و نقش غالب «مسکو» ابراز نگرانی شده است.

پس از خروج نیروهای اصلی ناتو از افغانستان وضعیت پایگاه‌های نظامی آمریکا در «بگرام»، «کابل» و «هرات» پیچیده تر خواهد شد حتی مذاکرات موفقیت آمیز با طالبان تضمین محافظت از این امکانات در برابر جمعیت ضد آمریکایی و گروه‌های مسلح،  نیست.

واشنگتن و آلترناتیوهای منطقه‌ای

بنابراین واشنگتن به مسیرهای امن هوایی از طریق آسیای مرکزی و خزر یا در صورت شکست در افغانستان به پایگاه‌های هوایی جدید در منطقه نیاز دارد.

بحران در خاورمیانه و تهدید برای حضور نظامی در شرق سوریه یا عراق مشکلات را پیچیده تر می‌کند زیرا می‌توانند نفوذ آمریکا در جنوب و جنوب شرقی آسیا را محدود کنند.

علاوه بر این آنها اهمیت پایگاه‌های باقی مانده را افزایش می‌دهند که به نوبه خود برای متحدان وی از جمله ژاپن و عربستان سعودی فرصت درخواست امتیازات اقتصادی در ازای تمدید حضور نظامی را فراهم کند که مخالف با ایدئولوژی خارجی دولت ترامپ است.

وزارت امور خارجه ممکن است انتظار داشته باشد که دیپلمات‌ها و کارشناسان منطقه آسیای مرکزی درک خوبی از وضعیت دشواری که آمریکا دچار شده، نداشته باشند و مانور در آنجا در برابر مناطق دیگر آسان تر و «ارزانتر» خواهد بود.

البته صحبت در مورد بازبینی واقعی استراتژی آمریکا و ارزیابی مجدد نقش آن در جهان شاید اشتباه باشد، اما تغییر تاکتیک‌های مذاکره واشنگتن، از نظر حل مسائل فعلی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.

انتهای پیام/ح