شیوع کرونا در ایران؛ آنچه از قم باید بدانیم

Image caption استان قم از نظر وسعت پس از استان البرز کوچک‌ترین استان ایران است. قنوات، جعفریه، کهک، دستجرد و سلفچگان از شهرهای دیگر استان قم هستند

قم اولین شهر در ایران است که وجود ویروس کرونا در آن تایید شد و تاکنون (لحظه تنظیم این گزارش) براساس گزارش‌های رسمی پنج نفر در این شهر در اثر ابتلا به این ویروس جانشان را از دست داده‌اند. شمار مبتلا به کرونا در قم هم فعلا ۱۹ نفر اعلام شده که بالاترین آمار در کشور است.

هنوز مشخص نیست که ویروس کرونا که منشا آن چین است، چطور وارد این شهر مذهبی شده است. در ادامه این گزارش، تلاش شده اطلاعات موجود درباره شهر قم و اهمیت این شهر از جهت رفت و آمد زائران مرور شود.

جمعیت و جغرافیا

شهر قم در ۱۴۰ کیلومتری جنوب تهران، قبل از سال ۱۳۷۵ جزو استان مرکزی بود، اما در این سال براساس مصوبه مجلس ایران، استان مستقلی به نام قم با مرکزیت شهر قم تشکیل شد.

براساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵، شهر قم با بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت، هفتمین شهر پرجمعیت ایران است و رشد جمعیت آن معادل ۱.۲ درصد یکی از از بالاترین‌ها در ایران است. برآورد مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که جمعیت قم در سال ۱۳۹۸ احتمالا به حدود یک میلیون و ۲۲۸ هزار نفر رسیده است.

پرجمعیت‌ترین شهر‌های ایران

قم با حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت هفتمین شهر پرجمعیت ایران است

منبع: مرکز آمار ایران (سرشماری ۱۳۹۵)

بیشتر ساکنان امروزی قم، مهاجرانی از شهری‌های دیگر ایران و عمدتا شیعه‌اند. مقام‌های استانی از قم به عنوان یکی از مهاجرپذیرترین شهرهای ایران یاد کرده‌اند که محل زندگی شمار زیادی از اتباع افغانستان، پاکستان، عراق و بعضی از کشورهای عربی دیگر است. اما آمار دقیقی از تعداد این افراد در دست نیست.

شهر قم در کنار رود قمرود و در دشت قم قرار دارد. این شهر در گذشته به دلیل قرار گرفتن در مسیر راه ابریشم دارای اهمیت ارتباطی بوده‌است. قم با سه استان تهران، سمنان، مرکزی و اصفهان همسایه است. (نقشه بالا)

از نظر جغرافیای طبیعی، این استان در قلمرو کویر مرکزی ایران واقع شده است و از نظر آب و هوا ، اقلیم نیمه بیابانی دارد. استان قم تماماً در زیر حوضه دریاچه نمک، از حوضه آبریز مرکزی ایران قرار دارد. در این زیر حوضه، رودخانه‌های قم رود، قره چای، رود شور، کرج و جاجرود جاری هستند و همه به دریاچه نمک می‌ریزند. در دهه‌های اخیر با احداث سدهای کرج و لَتیان، (در استان تهران)، سد ساوه (در استان مرکزی)، ورودی آب به دریاچه نمک به شدت کاهش یافته، به گونه‌ای که در فصول کم آب و خشک، این دریاچه به کویری پوشیده از نمک تبدیل می‌شود.

امکانات پزشکی

براساس داده‌های آمارهای مرکز آمار ایران، در قم در مجموع ۱۵۹۷ تخت فعال بیمارستان وجود دارد. با توجه به جمعیت قم، در این شهر به ازای هر هزار نفر جمعیت ۱.۲ تخت بیمارستان وجود دارد. متوسط کل کشور ۱.۴ تخت برای هر هزار نفر از جمعیت است که نشان می‌دهد قم به نسبت از امکانات پزشکی کمتز از حد متوسط برخوردار است.

در قم همچنین ۱۰ بیمارستان فعال و ۶۷ درمانگاه و ۱۰۸ تخت بیمارستان برای مراقبت‌های ویژه وجود دارد. براساس گفته‌های مسئولان دانشگاه علوم پزشکی قم، در این استان همچنین ۶۴۵ پزشک متخصص و ۱۰۱ پزشک فوق متخصص در قم مشغول به کار هستند.

ISNAامکانات پزشکی در قم

۱/۲ تخت بیمارستان برای هر هزار نفر از جمعیت استان

• ۱۰بیمارستان فعال

• ۱۵۹۷تخت بیمارستان

• ۱۰۸تخت مراقبت‌های ویژه

• ۶۷درمانگاه

منبع: مرکز آمار ایران (۱۳۹۶)زیارت و حمل و نقل حق نشر عکس Getty Images Image caption آرامگاه فاطمه معصومه دختر موسی بن جعفر، اما هفتم شیعیان در قم قرار دارد

قم پس از مشهد دومین شهر زیارتی ایران است. آرامگاه فاطمه معصومه دختر موسی بن جعفر، اما هفتم شیعیان در قم قرار دارد، که زائران شیعه زیادی را به خود جلب می‌کند. مسجد جمکران هم یکی دیگر از محل‌های مذهبی این شهر است. براساس باور عده‌ای از شیعیان، این مسجد با امام دوازدهم مرتبط است.

همچنین قم از دیرباز محل زندگی بسیاری از روحانیون بلندپایهٔ شیعه بوده است. از نظر تاریخی جداشدن زیارتگاه‌های شیعی عراق از ایران و پیوستن آنها به امپراتوری عثمانی از یک سو، و دور بودن مشهد - مدفن امام هشتم شیعیان - از نواحی غربی و مرکزی ایران، از دوره صفوی به بعد، شمار زائران قم را افزایش داد. امروزه بزرگ‌ترین حوزه علمیه ایران و مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه‌ی ایران در قم قرار دارد.

Gettyimagesحمل و نقت و گردشگری (آمار سالانه)

• ۲۰ میلیون نفرگردشگر داخلی

• ۲/۵ میلیون نفرگردشگر خارجی

• راه آهندر مسیر جنوب و جنوب غربی

• جاده۱۴۹ کیلومتر (۲ ساعت) تا تهران

• فرودگاهیک ساعت تا فرودگاه امام خمینی

منبع: سازمان میراث فرهنگی قم

اداره میراث فرهنگی قم، شمار گردشگران خارجی قم را در سال دو و نیم میلیون نفر و گردشگران داخلی را ۲۰ میلیون نفر اعلام کرده است اما آمار جزئی و دقیق‌تری در دسترس نیست. مرکز مدیریت هوشمند ترافیک شهرداری قم دو سال پیش اعلام کرد که بازدیدکنندگان (گردشگران و مسافران) قم سالانه با ۳۰ میلیون خودرو وارد قم می‌شوند. همچنین متوسط سالانه ۴۰ هزار دستگاه به تعداد خودروهایی که تحت مالکیت اهالی قم است افزوده می‌شود.

سفر به قم، که فاصله چندانی با تهران ندارد، هم از راه جاده (اتوبان تهران - قم) ممکن است و هم از طریق راه آهن. ایستگاه راه آهن قم یکی از قدیمی‌ترین ایستگاه‌های راه آهن ایران است و در مسیر راه آهن جنوب غرب و جنوب قرار دارد. از این جهت قم از نظر حمل و نقل جنوب به شمال و شرق به غرب نقطه‌ای کلیدی است.

نزدیک‌ترین فرودگاه به قم، فرودگاه بین‌المللی تهران (امام خمینی) در جنوب تهران است که حدود یک ساعت با شهر قم فاصله دارد.

سیل در سال ۱۳۸۸

نام قم کمتر در حوادث و بلایای طبیعی به خبرها می‌آید. اما در پی بارش بی‌سابقه باران و افزایش حجم آب رودخانه قمرود، شهر قم در ۵ فروردین ۱۳۸۸ دچار سیلاب شد. این سیلاب به گفته مسئولان شهری قم چهار نفر را کشت و به ۵۰ خرود آسیب زد. دلیل عمده این خسارت‌ها تبدیل شدن بستر رود قم به پارکینگ بود چون سیل بعد از سال‌ها خشکسالی جاری شد.

حق نشر عکس FARS

شهرداری قم میزان خسارت وارد شده به تأسیسات شهری را ۷۰ میلیارد تومان اعلام کرد و سازمان کشاورزی اعلام کرد سیل ۶۰ میلیارد تومان به کشاورزان خسارت وارد کرده است و چهار هزار رأس دام در مناطق مختلف استان تلف و یکصد رشته قنات تخریب شده است.

علی متقیان، معاون عمرانی استاندار یک ماه پس از این سیل اعلام کرد به منازلی که صد درصد تخریب شده‌اند ۳.۵ میلیون تومان کمک بلاعوض و ۱۴ میلیون تومان تسهیلات ارزان قیمت بانکی داده می‌شود. او همچنین از دادن کمک به واحدهای روستایی خسارت دیده به میزان ۱.۵ میلیون تومان بلاعوض و ۷ میلیون تومان تسهیلات ارزان قیمت بانکی خبر داده بود.