تاب آوری جامعه ایران پس از یک سال سخت؛ چرا عده زیادی از مردم در خانه نمی‌مانند و حتی به سفر رفتند و به توصیه‌ها توجه نکردند

چکیده :در ارتباطات اجتماعی، وضعیتی برای جامعه مخاطب به وجود می آید که بدان، وضعیت انسداد کانال می گویند، انسداد کانال وضعیتی است که در آن، مخاطبان نسبت به منابع رسانه ای کاملا بی اعتماد شده و منبع خبر، کاملا بی اعتبار می شود، در این شرایط مخاطبان، هر آنچه را که خود تشخیص می دهند، عمل می کنند....

مرضیه حاجی هاشمی

در روز سوم از آخرین سال قرن، به نظر می رسد، زمان آن رسیده باشد که پس از تأملی چند روزه بر روی کنش های مردم ایران، بتوان در زمینه عواملی که بر بروز این کنش ها نقش بیشتری دارند، هر چند ناخوشایند، اظهار نظری واقع بینانه داشت. قبلا در چند یادداشت قبلی کرونایی، به پایین بودن اعتماد اجتماعی در ایران و دلایل آن اشاره کردم، بدیهی است که مدیریت بحران در شرایطی که اعتماد اجتماعی در حداقل است، کاری بس دشوار می نماید.

سال های گذشته و به ویژه سال ۹۸ شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فشارهای جمعی بر جامعه ایران به حدی بحران آفرین بود که تاب آوری مردم را کاهش داد. حبس خانگی و قرنطینه ارادی و خودخواسته، بدون هیچ فشار قهری بیرونی، علاوه بر اینکه تابع عوامل متعدد دیگری است، نیاز به روانی سالم و تازه نفس و آسیب ندیده از فشارهای پیاپی جمعی و همچنین روحیه ای قوی و تحمل پذیر دارد که حوادث آسیب زای اخیر، این شاخص های اجتماعی سلامت روان بسیاری از مردم را به پایین ترین حد خود آورده و تاب آوری جامعه ایران را برای همراهی داوطلبانه با محدودیت های توصیه شده برای مهار شیوع بیماری کرونا کاهش داده است. بسیاری از مسافران نوروز امسال و آنهایی که به خریدها و رفت و آمدهای نوروزی، مطابق هر سال پرداخته و می پردازند، اظهار می کنند، حال روحی مان خوب نیست و اگر به این امور نپردازیم، حالمان بدتر می شود! بعد از یک سال سخت، یک عید نوروز هم نداشته باشیم!؟

با برخی از مسافران یا افراد بی مبالات نسبت به توصیه ها که صحبت کردم، از نوعی ناامیدی صحبت می کنند که می توان بدان عدم امید اجتماعی گفت، وضعیت معیشتی سخت، شکاف اجتماعی و نابرابری ها، مشکلات مزمن اشتغال و عدم امید به گشایش شرایط سیاسی و ایجاد تغییر از طریق نهادهای انتخابی و بهبود ساختارهای بحران زا، سازوکارهای تصمیم گیری و انباشت مطالبات بی پاسخ مردم، موجب شده است، بسیاری از افراد چنان ناامید باشند که توجه به توصیه های پیشگیرانه را بی فایده بدانند و اظهار کنند، نهایت رعایت نکردن این است که می میریم و از این زندگی سخت راحت می شویم!!!

در ارتباطات اجتماعی، وضعیتی برای جامعه مخاطب به وجود می آید که بدان، وضعیت انسداد کانال می گویند، انسداد کانال وضعیتی است که در آن، مخاطبان نسبت به منابع رسانه ای کاملا بی اعتماد شده و منبع خبر، کاملا بی اعتبار می شود، در این شرایط مخاطبان، هر آنچه را که خود تشخیص می دهند، عمل می کنند.

وقتی منابع خبری و کانال های ارتباطی متعدد، اطلاعات واحدی را در مورد یک سوژه، ارائه ندهند و داده های خبری آنها ضد و نقیض باشد، وضعیت انسداد کانال به وجود می آید و دیگر پیام های ارتباطی هیچ کانالی بر مخاطب تاثیر ندارد و اثر پیام ارتباطی به صفر می رسد. در بسیاری از موارد در جامعه مخاطب ایران و به ویژه پیام های ارتباطی مربوط به کرونا، بسیاری از مخاطبان در وضعیت انسداد کانال قرار گرفته اند و هیچ توصیه از هیچ کانال ارتباطی بر آنها تاثیرگذار و هیچ منبع ارتباطی، معتبر نیست و هر کس بر اساس آگاهی، فرهنگ شهروندی، دانش و تحصیلات خود عمل می کند و این عامل نیز یکی دیگر از عوامل متعدد بی توجهی تعداد زیادی از مردم ایران به توصیه مکرر «در خانه بمانیم» است.

عوامل متعدد فرهنگی و اجتماعی دیگری نیز وجود دارد که در اینجا سعی بر پرداختن به برخی از مهمترین آنها بود؛ لذا می توان گفت آنچه در مدیریت اجتماعی این بحران حائز اهمیت است، توجه به جمیع این عوامل و سعی بر بازگرداندن آنچه امور و شرایطی است که زمینه ساز همراهی اجتماعی مردم ایران است.