خروج نظامیان آمریکایی از ۵ پایگاه در عراق؛ می روند یا میمانند؟
در کمتر از دو هفته آمریکا و بعضی دیگر از کشورهای ائتلاف بینالمللی ضدداعش پرچمهایشان را در پنج پایگاه کوچک اما کلیدی عراق پایین کشیدند، اسناد و مدارکی را که دیگر لازم نداشتند اما نباید بجا میگذاشتند سوزاندند، کولهپشتیها را بستند و به قولی کلید را تحویل صاحبخانه یعنی ارتش عراق دادند و این قرارگاهها را ترک کردند. آخرینش پایگاه هوایی تقدم در حبانیه در هشتاد کیلومتری غرب بغداد بود که از شنبه (۴ آوریل/۱۶ فروردین)، در اختیار کامل نیروهای دولتی عراق قرار گرفت.
پیش از آن نیروهای ائتلاف به ترتیب از پایگاه قائم در نزدیکی مرز عراق و سوریه، قیاره در جنوب موصل، کی وان در کرکوک و نینوا در موصل خارج شده بودند. بخشى از نيروهايى كه در اين پايگاهها بودند به سه پايگاه بزرگتر يعنى عين الاسد، تاجى و حرير اربيل منتقل شدندو بخشى ديگر راهى كويت شدند تا به خانه هايشان برگردند. پس از ترک هر پایگاه، فرماندهی مشترک نیروهای ائتلاف در بیانیهای گفت تصمیم برای انتقال نیروهای ائتلاف از این پایگاهها از ماهها پیش و با هماهنگی دولت عراق گرفته شده و دلیلش هم کمتر شدن چشمگیر فعالیت داعش در این مناطق است؛ عراقیها دیگر خود میتوانند از پس تهدیدهای گاه و بیگاه اعضای بجا مانده و پراکنده این گروه برآیند.
اما رخدادهای اخیر، جز "پیروزی قهرمانانه" نیروهای عراقی، پای دلایل دیگری را هم به میان میکشند.
بیاعتمادی میزبان و مهماناز پاییز گذشته بیش از صد و شصت موشک به پایگاههای نیروهای آمریکا و ائتلاف شلیک شده است، حملاتی که گاهی مرگبار بودهاند، مانند راکتباران پایگاه تاجی در نزدیکی بغداد که در آن دو سرباز آمریکایی و یک عضو بریتانیایی ائتلاف کشته شدند. پیش از آن در پایگاه کی وان در کرکوک یک مترجم عراقی-آمریکایی جان خود را از دست داده بود. واشنگتن در همه این حملهها گروه کتائب حزبالله یا گردانهای حزبالله را مقصر دانست و در تلافی چند نقطه را که میگفت مقر و انبار مهمات این گروه است، در عراق و مرز این کشور با سوریه بمباران کرد.
در تلافی حمله به کی وان، دستکم بیست و پنج نیروی کتائب حزبالله کشته شدند و این زنجیرهای از تحولات را رقم زد که حضور و فعالیت نیروهای ائتلاف و بویژه آمریکا را تحتالشعاع قرار داد. در تشییع جنازه کشتههای کتائب حزبالله گروهی از اعضا و هواداران این گروه و حشد شعبی یا بسیج مردمی عراق به سفارت آمریکا در بغداد هجوم بردند و ورودی آن را به آتش کشیدند.
چندی بعد بغداد با صدای انفجاری در خروجی فرودگاه این شهر لرزید. قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس و ابومهدی مهندس معاون نیروهای حشد شعبی و فرمانده کتائب حزبالله در حمله پهپادی آمریکا کشته شدند.
"به انتقام خون قاسم سلیمانی"، ایران با موشک بالستیک به پایگاه عینالاسد، مقر ائتلاف بینالمللی به رهبری آمریکا حمله کرد. پس از آن نیروهای آمریکایی همه فعالیتها از جمله پشتیبانی هوایی در عملیات ضد داعش و آموزش نیروهای عراقی را متوقف کردند و تمرکزشان را بر "حفظ امنیت" خود گذاشتند. در بیشتر پایگاهها هر نوع تجمع و فعالیت عصرانه و شبانه سربازان ممنوع شد و ارتباط و همکاری و دیدارهای معمول نظامیان عراقی و ائتلاف تقریبا به صفر رسید.
گروهی از نمایندگان در پارلمان عراق هم که ترکیبی بودند از گروههای نزدیک به ایران و نمایندههای تحت رهبری مقتدی صدر روحانی شیعه رای به اخراج نیروهای خارجی دادند و با اینکه این رای لازم الاجرا نبود عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق به وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد که قصد دارد این خواسته را به اجرا بگذارد و تاکید کرد که خروج هرچه زودتر آمریکایی به نفع امنیت عراق و نیروهای ائتلاف خواهد بود.
یک سرتیپ آمریکایی که فرماندهی بخشی از عملیات ائتلاف ضد داعش را به عهده دارد و خواست نامش برده نشود به من یادآور شد که تصمیم برای کاهش نیروهای آمریکایی و ائتلاف سال گذشته گرفته شده بود اما تحولات این چند ماه سرعت کار را بیشتر کرده است:
"ما نه فرار میکنیم نه قرار است دوستان عراقیمان را تنها بگذاریم اما سبک و سنگین میکنیم و براساس سود و زیان تصمیم میگیریم. ما قرار بود با توجه به ضعیف شدن داعش و کمتر شدن نیاز به نیروهای ائتلاف در عراق در بازه زمانی یک ساله بعضی از پایگاهها را تخلیه کنیم اما همه شرایط دست به دست هم داد و سبب شد این کار را سریعتر انجام دهیم."
او همچنین به اعتماد آسیبدیده آمریکاییها و عراقیها در بعضی پایگاهها اشاره میکند و میگوید این ادامه کار را برای هر دو طرف سخت کرده است. منابع اطلاعاتی آمریکا به رسانهها گفتهاند در چند حمله به پایگاههای ائتلاف، موشکاندازها در جایی بسیار نزدیک به ایست بازرسی نیروهای ارتش عراق مستقر بودند و این به شبهه همکاری برخی اعضای ارتش عراق و شبهنظامیان دامن زده است.
ارتش عراق شریک اصلی نیروهای ائتلاف و در واقع میزبان آنها است: "ما به دعوت دولت عراق آمدهایم اما اینجا به ما حمله میشود. بارها از ارتش و مقامات عراق خواستهایم با عاملان این حملات برخورد کنند اما راه به جایی نبردهایم. کسی انگار نمیتواند یقه این افراد را بگیرد."
حق نشر عکس Reuters Image caption تحویل پایگاه به ارتش عراق در نینوا- عراق در واکنش به حمله آمریکا به کتائب حزبالله: حاکمیت ملی ما نقض شده
- 'کابوس دشمن' یا 'مداخله جو'؛ چرا قاسم سلیمانی مشهور شد؟
- مقتدی صدر؛ متحد ایران در عراق؟
در طرف مقابل هم سایه بیاعتمادی هر روز سنگینتر میشود. در حمله تلافیجویانه آمریکا بعد از کشته شدن سه نیروی ائتلاف در پایگاه تاجی و بمباران وسیع نقاطی در جنوب و مرکز عراق از جمله فرودگاه نیمه ساز کربلا که به گفته واشنگتن انبار مهمات و مقرهای کتائب حزب الله بودند، سه نیروی ارتش، دو پلیس محلی و یک غیرنظامی کشته شدند. فردای آن روز مرکز فرماندهی عملیات مشترک که همه فعالیتهای نظامی عراق را هدایت و از اظهار نظر در مسائل و تنشهای سیاسی دوری میکند، با انتشار بیانیهای بیسابقه، این اقدام آمریکا را در تضاد با اساس ائتلاف خواند و خواهان اجرای خواسته پارلمان عراق برای اخراج نیروهای خارجی شد:
"مطمئنم فرماندهان ارتش عراق هم که شریکان اصلی ما هستند نمیخواهند در این وضعیت قرار بگیرند. واقعیت این است که شرایط به سمتی پیش رفت که خیلی از وقایع دیگر ربطی به ماهیت ائتلاف ضدداعش نداشت و این کار را سخت میکند. در چنین وضعیتی سوال این است که آیا لازم است نیروی بیشتری نگه داریم؟"
'دستور محرمانه'؛ کرونا و سرنوشت ائتلاف ضد داعشدر پس پرده اما احتمالا فشارهای دیگری هم بر فرماندهان آمریکایی در عراق بوده که بر این خداحافظیهای پی در پی و سریع تاثیر گذاشته است. تقریبا سه هفته پیش وزارت دفاع آمریکا از ژنرال رابرت وایت فرمانده آمریکایی ائتلاف ضدداعش خواست عملیاتی را برای حمله به کتائب حزبالله و همپیمانانش طراحی کند. پاسخ ژنرال وایت به این دستور که گویا روز شانزدهم ماه مارس به پنتاگون فرستاده شد، هفته قبل به روزنامه نیویورک تایمز درز کرد که نشان از مخالفت او با این دستور داشت. از نظر او این کار میتوانست تنشها را بیشتر کرده و به جنگ تمام عیار با ایران بینجامد و ماموریت نیروهای ائتلاف را که برای جنگ با داعش در عراق هستند زیر سوال ببرد.
یک مقام ارشد نیروهای ائتلاف که در جریان نامهنگاریهای مارک اسپر وزیر دفاع و ژنرال وایت بود به بیبیسی فارسی گفت درنهایت وقتی آقای وایت دید فرماندهانش بر این دستور پافشاری میکنند به آنها گفت در این صورت باید اول ائتلاف بینالمللی ضدداعش را منحل کنند و این کار تقریبا شصت روز زمان نیاز دارد.
در همین اثنا پای ویروس کرونا "از ایران" به عراق باز شد و قوانین سفت و سخت آمد و شد و بسته شدن فرودگاهها، باقی فعالیتهای نیروهای ائتلاف و حتی خورد و خوراکشان را با بحران مواجه کرد. به خاطر بسته شدن فرودگاهها در عراق از دو هفته پیش، ارسال مواد غذایی از کویت به پایگاههای ائتلاف طوری کند شده که در پایگاههای نسبتا بزرگی مثل حریر در فرودگاه اربیل و حتی تاجی غذای گرم به یک وعده کاهش پیدا کرد و سربازان در وعدههای دیگر باید غذای بستهبندی میخوردند که ذخیره آن هم محدود بود.
نگرانی از شیوع کرونا ورود و جابجایی نیروهای جدید بین پایگاهها را تقریبا متوقف کرد و همان باقیمانده آموزش نیروهای عراقی هم به تعلیق درآمد. برای خروج بیحاشیه از عراق و اجرای طرح پیشنهادی ژنرال وایت برای منحل یا کمتر کردن حضور ائتلاف ضدداعش، این شاید به نوعی کار کشورهای ائتلاف را که تلاش میکردند خود را از کشمکش ایران و آمریکا دور نگه دارند آسانتر کرد.
حق نشر عکس CENTCOMدر این دو هفته فرانسه، جمهوری چک، دانمارک، بریتانیا و کانادا یکی پس از دیگری اعلام کردند که به دلیل "نگرانی از شیوع کرونا"، بیشتر نیروهایشان را از عراق خارج میکنند. نگرانی از کرونا در پایگاهها جدی است و بعضی هم مانند کانادا گفتهاند خروجشان موقتی است اما معلوم نیست این کشورها در قالب ائتلاف به عراق برخواهند گشت یا نه.
زمزمه انحلال یا تغییر فرماندهی ائتلاف هفتهها بود که به گوش میرسید از این رو برای تنشزدایی و کاهش تمرکز بر آمریکا، رایزنیهای بسیاری شد برای بیشتر شدن نقش ناتو به فرماندهی کانادا که با انتقال نیروهای کانادایی به کویت فعلا بینتیجه مانده است.
آیا ایران و نیروهای نزدیک به ایران نگرانند؟هفته پیش که نیروهای آمریکایی با خودروهای غول پیکر زرهی پایگاه نینوا (موصل) را ترک میکردند، ویدئوهایی در شبکههای اجتماعی منتشر شد که نشان میداد تعدادی از نیروهای عصائب اهل حق از گروههای نزدیک به ایران با پرچم خود در کنار جاده در حال شادمانیاند.
بعضی از فرماندهان و سخنگویان گروههای زیر مجموعه حشد شعبی هم در پیامهایی در توییتر یا در مصاحبه با تلویزیونهای عراق خروج نیروهای آمریکایی را پیروزی "محور مقاومت" خواندند و تبریک گفتند. یکی از آنان ابوالا ولایی فرمانده کتائب (گردانهای) سیدالشهدا در توییتر نوشت:
"عقبنشینی خفتبار نیروهای اشغالگر را به تکتک مردم عراق و و نیروهای مقاومت تبریک میگوییم. اینکه میگویند خروج این نیروها برای برنامهریزی کودتا و بمباران گروههای مقاومت است فقط برای آبروداری است وگرنه ما دستشان را قطع خواهیم کرد."
تهدیدهای ابوالا همراه با اعلام پیروزی بازتاب نگرانی گروههای مسلح شیعه هوادار ایران است که به خروج ناگهانی نیروهای آمریکایی به دیده تردید مینگرند. حتی پیش از درز کردن نامه محرمانه ژنرال وایت به نیویورک تایمز، این گروهها درباره احتمال حمله آمریکا به پایگاههایشان هشدار می دادند و به بیشتر شدن تحرکات هوایی آمریکایی در آسمان عراق اشاره میکردند. بخشی از این تحرکات شاید مربوط به خروج نیروهای آمریکایی از پایگاهها باشد یا انتقال آنها به خارج از عراق در میانه بحران کرونا،
هر چه باشد به نظر میرسد زنگ خطر اخیرا چند بار برای این گروهها به صدا درآمده است، از حملههای اخیر آمریکا و کشتن قاسم سلیمانی گرفته تا بمبارانهای تلافیجویانه. هر چندعادل عبدالمهدی سرپرست نخست وزیری عراق چند روز پیش در بیانیهای از افزایش "مشکوک" ترافیک در آسمان عراق بخاطر پروازهای نظامی آمریکا، ابراز نگرانی کرد.
او هم حمله به پایگاههای عراقی نیروهای ائتلاف را نقض حاکمیت عراق خواند هم گفت از "پرواز هواپیماهای خارجی بدون مجوز در نزدیکی" اطلاع دارد و درباره "به خطر افتادن جان شهروندان عراقی در صورت هر گونه اقدام بدون اجازه دولت در اراضی عراق" هشدار داد. آقای عبدالمهدی به پایگاههای اسپایکر در نزدیکی تکریت، پایگاه شهدا در طوزخورماتو، فرودگاههای حلیوه، اشرف و منصوریه و چند نقطه دیگر اشاره کرد که همه بیشتر محل استقرار نیروهای حشد شعبیاند.
جالب آنکه همزمان با خروج نیروهای آمریکایی از پایگاه قائم که بر ویرانههای یک ایستگاه قدیمی قطار و در نقطهای حساس در مرز عراق و سوریه بنا شده، کتائب حزبالله هم بیشتر نیروهایش را به جای دیگری منتقل کرد. اقدامی که به تدابیر امنیتی این گروه از بیم حمله احتمالی آمریکا تعبیر شد.
دغدغه ديگر براى اين گروهها ابهامى است كه درباره تعداد نيروهاى آمريكايى در عراق وجود دارد. آنها مى گويند بغداد كنترلى بر رفت وآمدهاى آمريكا به پايگاههاى بزرگتر ندارند و كسى نمى داند هر بار كه هواپيما بين عراق و كويت رفت و آمد مى كنند چه تعداد نيرو مى آيندو مى روند. در جريان تحويل پايگاههاى كوچتر هم هنوز معلوم نيست چه تعداد نيرو دقيقا از عراق خارج يا به پايگاههاى بزرگتر منتقل شده اند. ائتلاف بين المللى از هشتاد و يك كشور تشكيل شده و از مجموع هفت هزار و پانصد نيرو، پنج هزار و دويست سربازش متعلقبه آمريكاست. اما اين رقم رسمى اعلام شده است و تعداد نيروهاى آمريكايى در عراق تا حدود ده هزار سرباز تخمين زده مى شود چرا كه رقم رسمى ظاهرا شامل نيروهاى مستقر در كردستان عراق نيست. گرچه سفير آمريكا در بغداد گفته تا پايان سال جارى ميلادى نيمى از نيروها عراق ترك خواهند كرد، اين خواسته مخالفان حضور نيروهايى آمريكايى در اين كشور را بجا نمى آورد.
حق نشر عکس CENTCOMاین روزها بازار شایعه درباره "کودتای آمریکایی" در محافل، شبکههای اجتماعی و بعضی رسانههای عراق داغ است؛ چیزی که ابوالا هم به آن اشاره کرد. شایعه بعد از آن شدت گرفت که برهم صالح رییس جمهوری عراق عدنان زرفی استاندار سابق نجف را نامزد نخست وزیری کرد. آقای زرفی بعد از سقوط صدام مدتها به عنوان مترجم با ارتش آمریکا کار میکرده و از چشم گروههای نزدیک به ایران نامزد "منتخب آمریکا" به حساب میآید. بر اساس این شایعه آمریکا برای نشاندن او بر این مسند همراه با گروهی از نیروهای عراقی وفادار به خود دست به هر کاری میزنند از جمله "کودتا".
به نظر میرسد دامن زدن به این شایعه نشانه نگرانیهای گروههای نزدیک به ایران و حتی تهران باشد، نگرانی از کم شدن نفوذشان در روند سیاسی عراق بخصوص بعد از کشته شدن قاسم سلیمانی و ابومهدی مهندس که هر دو نقش مهمی در اتحاد و وفاق شاخههای سیاسی و نظامی شیعه در پارلمان و در میدان داشتند. این دیدگاه وجود دارد که در نبود این دو، شکاف در "جبهه شیعه" بیشتر شده و در این خلا این بار آمریکا و هواداران عراقیشان دارند دست بالا را پیدا میکنند.
در این گیر و دار آمریکا سامانههای دفاع موشکی پاتریوت و سی-رم -سیستم مقابله با خمپاره و موشکهای کوچک- را به پایگاه عینالاسد در انبار و حریر در فرودگاه اربیل منتقل کرد؛ دو پایگاهی که پیشتر هدف موشکهای بالستیک ایران قرار گرفته بودند. پنتاگون دلیل این کار را "دفاع دربرابر حمله احتمالی ایران و نیروهای تحت حمایتش" عنوان کرده است اما از چشم طرف دیگر ماجرا، استقرار این سامانهها در عراق یعنی کمتر شدن قابلیت پاسخگویی در صورت هر حمله آمریکا. به نظر میرسد همه اینها سبب شده فرماندهان و اعضای ارشد گروههای نزدیک به ایران و مقامات ایرانی با طمانینه برای خروج آمریکا خوشحالی کنند.
حق نشر عکس Reuters جنگ روانی؛ جنگ واقعیاین روزها بیش از پیش این سوال مطرح میشود که آیا کشمکش تهران و واشنگتن و تهدید گروههای همپیمان ایران علیه آمریکا به جنگی تمام عیار خواهد کشید یا نه. این پیشبینی هر روز سختتر میشود. واشنگتن میگوید اگر گروههای مورد حمایت تهران دست از پا خطا کنند، یقه ایران را خواهد گرفت. دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا چند روز پیش همزمان با انتشار خبر سفر محرمانه اسماعیل قاآنی جانشین قاسم سلیمانی به عراق در توییتی نوشت گزارشهایی به دستش رسیده از برنامهریزی ایران و گروههای تحت حمایتش برای هدف قرار دادن نیروهای آمریکایی در عراق که اگر چنین شود ایران بهای سنگینی خواهد داد.
جواد ظریف وزیر خارجه ایران جواب داد که ایران شروع کننده جنگی نبوده و نیست اما به آنها که جنگ را شروع میکنند درس سختی میدهد. با اینحال یک روز بعد از سفر آقای قاآنی، کتائب حزبالله با انتشار بیانیهای اعلام کرد مادام که نیروهای آمریکایی در حال ترک عراق باشند کاری به کارشان نخواهند داشت: "خداوند اجازه حمله به آنها که عقبنشینی میکنند را نمیدهد". این بیانیه تاحدی به اعلام آتشبس کتائب حزبالله تعبیر شد.
در عراق اما این روزها گروههای مسلح شیعه جدیدی در حال ظهورند که خود را بخشی از محور مقاومت میخوانند و آمریکا را تهدید میکنند، مثل عصبت ثائرین یا گروه انقلابیون و اصحاب کهف. عصبت ثائرین چندی قبل با انتشار ویدیویی اعلام حضور کرد و مسئولیت شلیک پنجاه و هفت راکت را به پایگاه تاجی به عهده گرفت که به کشته شدن سه نیروی ائتلاف منجر شد. این گروه دو روز پیش هم ویدیویی را منتشر کرد از تصاویری که ظاهرا پهپاد از سفارت آمریکا گرفته با این پیام: "چشممان رویشان است و نمیتوانند به خواستهشان برسند."
گروه دیگر، اصحاب کهف هم با انتشار تصاویر هوایی که مدعی شد از پایگاه عینالاسد گرفته، نیروهای آمریکایی را تهدید کرده است. ماهیت دقیق این گروههای نوظهور هنوز کاملا مشخص نیست اما برداشت اولیه بسیاری از ناظران این است که از ایران حمایت میشوند. به گفته منابع اطلاعاتی آمریکا کارکرد گروهی مانند عصبت ثائرین رد گم کردن و منحرف کردن توجه از گروههایی مانند کتائب حزبالله است.
حق نشر عکس CENTCOMاگر گفته آمریکاییها درست باشد این ترفند دستکم یک بار هم که شده واشنگتن را با مشکل مواجه کرده، در همراه کردن متحدانش علیه گروههای شناختهشدهتری که رابطهای دیرینه با ایران دارند. به نوشته واشنگتن پست به نقل از دو منبع آگاه نظامی، بعد از حمله به تاجی با اینکه یک بریتانیایی هم کشته شده بود، بریتانیا دلایل آمریکا را برای اینکه کتائب پشت این حمله بوده کافی ندانسته و در عملیات تلافیجویانه همراهی نکرده است.
ایران هم درباره این گروههای جدید واکنش مشخصی نشان نداده اما محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران گفته اتفاقات هفتههای اخیر در عراق ربطی به ایران ندارد و "واکنش طبیعی" مردم عراق به اقدامات آمریکاییهاست. توضیحی که بعید است تاثیری در نگاه واشنگتن به تهران به عنوان متهم و عامل اصلی حملات به نیروهای آمریکایی داشته باشد، بخصوص که جز شبهنظامیان تازه وارد، بعضی گروههای شناختهشده که رابطهشان با ایران پنهان نیست همچنان به تهدیدهای ضدآمریکایی در عراق ادامه میدهند. در پوستری که اخیرا در کانال تلگرام منسوب به حرکت نجبا منتشر شده، اکرم کعبی فرمانده آن که از قضا رابطه نزدیکی با اسماعیل قاآنی فرمانده سپاه قدس دارد، جلوی تابوتی دیده میشود که با پرچم آمریکا پوشانده شده با این نوشته: "عراق برای آمریکاییها امن نخواهد بود."
در بحبوحه بحران عالمگیر کرونا که ایران و آمریکا و بقیه را درگیر خود کرده، شاید همه تهدیدهای دو طرف فعلا در حد جنگ روانی بماند اما تنش بحدی بالا رفته که ممکن است ادامه تهدیدهای لفظی و پوستری یا شلیک چند راکت -فارغ از عامل پرتابشان- به جنگی واقعی بدل شود که شاید این بار محدود به عراق نماند.
منبع خبر: بی بی سی فارسی
اخبار مرتبط: خروج نظامیان آمریکایی از ۵ پايگاه در عراق؛ مى روند يا مىمانند؟
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران