چالش‌‏های کسب ‏وکار‌های روستایی و عشایری در دوره شیوع کرونا

 به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «درباره مقابله با شیوع ویروس کرونا (۲۵) تحلیل اجمالی بر چالش‌‏های کسب ‏وکار‌های روستایی و عشایری در دوره شیوع کرونا» آورده است؛ بررسی چالش‏‌های کسب ‏وکار‌های نواحی روستایی و عشایری، با توجه به تفاوت بافت اقتصادی و اجتماعی این نواحی نسبت به نواحی شهری، مهم به‌نظر می‏‌رسد.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس براساس مصاحبه‏‌های میدانی با روستاییان و عشایر در برخی از مناطق منتخب کشور به بررسی چالش‏‌های کسب ‏وکار‌های نواحی روستایی و عشایری و خدمات توسعه کسب‏وکار، ناشی از شیوع کرونا پرداخته است. هدف این تحلیل، ارائه سریع حقایقی از واقعیات میدانی نواحی روستایی و عشایری برای تصمیم‌‏سازی صحیح بین سیاستگذاران و مجریان امر است.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌افزاید؛ هرچند امکانات بهداشتی و درمانی در نواحی روستایی و عشایری بسیار کمتر از نواحی شهری است، ولی به‌دلیل پایین‌تر بودن تراکم جمعیت در این نواحی، شواهد حاکی از آن است که برخی از خانوار‌های شهری، به‌خصوص خانوار‌هایی که یا رأساً و یا اقوام و فامیل آن‌ها در نواحی روستایی خانه داشته‌اند؛ در ایام شیوع کرونا اقدام به مهاجرت موقت به نواحی روستایی و اسکان در اقامتگاه‏های روستایی کرده‏اند. این امر به‏ویژه در ابتدای شیوع کرونا بیشتر مشهود بوده است، ولی به‏ تدریج روستاییان بومی، با آگاهی از پیامد‌های مربوطه، معمولاً اقدام به جلوگیری از ورود افراد غیربومی به روستا کرده‏اند. در هر صورت رفت‌وآمد‌های موقت دوران کرونا از نواحی شهری به روستا‌ها به‌نوبه خود می‌تواند سبب افزایش شیوع این بیماری در مناطق مربوطه شود؛ به‌ویژه اینکه در نواحی روستایی و عشایری، امکانات بهداشتی و درمانی بسیار ضعیف‏تر است؛ لذا عدم تدبیر مناسب در این خصوص می‌تواند جمعیت روستایی را بیشتر تحت تأثیر قرار دهد.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تصریح می‌کند که حرکت‏‌های خودجوش مردمی و نهاد‌های محلی مانند دهیاری‏ها، پایگاه‏های بسیج و ائمه جماعت نقش مهمی را در اجرای برنامه‏های مقابله با شیوع کرونا در روستا ازجمله ضدعفونی معابر، تعطیلی واحد‌های پُرریسک و ممنوعه، ترویج پیا‌م‏های بهداشتی، توزیع بسته‏های بهداشتی، حمایت از خانواده‌های کمتر برخوردار و ... ایفا کرده‏اند. همچنین مراسم جشن، اعیاد، مجالس ختم و دید و بازدید‌ها در بسیاری از موارد تعطیل شدند.

براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شواهد حاکی از آن است که برخی از خانوار‌های شهری، در ایام شیوع کرونا اقدام به مهاجرت موقت به نواحی روستایی کرده‏اند. عدم تداوم تدابیر مناسب برای کنترل رفت‌وآمد شهرنشینان به نواحی روستایی و عشایری، به‌دلیل ضعف اساسی در امکانات بهداشتی و درمانی این نواحی، می‏تواند آثار منفی قابل توجه و جبران‏ناپذیری از خود برجای بگذارد. به‌طور کلی محصولاتی که بازار‌های منطقه‏ای و ملی داشته‏اند و حتی محصولات برخوردار از بازار‌های محلی، با کاهش فروش و قیمت مواجه شده‌‏اند. می‌‏توان گفت از بین کسب‌‏وکار‌های روستایی و عشایری عمیق‏ترین آثار منفی را اقامتگاه‌های گردشگری روستایی و عشایری شاهد بوده‏اند. البته این صنعت با وجود قابلیت بالا، جایگاه پُررنگی در اقتصاد روستایی و عشایری ندارد. معیشت روستاییان و عشایر، بیشترین آسیب را از ناحیه اختلال در بازاریابی و فروش محصولات کشاورزی شاهد بوده‏اند. این آسیب به‌دلیل عدم توسعه فراگیر زیرساخت‏های بازاریابی الکترونیک محصولات روستاییان و عشایر و فقدان زنجیره‏‌های تأمین و ارزش پایدار، نمود بیشتری از خود نشان داده است.

ممانعت از تحرکات، سبب اختلال در نظام کوچ عشایر و افزایش تلفات و هزینه‏های تولید و اختلال در بازاریابی محصولات ایشان شده است. در مجموع، در دوره حدوداً دوماهه، شواهدی مبنی‌بر تغییر راهبرد‌های معیشتی روستاییان و عشایر دیده نمی‏شود. نظر به اینکه در نواحی مذکور، تراکم جمعیتی خیلی پایین‏تر از شهر‌ها بوده و محیط، ایزوله‏تر از عوامل آلاینده است، لذا شیوع کرونا در ترغیب ساکنان روستا‌ها و مناطق عشایری برای مهاجرت به شهر نقشی نداشته است. ولی در هر صورت، به‌دلیل اختلال در تأمین خدمات و نهاده‏های مورد نیاز برای فعالیت‏های کسب‏وکار، به‏خصوص تحدید بازار فروش، آثار عمده‏ای در درآمد روستاییان و عشایر برجای گذاشته است.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با تحلیل شرایط موجود پیشنهاد‌های همچون، افزایش حمایت مالی از خانوار‌های متأثر در قالب یارانه و کمک‏های معیشتی، نظارت بر کنترل قیمت کالا‌های اساسی مورد نیاز خانوار‌های روستایی و عشایری به منظور اجتناب از کاهش قدرت خرید بیش از پیش ایشان، اعطای کمک‏های تسهیلاتی به کارگاه‏ها و واحد‌های تولیدی متأثر از کرونا، تسهیل صادرات و بازاریابی محصولات و خدمات روستاییان و عشایر به ‏خصوص از طریق استارتاپ‌‏های بازاریابی، زمینه‏سازی تولید صنایع دستی و سایر محصولات مناسب در واحد‌های گردشگری روستایی و عشایری به منظور جبران خسارات وارده در کوتاه‏‌مدت، اعطای تسهیلات برای تقویت به شکل‌گیری زنجیره‌های بازاررسانی محصولات به‌منظور کاهش میزان خسارت وارد بر محصولات روستاییان و عشایر (به‌خصوص محصولات کشاورزی) در ماه‌های آینده (اوج عرضه محصول)، تکیه بر ظرفیت فناوری ارتباطات و اطلاعات برای بهبود بازاریابی شبکه‏ای و الکترونیک تولیدات روستاییان و عشایر و کاهش خسارات ناشی از تعطیلی بازار‌های حقیقی، نظارت بر رفت‌وآمد‌های موقت دوران کرونا از نواحی شهری به روستا‌ها به‌منظور جلوگیری از اشاعه ویروس از نواحی شهری به نواحی روستایی، کاهش رفت‏وآمد‌های غیرضرور روستاییان و عشایر به نواحی شهری از طریق توسعه دولت الکترونیک، راه‏اندازی فروشگاه‏‌های چندمنظوره در مراکز دهستان و فروش مبتنی‌بر وب و شبکه‌های مایحتاج روستاییان و عشایر، پیش‏بینی تمهیدات ویژه بهداشتی در روستا‌ها و مناطق عشایری گردشگرپذیر ازجمله تدوین و اجرای چک‏لیست بهداشت اقامتگاه‏ها و بررسی سلامت گردشگران قبل از ورود به روستا، استفاده از ظرفیت گروه‏های جهادی و نهاد‌های غیردولتی برای ارتقای بهداشت محیط در نواحی روستایی و عشایری، شناسایی گیاهان دارویی تقویت‏کننده سیستم ایمنی بدن و توانمندسازی روستاییان و عشایر برای بسته‏بندی، عمل‏آوری و فروش آنها، تسهیل رفت‏وآمد‌های ضروری عشایر کوچرو با اعلام سازمان امور عشایری و با رعایت موازین بهداشتی، هماهنگی بیشتر بین دهیاری‏ها و شورا‌ها با مراکز و خانه‏های بهداشت، به‌منظور مدیریت آثار کرونا بر اقتصاد نواحی روستایی و عشایری ارائه کرده است.