توقع عدالت فرهنگی از ما باوجود نداشتن منابع پایدار، بالا رفته است

به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم تکریم و معارفه مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، دیروز یکشنبه ۱۴ اردیبهشت با حضور شکرالله حسن‌بیگی معاون سیاسی و اجتماعی استاندار تهران، علیرضا مختارپور دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، اسماعیل شفاعی معاون امور مالی و اداری، مهدی رمضانی معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی، عباس نعمتی مدیرکل حراست، حسام قربانعلی مدیرکل امور مجلس و استان‌ها، محمدهادی ناصری مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران و علی نیکنام مدیر سابق این اداره‌کل برگزار شد.

حسن‌بیگی در این‌مراسم با اشاره به همکاری‌های استانداری و اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران گفت: طی حدود دو سال نیم حضورم در استانداری شاهد حضور و تلاش‌های آقای نیکنام در فعالیت‌های فرهنگی استان بودم و در برنامه‌ها و جلسات مختلفی از جمله جلسات انجمن کتابخانه‌های عمومی با هم در ارتباط و تعامل بودیم. ایشان در مدت حضور خود تلاش‌های بسیاری در حوزه کتابخوانی در استان تهران داشتند که بسیار قابل تقدیر است.

وی افزود: امیدوارم آقای ناصری همچون سایر سمت‌هایی که در گذشته داشتند، در سمت جدید نیز موفق باشد و اعلام می‌کنم که ما در مجموعه استانداری و معاونت های مختلف همکار شما هستیم و در حوزه فعالیت‌های فرهنگی در کنار شما خواهیم بود. ان‌شاءالله همکاران اداره‌کل کتابخانه با همان‌قدرت و حتی با انگیزه مضاعف با جناب آقای ناصری همکاری کنند تا با استفاده از شور و حرارت جوانی، به برطرف کردن مشکلات و چالش‌های فرهنگی استان تهران کمک کنیم.

معاون سیاسی و اجتماعی استاندار تهران با اشاره به خلاء‌های موجود در استان تهران گفت: وقتی صحبت از تهران می‌شود، تصور غالب از تهران به‌عنوان پایتخت، استانی با ساختمان‌ها و برج‌های آن‌چنانی است. اما در واقع استان تهران در برخی از شاخص‌ها حتی از محروم‌تریم نقاط کشور هم عقب‌تر و محروم‌تر است؛ طوری که در برخی شهرهای استان تهران بیمارستان وجود ندارد، درحالی‌که سرانه دانش‌آموزی در کشور ۲۴ است این‌عدد در استان تهران ۳۴ است و حتی کلاس‌هایی با ۴۵ دانش‌آموز در مدارس این‌استان تشکیل می‌شود. با این‌تفاسیر کتابخانه‌ها و سرانه  فرهنگی استان تهران نیز خیلی‌دور از این‌آمار نیست.

حسن‌بیگی در ادامه با اشاره به آموزه‌های دین اسلام درباره کتاب و کتابخوانی گفت: آموزه‌های دینی ما توصیه‌های مهمی درباره کتاب و کتابخوانی داشته است. هر پیامبری معجزه‌ای داشته و معجزه پیامبر اسلام «قرآن»، یعنی یک‌کتاب است. اولین‌آیات نازل‌شده به پیامبر درباره موضوع «خواندن» است. در آیه دیگری خداوند به «قلم» قسم می‌خود. در قرآن واژه «کتاب» به اشکال مختلف ۲۵۵ بار، واژه علم ۵۸۲ بار، واژه قلم ۲ بار و واژه اقرا ۳ بار تکرار شده است. که این موضوعات پیام مهمی به همراه دارد. معتقدم ما مسلمانان آن‌گونه که باید از این‌آموزه‌ها برداشت و دریافت نکردیم و همه بر این‌موضوع توافق داریم که اقبال مردم به کتاب و کتابخوانی کم است. البته شیوع بیماری کرونا با وجود همه زیان‌های خود، باعث شد بخشی از مردم در خانه فرصت انس با کتاب را پیدا کنند. ما باید کاری کنیم که انس با کتاب در میان مردم ادامه پیدا کند.

برداشتن گام‌های موثر در تحقق نیم درصد

وی در پایان سخنانش، ضمن اعلام آمادگی کامل برای همکاری با اداره کل کتابخانه‌های استان تهران، گفت: قول می‌دهم در ادامه تعاملات دوطرفه، فرصت بیشتری برای همکاری و هم‌افزایی با اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران اختصاص دهیم و همچنین گام‌های موثری در تحقق سهم نیم‌درصد کتابخانه‌ها از محل درآمد شهرداری‌ها برداریم تا بتوانیم شاخص‌های کتابخوانی را در پایتخت جمهوری اسلامی روزبه‌روز ارتقاء دهیم.

در ادامه این‌مراسم مختارپور گفت: در مدتی‌که در نهاد حضور دارم، این‌دومین مراسم معارفه است که در آن شرکت می‌کنم. معارفه اول مربوط به آقای نیکنام و معارفه دوم مربوط به آقای ناصری بوده است. معارفه آقای نیکنام در کتابخانه عمومی پارک شهر با حضور کتابداران صورت گرفت و آن‌جا، با تقدیر از خدمات آقای نیکنام در دوران دفاع مقدس، مسئولیت اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران به ایشان سپرده شد که ایشان هم بیش از ۵ سال در این‌سمت خدمت کردند.

وی در معرفی مدیرکل جدید کتابخانه‌های استان تهران گفت: آقای ناصری از ماه‌های ابتدایی حضور بنده در نهاد، به جمع ما پیوست و باوجود انتظارات بسیار، مسئولیت دشوار اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل را به عهده گرفت؛ چراکه آن زمان فعالیت‌های بسیاری توسط کتابداران سراسر کشور صورت می‌گرفت که منعکس نمی‌شد و ارتباط نهاد با رسانه‌ها ارتباطی محکم، وسیع و اثربخشی نبود.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ادامه گفت: گواهی می‌دهم در طول این‌سال‌ها، آقای ناصری با خلوص نیت، پاکدستی، ایمان و تلاش مجاهدانه این‌خدمت را انجام دادند؛ به‌خصوص در شش ماه اخیر که مسئولیت اداره کل روابط عمومی و همچنین سرپرستی اداره‌کل کتابخانه‌های استان تهران را به‌صورت همزمان تقبل کردند، همت مضاعفی به کار بستند. امیدواریم در آینده نزدیک، تدبیری که برای روابط عمومی در نظر گرفته شده، به نتیجه برسد و بار روابط عمومی از دوش ایشان برداشته شود.

مختارپور با اشاره به روند انتصاب مدیران جوان در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ادامه داد: به جرات می‌توانم ادعا کنم که جوان‌ترین نهاد از نظر مدیران در میان دستگاه‌های فرهنگی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور است؛ یعنی متوسط سن مدیران استانی و ستادی نهاد کمتر از هر دستگاه فرهنگی دیگر است. نیروهای جوان ابتکارات، خلاقیت و شور و شوق بسیاری برای خدمت دارند که البته کارکردن با این‌افراد دشواری‌های خاص خود را هم دارد؛ چراکه آنها انتظارات و آرمان‌های خوب و مقدسی دارند و تلاش دارند هرچه‌زود به این‌آرمان‌ها برسند، اما اغلب امکانات محدود دستگاه‌ها و نهادها، اجازه این‌بروزوظهور را نمی‌دهد.

مقایسه تاسف‌برانگیز از تامین بودجه نهاد در دوران پهلوی و پس از آن

وی در ادامه با اشاره به مهم‌ترین چالش پیش‌روی نهاد کتابخانه‌ها گفت: قانون تأسیس نهاد در سال‌های ۸۲ تا ۸۴ از سوی دولت وقت تنظیم، به مجلس ارائه و تصویب شد، اما به‌دلیل این‌که خود نهاد آن‌زمان وجود سازمانی نداشته و دستگاه‌های دیگر برای آن تصمیم می‌گرفتند، متاسفانه این‌قانون دارای اشکالات فراوانی است. مهمترین اشکال آن، عدم پیش‌بینی منابع مستمر و پایدار مالی برای اداره کتابخانه‌هاست؛ در این‌قانون دو منبع مهم مالی برای کتابخانه‌ها پیش‌بینی شده که یکی کمک دولت است که صرفاً با قید «کمک» آمده و هیچ‌تضمینی برای تامین بودجه‌های نهاد ارائه نمی‌کند؛ و دیگری سهم نیم درصد از «ماده ۶» است که باکمال تاسف باید گفت در قانون سال ۱۳۴۴ در رژیم پهلوی این‌عدد یک‌ونیم درصد بود و در نظام جمهوری اسلامی به یک‌سوم تقلیل پیدا کرد. با این‌تفاوت که در قانون سال ۱۳۴۴ وزیر کشور عضو هیات امنای این‌نهاد بوده، تا آن‌درصد موردنظر مستقیماً به کتابخانه‌ها اختصاص یابد و پرداخت شود، اما این‌پیش‌بینی در قانون سال ۱۳۸۴ نشده بود.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌ها درباره چالش‌های پیش‌روی دریافت سهم نیم درصد از شهرداری‌ها گفت: از طرف دیگر نیم‌درصد شهرداری‌ها نیز بودجه قابل اتکایی نیست؛ چراکه شهرداری‌ها در بسیاری از استان‌ها اصلاً درآمد مالی ندارند و حتی از عهده هزینه‌های جاری خود و هزینه‌های شهری برنمی‌آیند. برخی مسئولین وزارت کشور به ما اعلام کردند بیش از نیمی از شهرداری‌های ۱۴۰۰ شهر کشور، توان پرداخت نیم درصد را ندارند. نگاه ما به سایر دستگاه‌ها در کشور، نگاهی تعامل‌گونه و برادرانه است. شهرداری‌ها در شهرهای دیگر و کلانشهرها نیز درگیر مسائل مختلفی هستند و هزینه‌های سنگینی دارند. به‌عنوان مثال از زمانی‌که بیماری کرونا در کشور شایع شده، شهرداری‌ها از بسیاری فعالیت‌های درآمدزای خود محروم شده‌اند و برخی از آنها مطالبات پرداخت نشده‌ای از سوی دولت دارند که در مجموع سهم نیم‌درصد از درآمد شهرداری‌ها نیز درآمد پایداری محسوب نمی‌شود.

مختار پور ادامه داد: به‌طور کلی در قانون، منابع مستمر و پایداری برای اداره نهاد کتابخانه‌ها در نظر گرفته نشده، اما از سوی دیگر انتظارات از نهاد برای گسترش و توسعه کتابخانه‌ها و گسترش عدالت فرهنگی در کشور افزایش یافته است. طبق گزارشات ارائه‌شده در همین‌شهر تهران، مناطقی وجود دارد که مردم دسترسی مناسبی به کتابخانه ندارند و امکان تأمین زمین، منابع و تجهیزات برای ایجاد کتابخانه جدید وجود ندارد. اما خوشبختانه با تمام این‌مشکلات نهاد توانسته در سال‌های اخیر روند روبه‌رشدی داشته باشد؛ طوری که ۶۰۰ کتابخانه به مجموعه کتابخانه‌های عمومی کشور اضافه شود.

توقعات مختارپور از اداره‌کل کتابخانه‌های استان تهران

وی در ادامه سخنان خود درباره لزوم ایجاد تحول در فعالیت‌های کتابخوانی در استان تهران گفت: انتظار از اداره کل استان تهران این است که در یک‌بازه کوتاه مدت یک‌ساله شاهد تغییرات و تحولاتی در گسترش فعالیت‌های فرهنگی و کتابخوانی باشیم. برادر عزیزمان آقای نیکنام در این‌زمینه تلاش‌های بسیاری داشتند و حالا نوبت این است که یک‌طرح جدید، نگرش نو و جهشی در خدمات فرهنگی و کتابخوانی صورت بگیرد که الحمدلله زمینه‌های آن فراهم است. خوشبختانه امروز تعامل و هم‌افزایی خوبی در سطح روابط نهاد با استانداری و سایر دستگاه‌ها وجود دارد و با ادامه تعاملات خوبی که آقای ناصری در این‌چند ماه با دستگاه‌های فرهنگی و غیرفرهنگی استان تهران برقرار کردند، امیدواریم در پایان سال جاری یا در سالگرد این‌روز در سال آینده، گزارشی از روند روبه‌رشد این‌فعالیت‌ها در دست داشته باشیم.

در بخش بعدی این‌مراسم، مهدی رمضانی گفت: طبیعتا در دوره مدیریت هر فرد فراز و فرودهای متعددی وجود دارد که حتما شامل مدیریت آقای نیکنام در اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران هم می‌شود. اما یکی از نکات برجسته فعالیت‌های ایشان، موضوع بازگشایی کتابخانه مرکزی پارک شهر بود که با همت، پیگیری و پشتکار و با اعتبار ایشان انجام شد که انصافا باید از ایشان بابت این‌اقدام مهم تقدیر کرد. چراکه کتابخانه پارک شهر به‌عنوان یک‌کتابخانه عمومی برای فضای فرهنگی شهر تهران یک‌اعتبار است و روند بازگشایی این‌کتابخانه حاصل نشد مگر با پیگیری جناب آقای نیکنام.

وی با اشاره به برخی ویژگی‌های شخصیتی و مدیریتی علی نیکنام ادامه داد: حسن خلق ایشان با کارکنان و ارتباط موثر ایشان با بدنه نهاد از نکات بارز شخصیتی و مدیریتی ایشان بود. ضمن اینکه ایشان مزین هستند به مدال ایثارگری که این موضوع حتما در امور این اداره کل راهگشا بوده است. بنده از سال‌های گذشته با آقای ناصری و سابقه فعالیت‌های فرهنگی ایشان آشنا بودم. ایشان در حال حاضر هم در اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل و هم در اداره کل کتابخانه‌های استان تهران مسئولیت دارند که به‌زعم بنده، ستاد نهاد کتابخانه‌ها خلاء ایشان در ستاد را پذیرفت تا در اداره کل کتابخانه‌های استان تهران که دارای جایگاه و مسئولیت‌ مهمی است، خدمت‌رسانی کنند. امیدوارم حمایت عزیزان در استانداری شامل حال ایشان شود تا بتوانند منشأ اثر باشند.

تهران به‌خلاف ظاهرش مظلوم است

معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌ها در پایان گفت: استان تهران برخلاف ظاهر خود، به‌لحاظ سرانه‌های فرهنگی مظلوم است که ان‌شاء الله بتوانیم با تعامل و هم‌افزایی از این محرومیت بزداییم و بتوانیم به مردم خوب استان تهران خدمت کنیم.

علی نیکنام مدیر سابق اداره کل کتابخانه‌های استان تهران هم در این‌مراسم با تقدیر از حمایت‌های دبیرکل نهاد در طول مدت خدمت خود، گفت: بنده به مدت ۵ سال و ۲۱ روز با لطف و اعتماد آقای مختارپور، در این‌اداره کل خدمت کردم. با این‌که حدود ۳۰ سال در حوزه کتابخانه‌ها فعالیت و خدمت کردم، اما این ۵ سال آخر در واقع شیرینی دوران فعالیت حرفه‌ای من در نهاد بود که خوشبختانه با همراهی دبیرکل محترم، توانستیم گام‌های بسیار خوبی در استان تهران برداریم. خوشبختانه استانداری و معاونت محترم سیاسی اجتماعی استانداری در مدت خدمت بنده عنایت ویژه‌ای به اداره کل داشتند و با این‌که، در گذشته چنین‌همکاری و تعاملی میان نهاد و استانداری وجود نداشت، توانستیم با همکاری مشترک اقدامات موثری را رقم بزنیم.

وی افزود: جا دارد از همه همکاران در اداره کل کتابخانه‌های استان تهران، کتابداران، مسئولان کتابخانه‌ها، روسای ادارات و همکارانم در ستاد تشکر کنم که ماحصل ۵ سال فعالیت ما در استان در کنار هم، با اتفاقات خوبی از جمله تعمیر، تجهیز  و بازگشایی بسیاری از کتابخانه‌ها همراه شد و گرچه در میان استان‌ها برتر نهاد نبودیم، اما پابه‌پای استان‌های دیگر در حال تلاش بودیم و توانستیم پای بسیاری از مسئولان را به کتابخانه‌ها باز کنیم که همه این ها در سایه همدلی میان مجموعه مدیریتی نهاد و استانداری تهران شکل گرفته بود.

افزوده‌شدن ۹۰۰ متر به فضای کتابخانه‌های تهران طی ۶ ماه

در ادامه ناصری، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، با ارائه برخی از مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته در ۶ ماه اخیر در اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران گفت: در ادامه فعالیت‌ها و  زحمات جناب آقای نیکنام و همکاران، در آبان‌ماه در قالب افتتاح ۳ کتابخانه در شهرستان‌های دماوند، ری و رباط کریم، حدود ۹۰۰ متر به زیربنای کتابخانه‌های عمومی استان اضافه شد. همچنین ۲ دستگاه کتابخانه سیار به ناوگان کتابخانه‌های سیار استان تهران اضافه شد.

وی درباره لزوم توسعه ناوگان کتابخانه‌های سیار در استان تهران گفت: باتوجه به اینکه امروز هزینه ساخت‌وساز و هزینه خرید زمین در استان تهران بسیار زیاد است و در برخی شهرستان‌ها مانند بهارستان زمین مناسبی برای احداث کتابخانه یافت نمی‌شود، آمادگی داریم در صورت تأمین اعتبار، ناوگان کتابخانه‌های سیار در استان‌ تهران را توسعه دهیم. یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی که در مجموعه نهاد بررسی شده و طرحی پژوهشی هم در این‌زمینه وجود دارد، بحث «آمایش سرزمینی» برای تسهیل دسترسی شهروندان به کتابخانه است که یکی از بهترین راهکارها در این‌زمینه توسعه ناوگان کتابخانه‌های سیار در استان تهران است.

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران در ادامه گفت: با مجوزی که از آقای مختارپور دریافت کردیم، مجوز یک اعتبار ۱۰ میلیارد ریالی برای تامین منابع کتابخانه‌ها در اختیار ما قرار گرفت که تا یک‌ماه‌ونیم آینده خرید منابع به پایان می‌رسد و تاکنون نیز برخی از کتابخانه‌های استان نیز منابع مورد نیاز خود را دریافت کرده‌اند.

ناصری در ادامه به تشکیل «محفل ادبی فیض» در استان تهران اشاره کرد و گفت: ما در شهر تهران پایگاهی برای گردهمایی شاعران جوان و استادان شعر و ادب فارسی  ایجاد کردیم که با عنوان «محفل ادبی فیض» با محوریت کتابخانه مرکزی پارک‌شهر فعالیت خود را آغاز کرد. با وجود شیوع بیماری کرونا و تعطیلی کتابخانه‌ها، نشست‌های این‌محفل به‌صورت مرتب از طریق فضای مجازی ادامه یافته است؛ طوری‌که استادانی از کشورهای دیگر هم در این‌محفل حاضر شده‌اند.

وی با اشاره به سایر برنامه‌های فرهنگی اجرا شده در ۶ ماه گذشته، گفت: ما از ظرفیت کتابخانه‌ها استفاده کردیم و برنامه اکران فیلم‌هایی را که مناسب کودک و نوجوان بود، در مجموعه کتابخانه پارک‌ شهر در ۳ نوبت، پیش از بروز بیماری کرونا اجرا کردیم که خوشبختانه با استقبال همراه شد و حدود ۷۰۰ نفر بدون هیچ‌هزینه‌ای از این‌امکان استفاده کردند. ان‌شاءالله با توجه به ظرفیتی که سینمای کشور برای تولید و پخش آثار قابل عرضه برای کودکان و نوجوانان داشته باشد، ما باز هم از این امکان استفاده خواهیم کرد. در بحث انتخابات هم ۲۲ پایگاه رای‌گیری در کتابخانه‌ها برپا شد و ۱۱۵ نفر از همکاران ما به‌عنوان عوامل اجرایی انتخابات در این‌میدان فعالیت کردند که از ایشان هم تشکر می‌کنم. پشتیبانی‌هایی هم که دوستان در فرمانداری به‌لحاظ مالی و سایر پشتیبانی‌ها درخواست داشتند، به انجام رساندیم.

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران با اشاره به ادامه فعالیت کتابداران کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور در دوران تعطیلی کتابخانه‌ها گفت: باتوجه به ایام شیوع کرونا، کتابخانه‌های تعطیل شدند اما فعالیت‌های فرهنگی کتابداران ما در فضای مجازی ادامه پیدا کرد. طوری‌که بلافاصله پس از تعطیلی کتابخانه‌ها، ماموریت‌های جدید تعریف شد و به‌همت همکاران کتابدار تهران تا پایان اسفند ماه ۱۹۰ دقیقه فیلم ویدئویی برای انتشار در فضای مجازی تولید شد که شامل قصه‌گویی، داستان‌خوانی و کتابخوانی و آموزش کاردستی بودند. همچنین پس از تعطیلات عید نوروز، همکاران من برای اولین‌بار در کشور موفق شدند از پلتفرم‌های آموزش آنلاین استفاده کنند و دوره‌هایی را ویژه خانواده‌ها و اعضای کودک و نوجوان طراحی کنند که این‌دوره‌ها همچنان هم ادامه دارد.

ناصری با اشاره به جلسه‌ای که پیش‌تر در استانداری برگزار شده بود، گفت: بر اساس قولی که در آن جلسه به جناب استاندار دادیم، اعلام می‌کنم در مجموعه نهاد کتابخانه‌ها برای ارزیابی ادارات کل استانی طرحی با پشتوانه پژوهشی وجود دارد که تمام اسناد و ماموریت‌های نهاد بررسی شده و آنچه که برای پیشبرد اهداف در نظر گرفته شده، در شاخص‌ها آمده است. ما بر اساس همان شاخص‌ها تلاش کردیم برنامه سال ۹۹ را تدوین کنیم که باتوجه به تعطیلی کرونایی، در جمع‌آوری این‌اطلاعات و جمع‌بندی در برخی از رده‌های کتابخانه‌ای، تاخیر به وجود آمد که ان‌شاءالله تا پایان اردیبهشت برنامه سال ۹۹ را هم به‌صورت مدون خدمت مجموعه مدیریت استان تقدیم کنیم که بر اساس آن برنامه حرکت کنیم. در مقطعی که در خدمت آقای حسن‌بیگی بودیم، با آغوش باز پذیرای ما بودند و به ما کمک کردند. همچنین آقای استاندار که با رویکرد مثبت نسبت به فعالیت‌های کتابخوانی، در بحث احقاق سهم نیم‌درصد نهاد تاکید داشتند و اعلام آمادگی کردند در آنچه به مدیریت استان بازمی‌گردد، کمال همکاری را خواهند داشت که از ایشان تشکر می کنم.

در پایان این مراسم ضمن تقدیر از علی نیکنام، حکم محمدهادی ناصری به عنوان مدیرکل کتابخانه های عمومی استان تهران به وی اعطا شد.