چند فریم کمتر دیده شده از نجف دریابندری؛ از کتاب آشپزی تا ترک تحصیل!

آفتاب‌‌نیوز :

نجف دریابندری هنرمندی دیگر از خطه جنوب و شهر آبادان درگذشت. شهری که هنرمندانی ماندگار در جهان هنر کشور داشته است. از ناصر تقوایی تا کیانوش عیاری، از ﺩﺍﺭﯾﻮﺵ ﻓﺮﻫﻨﮓ تا ﺣﻤﯿﺪ ﻓﺮﺥﻧﮋﺍﺩ، از ﮐﺎﻭﻩ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ تا نجف دریابندری و اما نجف دریابندری که در شهریور سال ۱۳۰۸ در شهر آبادان به دنیا آمد و در بهار سال ۹۹ در منزل خود در تهران دیده از جهان فروبست. مرگی که هیچ‌گاه باعث فراموشی او نخواهد شد چرا که آثاری دارد که او را برای همیشه ماندگار کرده است.

نویسنده‌ای موفق و ضد ساختار آموزش

پدرش ناخدای کشتی بود. فقر و ثروت را در کودکی تجربه می‌کند و فقرش تا آن جا پیش می‌رود که مجبور به ترک تحصیل می‌شود و شاید همین خارج شدن از فضای آموزش رسمی راهی برای او باز کرد تا نشان دهند برای نوشتن و ترجمه ماندگارترین آثار ادبی و فسلفی نیازی به مدرک دانشگاه و مدرسه نیست. از هر راهی زبان انگلیسی خود را تقویت می‌کند تا آن‌جا که قبل از ۱۸ سالگی بخش‌هایی از رمان «چارلز دیکنز» را ترجمه می‌کند.

از زندان تا آشپزی

نجف در سال ۱۳۳۳، به دلیل فعالیت‌های سیاسی در آبادان به زندان افتاد و بعد از یک سال به زندان تهران منتقل شد. حبسی که او را از کار بیکار نکرد و ترجمه‌های بی‌نظیری در مدت ۴ ساله زندان انجام داد. علاقه او به مسائل فلسفی باعث ترجمه کتاب «تاریخ فلسفه غرب» اثر برتراند راسل شد. بازداشت او همزمان با ترجمه کتاب «وداع با اسلحه» ارنست همینگوی و در زمان کودتا سال ۱۳۳۲ به اتهام همکاری با حزب توده بود.

نجف دربابندری با آثار متفاوتی که دارد به زندگی روزمره مردم راه پیدا کرده است. او علاوه بر ترجمه شاهکارهای ادبیات جهان اثر دو جلدی «کتاب مستطاب آشپزی» را با همکاری همسرش فهمیه راستکار نوشت.

کتابی که نوشتن آن از زندان آغاز شد و خود او در مورد داستان نوشتن کتاب می‌گوید که چون در زندان با آشپزی آشنا می‌شود پس از آزادی برای او و همسرش آشپزی به یکی از سرگرمی‌هایشان تبدیل می‌شود و زمانی که ایده نوشتن کتاب آشپزی شکل می‌گیرد با اینکه همسرش در ابتدا مخالف بوده اما ۸ سال هر دوی آنها برای نوشتن «کتاب مستطاب آشپزی» وقت می‌گذارند و این شاهکار تا کنون ۳۰ بار تجدید چاپ شده است.

کتاب آشپزی او چگونه نوشته شد؟

در میان آثار او کتاب مستطاب آشپزی پرفروش‎ترین اثر نجف دریابندری و تنها تالیف مشترک او با همسرش زنده‌یاد فهیمه راستکار است. براساس آخرین آماری که بازار کتاب ایران در سال ۱۳۹۸ ثبت شده این کتاب پس از ۱۸ سال و فروش یکصدهزار نسخه به چاپ سی‎ و یکم خود رسیده است. اما چه شد که این کتاب به رشته تحریر درآمد. «ماجرای نگارش این کتاب به سال‌ها پیش برمی‌گردد، به شبی که محمد زهرایی (مدیر فقید انتشارات کارنامه) در غیاب فهیمه راستکار، مهمان دریابندری بوده و دریابندری او را مهمان خوراکی مکزیکی، از دست‌پخت‌های خودش، کرده است و سر همین شام زهرایی به دریابندری پیشنهاد می‌کند که کتابی در حوزه آشپزی تألیف کند و برای همراهی با او در این راه اعلام آمادگی می‌کند. دریابندری در دوران زیست در آبادان و همچنین سالهای حضور در زندان به آشپزی علاقمند می‌گردد. در نهایت، با تشویق‌های مرحوم زهرایی، نجف دریابندری و مرحوم فهیمه راستکار با کمک هم، بعد از حدود هشت سال تحقیق که گاه به‌صورت میدانی انجام گرفته است، «کتاب مستطاب آشپزی، از سیر تا پیاز» را به‌ رشته تحریر درمی‌آورند.» (منبع: وبلاک انسان‌شناسی و فرهنگ)

به جرات می‌توان گفت این کتاب یکی از ارزشمندترین تالیفات فرهنگی ایران معاصر است که در آن دریابندری، طبع هنری و سطح بالای نویسندگی خود را به امری دم‎دستی و عامی، یعنی آشپزی گره می‎زند و نتیجه‎ی آن، کتابی دو هزارصفحه‎ایی از قلم نویسنده‎یِ آشپز می‎گردد که با واژگان و تعابیر بسیار جالبی نوشته شده است: چینی‎ها غذا را صرفاً تفت می‎دهند، غذا را نیش می‎زنند و می‎ترسانندش و سپس غذا برای خوردن آماده می‎شود. این عادت در اروپایی‎ها نیز تا حدی وجود دارد.

فصل‎بندی این کتاب به صورت زیر است:

پیش‌گفتار، مقیاس، پیمانه و قاشق، کارد و تخته‌برش

بخش اول: مکتب‌های آشپزی- فصل اول: مکتب‌های مادر: ایرانی، چینی، رومی- فصل دوم: آشپزی ایرانی- فصل سوم: آشپزی هندی- فصل چهارم آشپزی ترکی و عربی- فصل پنجم: آشپزیاسپانیایی- فصل ششم: آشپزی چینی- فصل هفتم: آشپزی ژاپنی- فصل هشتم: آشپزی ایتالیایی- فصل نهم: آشپزی فرانسوی- فصل دهم: آشپزی روسی

بخش دوم: آشپزخانه- فصل یازدهم: آشپزخانه: طرح و لوازم، فصل دوازدهم: بهداشت محیط‌زیست

بخش سوم: مواد خوراکی- فصل سیزدهم: اجزا، فصل چهاردهم: ادویه، فصل پانزدهم: ترکیب ادویه، فصل شانزدهم: گوشت، فصل هفدهم: مرغ، فصل هجدهم: تخم‌مرغ، فصل نوزدهم: ماهی، فصل بیستم: شیر و فراورده‌های شیری، فصل بیست‌ویکم: تره‌بار، فصل بیست‌ودوم: برنج، فصل بیست‌وسوم: آبِ یخنی

کتاب دوم: دستورهای پخت‌وپز

بخش چهارم: نوشیدنی: گرم و سرد.

ماندگارترین آثار مترجم پرکار

آثار ماندگاری چون «پیرمرد و دریا» نوشته همینگوی، «یک گل سرخ برای امیلی» نوشته «ویلیام فاکنر»، «معنی هنر» از «آیزیا برلین»، «پیامبر و دیوانه» نوشته «جبران خلیل جبران»، «عرفان و منطق» از «برتراند راسل»، نمایشنامه‌های «ساموئل بکت»، «هاکلبری فیین» و «بیگانه‌ای در دهکده» از «مارک تواین» تنها بخشی از کارهای درخشانی است که از او به جای مانده است.

دریابندری علاوه بر ترجمه در زمینه نقد ادبی و هنری آثار بسیاری از خود بر جای گذاشته است و یکی از پیشگامان نقد ادبیات مدرن، تئاتر، سینما و سایر رشته‌های هنری در ایران بوده است.

نجف دریابندری دوره بیماری طولانی را از سر گذراند و در سال ۱۳۹۳ در پی سکته مغزی در بخش آی سی یو بستری شد که این سکته حال او را وخیم‌تر کرد و سال‌های پایان عمر را با تنی رنجور گذراند.

دریابندری را بیشتر بشناسیم

دو کتاب در مورد زندگی نجف با مصاحبه از خود او به چاپ رسیده است که با خواندن هر دو کتاب می‌توان با زوایای ناگفته‌ و جذابیت‌های زندگی او آشنا شد. کتاب‌های که جذابیت آنها از این جهت است که با خود دریابندری مصاحبه شده است و شناختی مستقیم و بدون واسطه به خواننده می‌دهد. «گفت‌وگو با نجف دریابندری» نام کتابی است که «مهدی مظفری ساوجی» نوشته است و کتاب دوم که قبل از این کتاب منتشر شده بود گفتگویی با «ناصر حریری» است که نشر کارنامه به چاپ رسانده بود.