کشف گونه‌های جدید جانوری در زیست‌کره تالاب بین‌المللی هامون

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو و به نقل از دانشگاه زابل، یکی از مهم‌ترین اهداف و چشم‌انداز‌های دانشگاه زابل، تعمیق و گسترشِ توامانِ علم و عمل همراه با پرورش مهارت‌ها و تربیت نیرو‌های مسئولیت‌پذیر، متعهد به کشور و نظام اسلامی و متخصص در رشته‌های مختلف تحصیلی است. این وجه از رسالت و رویکرد دانشگاه، معطوف به فراهم سازی زمینه‌های رشد علمی و مهارتی دانشجویان مستعد، بر مبنای پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های موجود و منطبق با سند چشم‌انداز این زیرمجموعه از وزارت علوم است تا بستری مناسب برای تحقق حرکت موثر در مسیر تربیت دانش‌آموختگان متخصص و توانمند را فراهم می‌سازد.

در تشریح مصادیق تلاش همه جانبه دانشگاه زابل برای احراز پیشرفت علمی و تخصصی، می‌توان به فعالیت موفق محققین و دانشجویان گروه گیاه پزشکی دانشکده کشاورزی اشاره کرد که بخشی از تحقیقات مرتبط با شناخت زیست‌بوم پراهمیت «تالاب بین‌المللی هامون» را به صورت منطقه‌ای بر محور «مطالعات آرایه شناختی راسته بال‌غشاییان (Hymenoptera) در شرق ایران» متمرکز نموده‌اند.

طی این فعالیت‌های علمی، همکاری‌های فراملّی نیز به عنوان ضرورت بهره‌برداری از دانش روز جهان در چارچوب دیپلماسی علمی به خوبی تعمیق یافته است و نام محققانی از کشور‌های مختلف در فهرست مولفان دستاورد‌های علمی این تحقیقات، به چشم می‌خورد.
در مطالعات متمرکزی که از سال ۱۳۹۴ توسط محققان دانشگاه زابل در زمینه بررسی مجموعه بندپایان تالاب بین‌المللی هامون _ به عنوان «هفتمین تالاب بین‌الملی بزرگ دنیا» و «بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین ایران» در ناحیه جلگه‌ای منطقه سیستان- به ویژه در گروه «ریزبال‌غشاییان» به انجام رسیده است؛ گونه‌های جدید متعددی شناسایی، نام‌گذاری و به دنیای علم معرفی شدند و «ده‌ها گونه کمیاب» دیگر نیز از این منطقه جمع‌آوری و وجود آن‌ها «برای اولین بار در ایران» به ثبت رسید.

گفتتی است شمار گونه‌های جدیدی که در این بازه زمانی کوتاه، برای نخستین بار در محدوده تالاب بین‌المللی هامون شناسایی، نامگذاری و به دنیای علم معرفی شده‌اند، به بیش از ده‌گونه جدید می‌رسد که علاوه بر نمایش «تنوع زیستی بی‌نظیر» موجود در این «ذخیره گاه زیست‌کُره»؛ اهمیت حراست از تک‌تک گونه‌ها، جمعیت‌ها و نیز حفاظت از زیستگاه‌هایی که آن‌ها را در خود جای داده است را نیز متذکر می‌گردد و گواهی متقن بر پذیرش این حقیقت است که تالاب بین‌المللی هامون، زیستگاهی پویا و زایاست که به عنوان یک ذخیره‌گاه زیستی، نقش مهمی در بقای گونه‌های جانوری خصوصاً بندپایان در سرمنشا زنجیره غذایی جانوری ایفا می‌نماید.

در ادامه، برخی از گونه‌های جدیدی که طی چند سال اخیر توسط پژوهشگران دانشگاه زابل شناسایی و نامگذاری شده‌اند فهرست و معرفی می‌گردد. لازم به ذکر است خروجی پژوهش‌های اخیر تا کنون درقالب بیش از ۲۰ مقاله در مجلات معتبر بین‌المللی انتشار یافته و کماکان نیز ادامه دارد.

نکته حائز اهمیت این‌که، از میان گونه‌های جدید کشف شده، نام دو گونه (Hoplocrotaphus hamooniae و Philomides hamooniae)، با رعایت قوانین بین‌المللی نامگذاری جانوری، از نام تالاب بین‌المللی هامون برگرفته شد تا اهمیت آن، بیش از گذشته به زیست‌شناسان و دوست‌داران محیط زیست در سراسر جهان گوشزد شود. دیگر نام‌های اختصاص یافته، برگرفته از نام «ایران»، گیاه «گز» و نام دانشمندان تراز اول ایرانی مانند پروفسور نیما ارکانی حامد (سی و دومین نفر در لیست صد نابغه زنده دنیا)، پروفسور مریم میرزاخانی (تن‌ها زن برنده مدال فیلدز در رشته ریاضیات) و … است.
همچنین یکی از گونه‌های جدید مربوط به راسته دوبالان نیز به همت حسینعلی درفشان، فارغ‌التحصیل ممتاز دانشگاه زابل که نقشی محوری در اجرای عملیات صحرایی، نمونه‌برداری و سازمان‌دهی کلکسیون‌ها بر عهده داشته‌اند به نام (Dasydorylas derafshani) ثبت شده است.

در سال‌های اخیر کمبود نزولات جوّی (خشک‌سالی هواشناسی)، خشک‌سالی‌های ناشی از قطع آب رودخانه هیرمند (خشک‌سالی هیدرولوژیکی) به همراه وزش باد‌های شدید ۱۲۰ روزه در منطقه سیستان، علاوه بر تحمیل خسارات اقتصادی و اجتماعی فراوان؛ خشک شدن کامل تالاب بین‌المللی هامون را نیز در پی داشته که این امر به نوبه خود اکوسیستم‌های جانوری و گیاهی را به شدت متأثر نموده است. از آنجا که براساس کنوانسیون رامسر، یکی از مهم‌ترین معیار‌های اعطای"اهمیت بین‌المللی" به یک تالاب، دارا بودنِ مجموعه قابل توجهی از گونه‌ها یا زیر گونه‌های گیاهی و جانوری نادر، آسیب‌پذیر یا در خطر انقراض می‌باشد؛ استناد به ماحصل تلاش‌های این تیم تحقیقاتی، تنها در مرحله اول مطالعات، می‌تواند مدارکِ مستدلی جهت ارایه به مراجع بین‌المللی در خصوص تاکید مضاعف بر «اهمیت حفاظت از زیست بوم تالاب بین المللی هامون و تخصیص حق آبه آن از طریق کشور افغانستان» را فراهم سازد.