۱۷۰۰ روستا از سکنه خالی شد/ دولت طرحی برای نجات روستاها ندارد

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: خراسان جنوبی با ۱۱ شهرستان، تلخی‌ها و شیرینی‌های زیادی در خود جای‌داده است. تاریخ را به ۲۲ سال گذشته برمی‌گردانیم. زمانی که بوی طراوت فضای روستاها را آغشته کرده بود، دام‌پروری و کشاورزی رونق ویژه‌ای داشت و روستاییان لحظه‌ای بیکار نمی‌نشستند چراکه چرخ اقتصادشان می‌چرخید. چوپان با ستاره سحر دل به صحرا می‌زد و با غروب خورشید با لبخندی از جنس رضایت به روستا بازمی‌گشت.

این روزها روستاها رنگ دیگری به خود گرفته‌اند و کوه‌ها صدای نی چوپان را به فراموشی سپرده‌اند. حاکمیت ۲۰ ساله خشک‌سالی بر عرصه‌های خراسان جنوبی روایت قصه‌گویان پیر کویر برای نسل جدید شده است.

قصه به همین‌جا ختم نمی‌شود چراکه از خالی شدن بیش از ۱۷۰۰ روستا و آبادی، سکوت چندساله قنات‌ها و سیل مهاجرت‌ها حکایت از غصه‌ای دیگر دارد.

ماجرای مهاجرت از بی‌آبی آغاز شد

امروز مناطقی مانند نهبندان در رأس محرومیت قرار داشته و مردم علی رغم داشتن گنج‌های خدادادی، روزهایشان را با رنج گذران می‌کنند.

یادمان نمی‌رود که موج هفت‌هزارنفری مهاجرت‌ها از روستاهای نهبندان به دلیل محرومیت‌ها و مشکلاتی که خشک‌سالی آن را تشدید کرده، آغاز شد. سیلی خشک آسمان بر کویر از سویی و کمبود امکانات زیرساختی و نبود اشتغال از سوی دیگر امید روستاییان را خزان‌کرده و مردم تنها راه نجات را در مهاجرت‌ها جست‌وجو می‌کنند.

سیلی خشک آسمان بر کویر از سویی و کمبود امکانات زیرساختی و نبود اشتغال از سویی دیگر امید روستاییان را خزان کرده و تنها راه نجات را در مهاجرت‌ها جست و جو می‌کنند

امروز در تعداد زیادی از روستاهای شهرستان نهبندان آب وجود ندارد و مردم چشم‌به‌راه تانکرهای سیار آب‌رسانی هستند. امروز حیات از روستاها رخت بسته و سرنوشت روستاییان را به آینده‌ای گره‌زده است. امروز جوانان روستایی در شهرستان‌های خراسان جنوبی به‌ویژه نهبندان برای کسب‌وکار به شهرها و شاید کلان‌شهرها روی می‌آورند.

اگر امروز مرزنشینان و عشایر روستاهای مرزی به‌ویژه در نهبندان، کوله‌بار مهاجرت بر دوش بگذارند در آینده‌ای نه‌چندان دور، دولت متحمل هزینه‌های هنگفتی می‌شود.

طرحی که ناتمام ماند

صاحبان کرسی مسئولیت‌ها بعد از هرچند مدت عوض می‌شوند اما محرومیت‌ها همچنان به‌جا می‌ماند. طرح‌ها و پروژه‌ها زبان به زبان می‌چرخد اما اقدامی مؤثر صورت نمی‌گیرد. نمونه‌اش را می‌توان در طرح توسعه نهبندان یافت. مصوبه‌ای که در سفر مقام معظم رهبری در سفر به نهبندان در ششم و هفتم شهریورماه سال ۷۸ تصویب شد اما هنوز در پیچ‌وخم اعتبارات مانده است.

رهبر انقلاب در سفر به نهبندان فرمودند: «به نهبندان آمدم تا نظر مسئولان را به این نقطه و مناطقی مانند آن جلب کنم». بعد از سفر ایشان برای پیشرفت و ارتقای منطقه به دستور رهبری، طرح توسعه شهرستان آماده شد.

علی‌رغم گذشت بیش از ۲۱ سال از تصویب طرح، هنوز موردتوجه مسئولان اجرایی قرار نگرفته و در انتظار فردایی دیگر مانده است. شاید اجرای این طرح بتواند راه مهاجرت‌ها را ناهموار کند که می‌طلبد موردتوجه ویژه‌ای قرار گیرد.

روایت قصه‌هایی که تکرار می‌شود

نماینده مردم نهبندان و سربیشه در دهمین مجلس شورای اسلامی پیش‌ازاین گفته بود: تنها طی چهار سال شاهد مهاجرت هفت هزار نفر از نهبندان بوده‌ایم.

بنا به گفته نظر افضلی باید در مناطق مرزی و شهرستان‌های محروم بر روی امور مربوط به معیشت مردم تمرکز شود و ایجاد اشتغال پایدار یکی از مهم‌ترین موضوعات است.

وی معتقد بود: اگر مرزها خالی از سکنه شوند باید منتظر مشکلات عدیده امنیتی در مرکز کشور باشیم و در حقیقت در حال حاضر عشایر و مرزنشینان خراسان جنوبی ضامن امنیت پایدار استان و مرکز کشور هستند.

با افزایش مهاجرت به شهرها علاوه بر متروکه شدن بسیاری از روستاها، مرزها خالی شده و این تبعات جبران ناپذیری خواهد داشت

نماینده ولی‌فقیه در خراسان جنوبی هم چندی پیش با اشاره به مهاجرت روستاییان به شهرها به دلیل خشک‌سالی گفت: مهاجرت و سنگینی شهرها برای خود دولت مشکل‌ساز می‌شود.

آیت‌الله سید علیرضا عبادی با بیان اینکه در برخی از روستاها مردم آبی برای خوردن ندارند، افزود: با این‌چنین وضعیتی دیگر امیدی برای ماندن در روستاها نیست.

وی ادامه داد: با افزایش مهاجرت به شهرها علاوه بر متروکه شدن بسیاری از روستاها، مرزها خالی‌شده و این تبعات جبران‌ناپذیری خواهد داشت.

روستاییان انگیزه‌ای برای ماندن در روستا ندارند

نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بیان کرد: بسیاری از روستاهای نهبندان و سربیشه از مشکلاتی اعم از بی‌آبی، کمبود وسایل ارتباطاتی و زیرساختی رنج می‌برند.

مصطفی نخعی با اشاره به خشک‌سالی‌های چندین ساله در خراسان جنوبی اظهار کرد: کاهش نزولات آسمانی طی سال‌های اخیر باعث خشک شدن قنوات و بروز مشکلاتی در صنعت کشاورزی و دام‌پروری شده است.

کاهش نزولات آسمانی طی سال‌های اخیر باعث خشک شدن قنوات و بروز مشکلاتی در صنعت کشاورزی و دامپروری شده است

وی ادامه داد: در شرایطی که این‌چنین مشکلاتی بر فضای روستاها حاکم است، یک روستایی انگیزه‌ای برای ماندگاری نداشته و راه مهاجرت را پیش می‌گیرد.

نخعی با بیان اینکه چگونه می‌توان روستایی را برای ماندن تشویق کرد اما برای اقتصاد روستا اقدام اثربخشی صورت نگیرد، افزود: اگرچه تاکنون اقداماتی در راستای رفع مشکلات روستاها و ماندگاری روستاییان انجام‌شده اما با ظرفیت‌های موجود در روستاها تناسبی ندارد.

حرف‌های ناگفته از طرح توسعه نهبندان

نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه باید رفع مشکلات آب و جاده در اولویت قرار گیرد، اظهار کرد: همچنین می‌طلبد به رونق اقتصاد روستاها و مناطق عشایری کمک کنیم.

نخعی با بیان اینکه کشاورزی و دام‌پروری محورهای اقتصاد روستاها هستند، گفت: باید به رونق این اقتصاد کمک واقعی شود و حمایت‌ها شعاری نباشد.

نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلام با اشاره به طرح توسعه نهبندان بیان کرد: در نخستین گام از سوی مقام معظم رهبری میزان ۶۰ میلیارد تومان برای اجرای این طرح مصوب شد.

وی بابیان اینکه متأسفانه طی سال‌های اولیه کمتر از ۵۰ درصد این اعتبار اختصاص یافت، اظهار کرد: اختصاص بودجه‌هایی که در چند سال اخیر تحت عنوان طرح توسعه نهبندان مطرح شد فقط اعداد و ارقام روتین بود و اسم پولی که باید صرف عنوان‌های جاری می‌شد، را طرح توسعه گذاشتند.

نخعی با بیان اینکه اگر پولی در راستای طرح توسعه اختصاص‌یافته کجا صرف شده که جاده مناسبی نمی‌بینیم، گفت: پول طرح توسعه در شهرستان باید صرف زیرساخت شود و از این شرایط گلایه‌مند هستیم.

وی بابیان اینکه اعتبار طرح توسعه باید پیگیری و صرف امور زیربنایی می‌شد، اظهار کرد: هم در اختصاص اعتبارات آن‌گونه که شایسته بوده پیگیری نشده و هم در نحوه هزینه کرد اقدامات خوبی صورت نگرفته و به معنای واقعی صرف امور زیربنایی نشده است.

بیکاری جوانان پابرجاست

نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: در حال حاضر شهرستان‌های نهبندان و سربیشه در بسیاری از شاخص‌های توسعه در رتبه آخر قرار دارند که برخاسته از نحوه عملکرد است.

وی با اشاره به وضعیت اشتغال روستایی در شهرستان‌ها بیان کرد: بر اساس برآوردها آمار بیکاری در نهبندان حداقل دو برابر میانگین استان است.

نخعی با بیان اینکه شرایط حاکم در نهبندان شایسته ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود در شهرستان نیست، گفت: بسیاری از جوانان از بیکاری رنج‌برده و مجبور به مهاجرت می‌شوند.

وی با تأکید بر اینکه باید ظرفیت‌های بالقوه را بالفعل کنیم، افزود: برای قابلیت‌های موجود در زمینه‌های صنعت، معدن و دام‌پروری برنامه‌ای مدون تعریف کنیم.

نماینده مردم نهبندان و سربیشه در مجلس شورای اسلامی خواستار تنظیم سند توسعه‌ای مبتنی بر واقعیت‌های شهرستان شد و گفت: همچنین طرح توسعه نهبندان نیازمند به‌روزرسانی است.

آبرسانی سیار به ۹۵ روستای نهبندان

فرماندار نهبندان هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به مشکلات موجود در این شهرستان بیان کرد: علی‌رغم اینکه تاکنون اقدامات خوبی در حوزه زیرساختی انجام‌شده اما دچار مشکلاتی هستیم.

مجید بی کی وسعت شهرستان نهبندان را ۲۶ هزار کیلومتر عنوان کرد و گفت: ۲۸۷ نقطه روستایی با جمعیت‌های کم‌وزیاد در شهرستان وجود دارد.

وی با بیان اینکه بیش از ۱۰۰ نقطه روستایی شبکه پایدار اتصال آب ندارند، افزود: در فصل تابستان به ۵۵ تا ۹۵ روستا با تانکر آب‌رسانی می‌شود.

بی کی با بیان اینکه روستاهای زیادی تقاضای اتصال به شبکه‌های آب‌رسانی را دارند، گفت: برخی روستاها علی‌رغم داشتن شبکه آب، با تانکر آب‌رسانی می‌شوند.

وی فرسودگی شبکه آب را از مشکلات اساسی در حوزه آبی شهرستان دانست و افزود: در حال حاضر ۳۹ درصد هدر رفت آب در شبکه‌های آب و فاضلاب روستایی داریم.

عقب ماندگی‌های نهبندان در حوزه بهداشتی و درمانی

فرماندار نهبندان بیان کرد: شهرستان نهبندان دارای دو هزار و ۹۰۰ کیلومتر راه مواصلاتی و مسیرهای روستایی بوده به‌گونه‌ای که ۱۷ درصد مسیرهای خراسان جنوبی در این شهرستان قرار دارد.

وی با بیان اینکه اگرچه تاکنون در حوزه راه‌ها و دو بانده کردن جاده‌ها اقداماتی انجام‌شده اما کافی نیست، اظهار کرد: بیشتر مسیرهای روستایی طی سال‌های ۸۹ و ۹۰ با روکش آسفالت سرد احداث‌شده‌اند.

با گذشت کمتر از ۱۰ سال آسفالت راه‌های روستایی خراب شده و در بسیاری از روستاها نیازمند روکش و تعمیر هستند که باید مورد توجه قرار گیرد

بی کی ادامه داد: باگذشت کمتر از ۱۰ سال آسفالت راه‌های روستایی خراب‌شده و در بسیاری از روستاها نیازمند روکش و تعمیر هستند که باید موردتوجه قرار گیرد.

وی با بیان اینکه شهرستان نهبندان در شاخص‌های ورزشی دارای عقب‌ماندگی‌هایی است، افزود: احداث چمن مصنوعی در هشت نقطه از شهرستان در دستور کار قرار دارد که امید است با تأمین چمن در سال جاری به بهره‌برداری برسد.

بی کی بهداشت، درمان و اورژانس را از مشکلات اساسی نهبندان دانست و افزود: اورژانس بیمارستان شهید آتش‌دست از سال ۹۷ آغاز به کارکرده و طرح توسعه بیمارستان در دست اجرا است.

گلایه از ضعف زیرساخت‌ها در معادن

فرماندار نهبندان با بیان اینکه به دلیل کمبودهای اعتباری روند اجرای طرح تأخیر دارد، افزود: با توجه به ویروس کرونا و افزایش مراجعات مردم به بیمارستان، خواستار توجه ویژه به اجرای طرح توسعه بیمارستان هستیم.

وی با بیان اینکه یک دستگاه «سی‌تی‌اسکن» با همکاری استانداری خریداری‌شده است، گفت: امیدواریم با همکاری بنیاد برکت، ساختمان «سی‌تی‌اسکن» تا یک ماه آینده به بهره‌برداری برسد.

بی کی با گلایه از ضعف زیرساخت‌ها در معادن شهرستان بیان کرد: علی‌رغم وجود ظرفیت‌های معدنی در این شهرستان‌ها، به دلیل ضعف زیرساخت‌ها به‌طور مطلوبی مورداستفاده قرار نمی‌گیرد.

وی با اشاره به مهاجرت‌های شهرستان نهبندان بیان کرد: بر اساس آمارها طی سال ۹۵ جمعیت این شهرستان ۵۱ هزار و ۴۴۹ نفر بوده که نسبت به سال‌های ۸۹ و ۹۰ قریب به هفت هزار نفر کاهش داشته است.

بی کی بیان کرد: طی سال اخیر بارندگی‌ها، احداث مسکن روستایی، پرداخت تسهیلات اشتغال و پرداخت عوائد سوخت مرزنشینان باعث مهاجرت معکوس عده‌ای از روستاییان شده است.

بارها گفتیم و نوشتیم اما وقت آن است که مسئولان بشنوند و در راستای اقداماتی مؤثر گام بردارند. شاید اگر فردا دست‌به‌کار شوند برای همیشه دیر شود چراکه جوانان و نوجوانان زیادی راه مهاجرت در پیش‌گرفته‌اند و علی‌رغم بارندگی‌ها، بی‌آبی در روستاها غوغا می‌کند. شاید اگر امروز مسئولان با تأمین زیرساخت‌ها و اجرای طرح‌هایی به نام توسعه گام‌هایی برندارند، معضلات بزرگ‌تری پیش روی خراسان جنوبی قرار گیرد.