توسعه‌ای که در بحران به کار آمد

شیوع ویروس کرونا در جهان، شرایط خاصی را ایجاد کرد که در نتیجه آن بسیاری از کسب و کارها با آسیب‌هایی شدیدی مواجه شدند. دلیل اصلی این امر، خطرناک بودن نزدیکی فیزیکی افراد و احتمال ابتلاء در نتیجه این نزدیکی است. اما گسترش ارتباطات الکترونیک و زیرساخت‌های ارتباطی، توانست از ضربات مهلک اقتصادی که شیوع این بیماری برجای گذاشت، بکاهد و ارتباطات الکترونیک جایگزین ارتباطات رودرو شود. از همین رو است که می‌توان با قاطعیت گفت که اگر توسعه گسترده زیرساخت‌های ارتباطی و توسعه پهنای باند در طی دولت‌های یازدهم و دوازدهم نبود، بطور حتم شهروندان با مشکلات بسیار بیشتری مواجه می‌شدند.

ارتباطات مجازی و راهکاری برای زندگی از راه دور

توسعه ارتباطات مجازی در دو دهه گذشته در جهان، شیوه‌های جدیدی از فعالیت اقتصادی در دنیا را گسترش داد که تا پیش از این حتی قابل تصور نبود. گسترش خرید و فروش با استفاده از اینترنت، رواج استفاده تاکسی‌ها اینترنتی، حرکت کشورهای جهان به سمت بانکداری و دولت الکترونیکی، امکان برقراری تماس تصویری، اطلاع رسانی با استفاده از شبکه‌های مجازی، توسعه امکانات آموزش از راه دور و مانند از جمله مواردی بودند که در طی دو دهه گذشته در جهان رشد و گسترش یافته‌اند.

در نتیجه همین تغییرات بوده است که شرایط قرنطینه در اوج شیوع بیماری کرونا در جهان، به هیچ وجه با قرنطینه‌های اعصار گذشته قابل مقایسه نیست. امروزه ارتباطات مجازی به افراد این فرصت را می‌دهند که در خانه‌های خود، نقل و انتقالات بانکی خود را به انجام برسانند، تجارت کنند، کالاهای خود را از فروشگاه‌های آنلاین تهیه نمایند، با اطرافیان خود تماس تصویری برقرار کنند، بر سر کلاس‌های مجازی خود حاضر شوند، توسط پزشک معتمد خود ویزیت شوند، قبوض خود را پرداخت نمایند و حتی شغل خود را از راه دور اداره کنند.

اما همه این امور تنها زمانی ممکن است که زیرساخت‌های ارتباطی مهیا باشد. بدیهی است که اگر این بیماری ۱۵ سال پیش شایع می‌شد، سرعت شبکه اینترنت در کشور آنقدر پایین و کند بود که حتی امکان اندیشیدن به انجام این کارها حتی به مخیله افراد خطور نمی‌کرد. اما توسعه پرشتاب زیرساخت‌های ارتباطی در چند سال گذشته، بسیاری از ناممکن‌ها را ممکن کرده است و باید از آن به عنوان دستاورد بزرگ دولت نام برد.

توسعه‌ای که شتاب گرفت

از ورود اینترنت به ایران، زمان قابل توجهی می‌گذرد. در کشور ما اینترنت ابتدا بیشتر برای مراکز علمی و دانشگاهی برقرار شد و شهروندان کمتر به آن دسترسی داشتند. واقعیت آن است که اینترنت دستکم تا سال‌های میانی دهه هشتاد بسیار کند و گران بود. در عین حال تا پیش از دولت یازدهم، اغلب امور اداری جاری به صورت رودرو و حضوری قابل انجام بود و گستره‌ی خدمات الکترونیک به هیچ وجه ابعاد کنونی را نداشت. اغلب خانه‌ها فاقد اینترنت پرسرعت بودند و افراد برای دریافت خدمات اینترنت پر سرعت باید به کافی‌نت‌ها مراجعه می‌کردند تا بتوانند امور ساده‌ای همچون انتخاب رشته‌های دانشگاهی یا بارگزاری مدارک خود را انجام دهند.

آمارهای مرکز مقررات و ارتباطات رادیویی نشان می‌دهند که در طی دولت‌های دهم و یازدهم، تعداد مشترکین تلفن همراه و ضریب نفود آن در کشور به صورت چشمگیری افزایش پیدا کرده است.

آمارهای «سازمان مقررات و ارتباطات رادیویی» نشان می‌دهد که هم اکنون آمار مشترکان اینترنت پهن باند کشور به ۷۸.۰۱۶.۴۳۳ عدد رسیده است که بخش بزرگی از این افراد دارای اینترنت پهن باند همراه هستند. در عین حال دسترسی بیشتر افراد به شبکه اینترنت پهن باند سیار، انعطاف و سرعت عمل در دسترسی به اینترنت را نیز به صورت چشمگیری افزایش داده است. در طی سال‌های گذشته ضریب نفوذ اینترنت به اندازه‌ای بالا رفته است که نه تنها ساکنان مناطق روستایی دور از مرکز به اینترنت پر سرعت دست پیدا کرده‌اند که حتی امکان کودکان و نوجوانان نیز از این امکانات برخوردار شده و در نتیجه همین امر بود که آموزش از راه دور در ایام شیوع کرونا در کشور ممکن شد.

افزایش چشمگیر آمار افراد دارای دسترسی به شبکه تلفن همراه و ضریب نفوذ تلفن همراه در کشور، نشان از توسعه زیرساخت‌هایی دارد که امروز و در زمانه مبادا به کمک اقتصاد کشور آمدند و بطور حتم از آسیب بیشتر به اقتصاد کشور ممانعت کردند. همین ضریب بالای نفوذ تلفن و اینترنت پهن باند همراه بود که باعث شد بسیاری از کسب و کارها بتوانند فعالیت خود را به صورت مجازی ادامه داده و خود را سراپا نگاه دارند.

کرونا، بستر اینترنت پرسرعت و توسعه‌ای که باید ادامه یابد

اغلب کارشناسان معتقدند که شیوع ویروس کرونا در کشور، بطور حتم کمک خواهد کرد تا برخی رشته‌های شغلی فعال‌تر شوند. بطور مثال «سید جواد دلاوری» استاد اقتصاد، معتقد است که بر اثر شیوع ویروس کرونا: «الگوی خرید مردم در بخش کالا و خدمات و از فروشگاه‌ها یا سایت‌ها به صورت اینترنتی و یا تلفنی تغییر می‌کند و این بخش جزیی از فرهنگ مردم خواهد شد و در واقع هدفی که سال‌ها در جامعه توسط بخش دولتی مطرح می‌شد در این شرایط محقق شده و در بلندمدت آثارش بر جامعه می‌ماند».

«سمیه حیدری» مدرس اقتصاد نیز بر این باور است که در نتیجه شیوع این ویروس: «سهم بخش‌های اقتصاد دیجیتال و خدمات مجازی نظیر آموزش‌­ها و فروشگاه‌های مجازی افزایش خواهد یافت و تقاضا در زمینه تولید محتوی، فیلم و شبکه‌­های اجتماعی وضعیت روبه رشدی را شاهد خواهد بود».

«سجاد برخورداری دورباش»، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز دیگر کارشناسی است که معتقد است کرونا باعث خواهد شد تا دنیای اقتصاد بیش از پیش دیجیتالی شود و می‌گوید که بر اثر کرونا: «فعالیت‌های اقتصادی که مبتنی بر فضاهای مجازی است بیشتر رشد می‌کنند و افرادی که در این حوزه ها فعال هستند، درآمدهای خوبی خواهند داشت».

اما نکته بسیار مهمی که بسیاری به آن اشاره نمی‌کنند، آن است که رشد اقتصاد دیجیتال و الکترونیکی شدن کسب و کارها نیازمند زیرساخت خاصی هستند که این زیرساخت در دوران دولت یازدهم و دوازدهم بیش از گذشته رشد پیدا کرده و تکمیل شده است. در عین حال نکته مهم دیگر آن است در آینده‌ی بسیار نزدیک نسل پنجم اینترنت در جهان گسترش خواهد یافت و در نتیجه زیرساخت‌های اینترنت کشور باید به سرعت به‌روز شوند تا بتوانند خدمات لازم در این عرصه را به مشترکان خود ارائه نمایند. امری که بیش از پیش ضرورت تداوم توسعه زیرساخت‌های ارتباطی کشور را نشان می‌دهد و مشخص می‌کند که مسیری که دولت یازدهم و دوازدهم در توسعه زیرساخت‌های اینترنت پهن دامنه در کشور در پیش گرفته است، مسیری درست است و باید آن را همچنان و با سرعت بیشتری ادامه داد.