سرنوشت نامعلوم سنگ‌مزارهای امامزاده «یوسف‌رضا» پیشوا

به گزارش ایرنا در جریان بازسازی این بنای تاریخی، سنگ‌های مزار قدیمی برای محافظت در دیواره‌های محوطه جاسازی شد اما با اجرای طرح جدید توسعه این مکان در سال ۱۳۸۵، سنگ‌های قدیمی از دیواره‌ها جدا و در حیاط امام‌زاده رها شد.

رسیدگی نکردن به وضعیت این آثار تاریخی و فرهنگی و رها شدن زیر دست و پای افراد باعث شده است تا بسیاری از این سنگ‌ها بشکند یا برخی دیگر نیز به سرقت برود تا جایی که امروز تعداد اندکی از این اسناد مهم تاریخی در محوطه به چشم می‌خورد.
بسیاری از این سنگ‌مزارهای قدیمی به افراد مشهور تاریخی متعلق بوده‌ است و امروز فرزندان و نوادگان آنان دیگر اثری از مزار آنان پیدا نمی‌کنند.

سنگ‌های قبر قدیمی هویت فرهنگی منطقه پیشواست
کارشناس ارشد تاریخ و پژوهشگر بومی شهرستان پیشوا در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: هر یک از این سنگ مزارهای تاریخی، هویت فرهنگی این منطقه بوده و وضعیت زندگی گذشتگان را در خود ثبت کرده است؛ «با نابودی این آثار در اصل بخش عمده‌ای از تاریخ اجتماعی دشت ورامین و شهرستان پیشوا از بین می‌رود».
«محمدرضا تاجیک» افزود: از صدر اسلام تاکنون مردم دشت ورامین برای گذشتگان خود سنگ‌مزار درست می‌کردند و این اقدام علاوه بر نشان دادن هنر حجاری، دلیلی بر وجود مواد اولیه تولید سنگ مزار در منطقه بوده است.
وی با بیان اینکه سنگ قبرهای باقیمانده موجود بیشتر مربوط به دوره قاجاریه است، تصریح کرد: بر روی این سنگ‌ها اغلب خطوطی زیبا به چشم می‌خورد که نشان‌دهنده رونق هنر خوشنویسی در ساکنان دشت ورامین از گذشته تاکنون است و در حقیقت نیز هنرمندان زیادی در این منطقه به خوشنویسی و حجاری مشغول بوده‌اند.
این پژوهشگر تاریخ افزود: بر روی اغلب سنگ‌های مزار قدیمی تاریخ تولد و وفات افراد با دو تاریخ هجری شمسی و قمری ثبت شده که البته در مناطقی که عقاید مذهبی در میان مردم بیشتر بوده تنها از تاریخ هجری قمری استفاده کرده‌اند که نشان می‌دهد مردم این دیار از تاریخ و تمدنی مدون برخوردار هستند.
 

تاجیک گفت: بر روی این سنگ‌ها نمادهایی مانند شانه برای بانوان، اسلحه برای شکارچیان و دیگر نمادهایی که نمایش‌دهنده شغل، حرفه و جنسیت افراد بوده، نقش بسته است و با بررسی هریک از این آثار می‌توان به گوشه‌ای از تاریخ اجتماعی و برخی از آداب و رسوم قدیمی این منطقه دست یافت.
وی تصریح کرد: بارها اهمیت سنگ‌های قبر تاریخی به مسوولان روستا و بقعه «یوسف رضا» یادآوری شده ولی بی‌توجه به آنها، باعث نابودی بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ این منطقه شده است.
این پژوهشگر افزود: برخی از این سنگ‌های مزار قدیمی از ۵۰ تا ۲۰۰ سال عمر داشت که امروز اثری از آنان در آرامستان یوسف‌رضا وجود ندارد؛ در صورتی که می‌شد با کمی دل‌سوزی این سنگ‌ها را نگهداری و در معرض دید عموم، علاقه‌مندان به تاریخ و پژوهشگران قرار داد.

اطلاعی از سنگ‌های قدیمی نداریم
رئیس دفتر میراث فرهنگی و صنایع دستی پیشوا نیز در این باره به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با توجه به اینکه این بقعه در اختیار اداره اوقاف و امور خیریه است، هیچ اطلاعی از سرنوشت این سنگ‎های قبر قدیمی نداریم.
«مجید ژاله‌نیا» اظهار کرد: سنگ قبرهای تاریخی به دلیل اینکه ثبت میراثی نیست، نگهداری از آنها در حوزه اختیارات این اداره قرا ندارد ولی واقعیت این است که این آثار در حوزه هویت اجتماعی و تحقیق و پژوهش تاریخی اثربخش است و متولیان باید نسبت به نگهداری از آن اقدام می‌کردند.
 

وی تصریح کرد: قرار بود که موزه‌ای در آستان مقدس امامزاده جعفر پیشوا احداث شود که در این صورت این سنگ‌های قدیمی می‌توانست به عنوان بخشی از موزه مردم‌شناسی در معرض دید عموم قرار گیرد ولی فضایی که برای این امر در نظر گرفته شده ‌بود، مورد تأئید اداره‌کل میراث استان تهران قرار نگرفت.

تعداد اندکی از سنگ‌های قبر باقی مانده‌است

رئیس اداره اوقاف و امور خیریه پیشوا نیز در این رابطه به خبرنگار ایرنا بیان کرد: طرح توسعه امامزاده یوسف‌رضا در دوره مدیریت سابق اجرا شده است و سرنوشت سنگ‌های مزار قدیمی مشخص نیست؛ تنها چند عدد از سنگ‌ها باقی مانده که به دلیل اهمیت، توسط اداره اوقاف در یک محل امن نگهداری می‌شود.
حجت‌الاسلام «سیدحسین مطهری» افزود: به دلیل اهمیت مکان تاریخی و مذهبی امامزاده یوسف‌رضا، طرح توسعه این آستان متوقف گردید ولی در جریان اجرای این طرح، سنگ‌های مزار قدیمی آسیب جدی دید و سرنوشت اکثر آن‌ها معلوم نیست.
وی تصریح کرد: تنها تعداد انگشت شماری از سنگ‌های قدیمی آن هم سنگ‌های کوچک باقی‌ مانده ‌بود که هم‌اکنون در مکانی امن نگهداری می‌شود.
به گزارش ایرنا «یوسف ابن حسین ابن زین العابدین» معروف به «یوسف‌رضا» از عرفای بزرگ قرون دوم و سوم هجری قمری است که بقعه وی در فهرست بناهای تاریخی میراث فرهنگی استان تهران به ثبت رسیده و در سال ۱۳۸۲ مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته ‌است.

بنای امامزاده یوسف رضا نمادی از هنر و معماری اسلامی محسوب می‌شود و این مکان را به محلی مهم از نظر گردشگری تبدیل کرده‌ است و از دیرباز محل دفن اموات و درگذشتگان روستائیان و مناطق مجاور بوده به طوری که قدمت برخی از قبور به بیش از ۲۰۰ سال می‌رسد.

شهرستان پیشوا با ۷۰ هزار نفر جمعیت در ۴۵ کیلومتری جنوب شرق تهران قرار دارد.