بازگشایی مدارس؛ تصمیم گیری در تاریکی

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- حسین مولوی*: بازگشایی مدارس در نیمه شهریور ماه بحث‌های فراوانی را در جامعه رقم زده است. حفظ سلامت دانش آموزان و معلمان و جلوگیری از افزایش بیماران - به خاطر ظرفیت‌های محدود بخش درمان – بیشتر مورد توجه تحلیلگران و کارشناسان بوده است اما این تصمیم زوایای دیگری نیز دارد که معمولاً پنهان است. در این مقال چند مورد از برجسته‌ترین موارد را برمی‌شماریم:

آئین نامه اجرایی مدارس قانون رسمی اداره مدارس است که همه امورات در مدرسه باید بر اساس این قانون انجام گیرد. مرجع تصویب این قانون شورای عالی آموزش و پرورش است که بالاترین نهاد قانون گذاری در آموزش و پرورش محسوب می‌شود. ماده ۹۳ آئین نامه اجرایی مدارس درباره سال تحصیلی مقرر می‌دارد: «از اول مهرماه تا آخر شهریور ماه سال بعد یک سال تحصیلی محسوب می‌گردد… مگر در شرایط خاص که با تصویب شورای عالی آموزش و پرورش اعلام خواهد شد.» در این قانون صراحتاً عنوان شده که سال تحصیلی از اول مهرماه هست و در شرایط خاص، شورای عالی آموزش و پرورش باید در این خصوص تصمیم بگیرد. در مصوبات جلسات اخیرِ این شورا، مصوبه‌ای درباره تغییر سال تحصیلی وجود ندارد و این تصمیم وزارت آموزش و پرورش می‌تواند مصداق کامل قانون گریزی و انجام کار بر خلاف قانون باشد.

متأسفانه در ۲ هفته گذشته مصاحبه‌ها، بخش نامه‌ها و اطلاعیه‌های مکرر از وزیر، معاونان وزیر، مدیران کل و رؤسای ادارات صادر شده است که در بسیاری از این موارد ناقض همدیگر بوده‌اند. در برخی از این موارد (که اسناد آن موجود است) اطلاعیه یک اداره، چهار ساعت دوام نداشته است. در اطلاعیه اول عنوان شده همه کلاس‌ها تا اول مهر مجازی خواهد بود و چند ساعت بعد اطلاعیه‌ای با امضای همان رئیس آموزش و پرورش صادر شده و گفته شده است «همه دانش آموزان باید ۲ ساعت در مدرسه حضور یابند.» این امر نشان می‌دهد این تصمیم، خلق الساعه و بدون پشتوانه تدبیر بوده است که وزیر یا وزارتخانه و ستاد گرفته و ادارات و صف (مدارس) در برابر یک تصمیم و عمل انجام شده قرار گرفته‌اند.

در مقابل اضافه شدن هر مسئولیت و ماموریتِ جدید، باید امکانات و نیروی انسانی متناسب با آن مأموریت اختصاص یابد. در این چند ماه مأموریت‌های مختلف و جدیدی به مدارس داده شده است در حالی که امکانات و نیروی انسانی مدارس تغییر نکرده است.

راه اندازی نرم افزار شاد از جمله‌ی این مأموریت‌ها است. با توجه به نقص عمده مدارس در سخت افزار و نرم افزار، مدیران مدارس و عوامل اجرایی، چند ماه تلاش کردند تا دانش آموزان و اولیا و معلمان را به این نرم افزار اضافه و توجیه نمایند؛ بستر تدریس و آزمون در این فضا را فراهم کنند. در بسیاری از مناطق دانش آموزان سخت افزار ورود به شاد را نداشتند (به گفته وزیر سه میلیون نفر)؛ بسیاری از معلمان انگیزه و دانش استفاده از آن را نداشتند. مدیران و عوامل اداری مدارس با همان امکانات موجود در مدرسه و امکانات شخصی، با تلاش شبانه روزی نرم افزار را فعال نگه داشتند و آموزش و پرورش در این زمینه نه امکانات و تجهیزات و نه نیروی انسانی به مدارس اختصاص داد.

با تصمیم وزارت برای حضور پاره وقت دانش آموزان در مدرسه و حضور پاره وقت در اپلیکیشن شاد، اکنون مدیران و کادر اداری مدارس هم باید آماده سازی فضای فیزیکی مدارس (از حیث بهداشت و نظارت برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی) را به عهده دارند. فضای مدارس برای رعایت پروتکل‌ها و حفظ فاصله‌ی اجتماعی مناسب نیست و تنش‌های فراوانی را بین مدیر و دانش‌آموز و خانواده‌ها و معلمان ایجاد می‌کند و از آن سو مدیر و عوامل اداری مدرسه باید فضای مجازی و اپلیکیشن شاد را مدیریت کنند که مستلزم وقت، نیروی انسانی و اعتبارات است. بنابراین آموزش و پرورش بار سنگینی را به دوش مدارس گذاشته اما امکانات آن را فراهم نکرده است.

عموم مدارس با کمبود نیرو در بخش خدمات مواجه هستند. اکنون مدرسه باید به خاطر حضور دانش آموزان چندین نوبت ضد عفونی شود و در این بخش هم ممکن است نیروهای خدماتی آسیب ببینند و یا به خاطر غفلت سلامت دانش آموزان به خطر بیفتد. در بسیاری از مدارس کم جمعیت اصلاً نیروی خدماتی وجود ندارد که در این موارد هم نگرانی‌های جدی وجود دارد.

از زمان شروع کرونا سرویس ایاب و ذهاب مدارس منحل شده است و با توجه به اینکه تکلیف دانش آموزان برای حضور فیزیکی در مدرسه یا تحصیل در فضای مجازی مشخص نشده، نه خانواده‌ها می‌توانند تصمیم قطعی برای گرفتن سرویس بگیرند و نه رانندگان می‌توانند به قول‌های مسئولان اعتماد کنند. همین امر موجب شده بسیاری از خانواده‌ها درباره رفت و آمد فرزندانشان دچار سردرگمی باشند. مخصوصاً خانواده‌هایی که زوجین شاغل هستند در این زمینه مشکل جدی تری دارند. این نگرانی درباره ماندن دانش آموزان در خانه بدون حضور والدین هم همچنان وجود دارد.

ساعت موظف تدریس و حضور معلمان در مقاطع مختلف بر اساس قانون معین شده است. معلمان در مقطع ابتدایی ۲۸ ساعت و معلمان در مقطع متوسطه ۲۴ ساعت وظیفه‌ی قانونی تدریس و حضور در مدرسه دارند. چنانچه آموزش و پرورش از معلمان بخواهد در مدرسه حضورِ فیزیکی داشته باشند، دیگر نمی‌تواند آنان را ملزم کند که در وقت شخصی خودشان در بستر فضای مجازی فعالیت کنند. مخصوصاً اینکه آموزش و پرورش برای تدریس معلمان و فعالیت در فضای مجازی هیچ امکاناتی فراهم نیاورده و آنان در اغلب اوقات از وسایل و امکانات شخصی استفاده می‌کنند. با توجه به کمبود شدید و همیشگی آموزش و پرورش، این وزارتخانه نمی‌تواند برای کار فوق العاده معلمان اضافه تدریس پرداخت کند. همین امر این مطلب را به یک کلاف سردرگم تبدیل کرده است.

۶. چگونه می‌توان پذیرفت رئیس جمهور به خاطر کرونا در مجلس حاضر نشود و بازگشایی مدارس را از طریق ویدئو کنفرانس انجام دهد اما دانش آموزان را به مدرسه بفرستد؟ چگونه می‌توان هر لحظه به دانش آموزان ابتدایی رعایت پروتکل‌های بهداشتی را تذکر داد و انتظار داشت رعایت کنند؟ کسانی که به هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش رفته باشند متوجه خواهند شد که نمی‌توان دانش آموزان این مدارس را به رعایت پروتکل‌ها مجاب کرد؟ متأسفانه وزیر و وزارتخانه‌ای‌ها، یا اطلاع دقیق از مدارس - مخصوصاً مدارس دور دست تر -ندارند و یا اینکه نمی‌خواهند تصمیمات بر اساس حقایق گرفته شود.

برخی از دانش آموزان مدارس غیر دولتی - با فرض اینکه کلاس‌ها مجازی خواهد بود - در تابستان امسال تصمیم مهاجرت به مدارس دولتی کرده‌اند. متأسفانه این نگرانی وجود دارد که تصمیم بر بازگشایی مدارس و اصرار بر آن در ۱۵ شهریور ماه، برای نگهداشت و تثبیت دانش آموزان در مدارس غیر دولتی باشد؛ مخصوصاً اینکه بسیاری از مدیران ارشد وزارتخانه و ادارات کل و ادارات شهرستان، دارای مدارس غیردولتی هستند و همین امر این گمانه را تقویت می‌کند. هرچند وزارت آموزش و پرورش امسال «بخشنامه تعارض منافع» را ارسال کرد اما متأسفانه مدیران کل در استان‌ها به انحا مختلف این بخشنامه را دور زدند و مدیران ارشد همچنان هم مدیر هستند وهم مدارس غیردولتی دارند و تنها چند کارشناس جز مشمول این بخشنامه شده‌اند.

این چند مورد و شاید ده‌ها مورد دیگر بخش‌های پنهان در قضیه بازگشایی مدارس هستند که معمولاً از دید کسانی که در آموزش و پرورش نیستند پنهان می‌ماند و می‌تواند در تصمیم گیری های مسئولان اثر گذار باشد.

* دبیر آموزش و پرورش و کارشناس تعلیم و تربیت