اسرائیل و جمهوری آذربایجان؛ پیوند سلاح و نفت

چهار سال قبل، بنیامین نتانیاهو در سفر به باکو و دیدار با الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، تاکید کرده بود که چقدر نفت صادراتی آذربایجان برای اسرائیل اهمیت دارد. نتانیاهو در آن سفر به پروژه‌های مشترک دو کشور اشاره کرد و گفت: «ما می‌توانیم مشترکا معجزه بیافرینیم. در کشاورزی، آموزش، حوزه دیجیتال  و همه عرصه‌ها.»

نتانیاهو اما به یک چیز اشاره نکرد؛ این که اسرائیل تسلیحات و تجهیزات نظامی زیادی به جمهوری آذربایجان می‌فرستد. البته علی‌اف در ان دیدار آشکارا گفت که دو کشور از مدت‌ها قبل در صنایع تسلیحاتی با یکدیگر مبادلات و همکاری دارند.

او در نشست خبری به روزنامه‌نگاران گفت بگذارید رقمی را به شما بگویم که سطح همکاری‌های ما را نشان دهد: «حجم قراردادهای ما حدود پنج میلیارد دلار است.»

موشک‌های بالستیک و سیستم رادار

در یکی از تصاویری که خبرگزاری فرانسه، اواخر سپتامبر از جنگ مخابره کرد، شهروندی ارمنی دیده می‌شد که آهن پاره‌ای را در ویرانه‌ها به دست گرفته بود. این شهروند بقایای یک هواپیمای بدون سرنشین را به دست داشت که به خانه‌اش اصابت کرده و باعث مرگ مادرش شده بود.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

یکی از مشاوران رئیس جمهور آذربایجان در مصاحبه با وبسایت اسرائیلی  Walla، به کارگیری پهپادهای اسرائیلی در درگیری‌های قره‌باغ را تصدیق کرده است.

هواپیماهای بدون سرنشین Harop می‌توانند حامل جنگ‌افزارهای تهاجمی بوده و به سرعت هدف خود را مورد حمله قرار دهند. این پهبادها تولید شرکت IAI هستند که مقر آن در یکی از قسمت‌های محافظت شده فرودگاه بن گوریون قرار دارد. اسراییل علاوه بر هواپیمای بدون سرنشین، ظاهرا موشک‌های بالستیک و سیستم رادار نیز در اختیار باکو قرار می‌دهد.

روزنامه‌نگاران اسرائیلی در هفته‌های گذشته، بارها از پرواز هواپیماهای باری به باکو با استفاده از پایگاه هوایی Negev خبر داده‌اند. وزارت دفاع اسرائیل اما هیچ پاسخی به پرسش‌های مربوط به محموله این هواپیماها نداده است. به این قرار، مشخص نیست که آیا تل آویو در منازعه جدید ارمنستان و جمهوری آذربایجان همچنان به صادرات سلاح ادامه می‌دهد یا خیر.

پیتر وزمان، همکار انستیتو تحقیقات صلح استکهلم (SIPRI) می‌گوید ۶۰درصد تسلیحات و تجهیزات وارداتی آذربایجان به اسراییل تعلق دارد: «این‌ها سلاح‌های فوق پیشرفته با برد بسیار زیاد هستند. جمهوری آذربایجان علاوه بر اسرائیل، از روسیه نیز سلاح دریافت می‌کند. روسیه به ارمنستان هم تسلیحات می‌دهد و این جنگ افزارها، خطر گسترش جنگ را تشدید می‌کنند.»

وزمان هشدار می‌دهد که خطر اصلی در موضوع قره‌باغ، این است که رهبری آذربایجان تصور کند با اتکاء به این تسلیحات، می‌توان برنده جنگ شد: «حتی تصور چنین چیزی، ولو نادرست، آستانه مصالحه و آمادگی برای پرهیز از خشونت را کاهش می‌دهد.»

واردات سلاح؛ اعتراض ایروان

هم اینک، بسیاری کشورها از جمله آلمان، ارسال سلاح به طرفین را به خاطر منازعه موجود، قطع کرده یا به صورت کاملا محدود ادامه می‌دهند. تنها اسرائیل صادرات تسلیحات خود را متوقف نکرده و این اعتراض شدید ارمنستان را برانگیخته است.

در حالی که سفارت ایروان تنها چند هفته قبل در تل‌آویو افتتاح شده بود، دولت ارمنستان سفیر خود را در واکنش به "تامین تسلیحاتی دشمن" فراخواند. اما اسرائیل با ابراز تاسف از این مسئله، یادآور شد که همکاری و مناسبات دوستانه با باکو به معنای موضع‌گیری علیه ارمنستان نیست.

دلایل مختلفی برای وفاداری اسرائیل به جمهوری آذربایجان وجود دارد که نخستین آنها مسئله انرژی است و وابستگی ۴۰درصدی نیازهای تل‌آویو به نفت باکو.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

گالیا لیندن‌اشتراوس، همکار موسسه INSS (انستیتو تحقیقات امنیت ملی) در تل آویو می‌گوید: «اسرائیل در گذشته و به دلیل عدم دریافت نفت از کشورهای حوزه خلیج فارس،  پیوسته نگران امنیت انرژی بود.اسرائیل منابع تامین انرژی نداشت، اما نزدیکی و همکاری تل‌آویو و باکو باعث شد که برای دو دهه از بابت انرژی آسوده خاطر باشد.»

مبارزه برای امنیت انرژی

صادرات نفت باکو به اسرائیل، برای آذربایجان درآمد هنگفتی به ارمغان می‌آورد. درآمدی که با آن می‌توان روی تجهیزات نظامی اسرائیل سرمایه‌گذاری کرد و به گفته کارشناسان نام آن را مناسبات "برد-برد" گذاشت.

در اسرائیل یک الگو و سنت مناسبات حسنه با کشورهای مسلمان و غیر عرب وجود دارد. مصداق این امر را می‌توان در روابط تل‌آویو با آنکارا و یا ایران قبل از انقلاب اسلامی مشاهده کرد.

جمهوری اسلامی اما امروزه دشمن اسرائیل است و یک دلیل مهم دیگر در حفظ مناسبات باکو و تل‌آویو، همسایگی آذربایجان با ایران است. به نوشته رسانه‌های اسرائیلی، سرویس مخفی کشور از چنین مزیتی استفاده می‌کند.

 البته آنچه دقیقا در این زمینه اتفاق می‌افتد، باید مکتوم بماند. همان‌طور که مقامات اسرائیلی در باره  سلاح‌های موجود در جنگ قره‌باغ و ادامه صادرات اسلحه به باکو در هنگامه نزاع سکوت می‌کنند.

علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، مناسبات کشورش با اسرائیل را به کوه یخ تشبیه کرده و گفته است: «تنها نوک کوه قابل مشاهده است و ۹۰درصد آن زیر آب قرار دارد.»

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  منطقه ناگورنو قره‌باغ

  بر اساس حقوق بین‌الملل منطقه قره‌باغ متعلق به جمهوری آذربایجان است. اما ارمنی‌ها بر این باورند که در دوران استالین این منطقه ارمنی‌نشین به"ناحق" به آذربایجان داده شده است. پس از ‌نخستین جنگ در سال ۱۹۹۰ و به‌رغم آتش‌بس در سال ۱۹۹۴، درگیری‌های پراکنده میان ارتش آذربایجان و نیروهای نظامی و شبه‌نظامی ارمنی در نواحی مرزی به دفعات رخ داده است.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  مذاکرات بی‌نتیجه

  الهام علی‌اف (راست) رئیس جمهور آذربایجان و نیکولا پاشینیان (چپ) رئیس جمهور ارمنستان در کنفرانس امنیتی مونیخ در سال ۲۰۲۰

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  درگیری نظامی میان آذربایجان و ارمنستان

  سربازان آذربایجان در منطقه مرزی قره‌باغ با خمپاره مواضع ارتش ارمنستان را هدف قرارداده‌اند. تا کنون ده‌ها نفر کشته و مجروح شده‌اند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  هر دو سو بر طبل جنگ می‌کوبند

  ارمنستان با اعلام وضعیت جنگی دست به سربازگیری زده و نیروهای ذخیره خود را فعال کرده است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد از روسای جمهوری دو کشور متخاصم خواسته که هر چه زودتر به درگیرهای نظامی پایان دهند. راه‌حل سازمان ملل برپایی مذاکرات صلح و اعزام ناظران سازمان امنیت و همکاری اروپا به منطقه است. اتحادیه اروپا نیز خواهان برقرار آتش‌بس فوری شده است.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  افزایش احساسات ملی‌گرایی

  تجمع مردم در باکو؛ بسیاری در آذربایجان خواهان الحاق قره‌باغ به این کشور هستند و حضور نیروهای ارمنی در این منطقه را "اشغال" بخشی از سرزمین خود می‌دانند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  توپخانه آذربایجان

  به گفته ناظران بین‌المللی با توجه وضعیت موجود در منطقه و منافع متفاوت و بعضاً متناقض کشورهای درگیر، در این مناقشه طرفی به پیروزی نظامی دست‌ نخواهد یافت و تنها باید در پی راه‌حلی سیاسی بود.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  جنگی ریشه‌دار

  آمریکا و اتحادیه اروپا کشورهای ثالث را از مداخله مستقیم در این نزاع برحذر داشته‌اند. اما ترکیه در سال‌های گذشته دست به تجهیز ارتش آذربایجان زده است و نیروهای ارتش روسیه نیز در ارمنستان پایگاه دارند. روسیه حدود ۳۵۰۰ سرباز در منطقه گیومری و ایروان مستقر کرده است. نیروهای روسیه در ارمنستان مجهز به واحدهای تانک، پدافند موشکی و ده‌ها هواپیمای جنگی هستند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  انهدام تانک آذربایجان

  وزارت دفاع ارمنستان با انتشار شماری عکس و ویدئو مدعی شد که برخی از تانک‌ها و خودروهای زرهی آذربایجان را منهدم کرده است.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  خسارت مالی و جانی

  اولینا هوهانیشیان، ۷۰ ساله، در دهکده‌ای در منطقه قره‌باغ زندگی می‌کند. به گفته او جنگ برای ساکنان این منطقه جز ویرانی چیزی در پی ندارد. جمعیت منطقه قره‌باغ حدود ۱۴۵ هزار نفر است که اکثراً ارمنی هستند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  فرار از مناطق جنگی

  نزاع بر سر منطقه قره‌باغ ۳۰ سال است که ادامه دارد. آتش‌بس میان دو کشور در سال ۱۹۹۴ این امید را بوجود آورد که راه‌حلی سیاسی یافته شود، اما درگیری‌های پراکنده در سال‌های گذشته نشان داد که هیچ‌یک از طرفین در پی حل بحران نیستند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  سربازگیری

  هر دو کشور پس از آغاز نبردها دست به سربازگیری زده‌اند. ارمنستان که دارای ارتش کوچک‌تری در مقایسه با آذربایجان است، از مردان خواسته است که داوطلبانه به ارتش این کشور بپیوندند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  نبرد در مناطق مرزی

  آذربایجان بارها گفته است که صلح دائمی در گرو بازگرداندن منطقه قره‌باغ به آذربایجان و پایان "اشغال" این منطقه توسط ارمنستان است. جنگ میان دو کشور در سال ۱۹۹۰ حدود ۳۰ هزار کشته بر جا گذاشت. در آن زمان نیز روسیه از ارمنستان طرفداری کرد. مذاکرات سرانجام در سال ۱۹۹۴ با توافقی بر سر آتش‌بس به پایان رسید، اما تنش‌ها هم‌چنان بر جا ماند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  مردان جوان در ایروان، آماده پیوستن به ارتش ارمنستان

  مقامات ارمنستان گفته‌اند که در صورت ادامه نبردها از روسیه کمک خواهند گرفت. سفیر ارمنستان در مسکو تاکید کرد که پایگاه روسیه در منطقه گیومری یکی از فاکتورهای تامین امنیت در قفقاز به شمار می‌‌آید. ماموریت سربازان روسی در ارمنستان تا سال ۲۰۴۴ در نظر گرفته شده است

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  مقایسه میان دو کشور

  ارمنستان: جمعیت؛ ۲ میلیون و ۹۵۸ هزار نفر/ مساحت ۲۹۷۴۰ کیلومتر مربع/ تولید ناخالص داخلی ۱۲ میلیارد دلار/ ارتش ۴۷ هزار نفر/ بودجه ارتش ۶۳۴ میلیون دلار آذربایجان: جمعیت ۱۰ میلیون و ۲۳ هزار نفر/ ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع/ تولید ناخالص داخلی ۵/ ۳۷ میلیارد دلار/ ارتش ۲۱۶ هزار نفر/ بودجه ارتش ۲/ ۲ میلیارد دلار داده‌ها از مرکز آمار آلمان

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  طرفداری رئیس جمهور ترکیه از آذربایجان

  رجب طیب اردوغان درباره درگیری‌های اخیر گفت: «ترکیه به ایستادن در کنار برادران آذربایجانی با تمام امکانات خود ادامه می‌دهد. فقط با عقب‌نشینی فوری ارمنستان از مناطق اشغال شده آذربایجان است که منطقه روی صلح و ثبات را خواهد دید.»

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  استقبال از سربازان آذربایجان

  تبادل آتش میان نیروهای دو کشور در روز یک‌شنبه ۲۷ سپتامبر آغاز شد. هر دو طرف دیگری را مسئول شروع جنگ می‌دانند. روسیه و ایران به عنوان همسایگان این کشورها پیشنهاد میانجیگری داده‌اند.