آیا نرخ بیکاری تک رقمی با واقعیت‌های کنونی اقتصاد ایران همخوانی دارد؟

  در اردیبهشت ماه سال ۹۷ بود که آمریکا رسما از برجام خارج شد و رئیس جمهور این کشور، اعلام کرد که تحریم‌ها علیه ایران در مدت ۹۰ روزه و ۱۸۰ روزه بازخواهند گشت.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ همین موضوع کافی بود تا اقتصاد ایران وارد یک دوره رکود شود. اوضاع برای اقتصاد تحریم شده ایران از بهمن ماه سال گذشته و با شیوع ویروس کرونا بدتر نیز شد.

برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا تصمیم به تعطیلی موقت برخی کسب و کار‌ها گرفته شد و همین موجب شد تا بسیاری از شاغلین کار خود را از دست بدهند. حتی سیاست‌های تشویقی دولت برای حفظ نیروی کار در بنگاه‌ها از جمله سیاست پرداخت وام کم بهره به منظور جلوگیری از تعدیل نیروی کار در بنگاه‌های اقتصادی هم نتوانست جلوی بیکار شدن عده‌ای از شاغلین را بگیرد.

در این وضعیت حالا گزارش جدید مرکز آمار ایران نشان می‌دهد، در تابستان سال جاری نرخ بیکاری تک رقمی شده است؛ اما این تک رقمی شدن نرخ بیکاری چقدر با واقعیت‌های اقتصاد کرونازده و تحریم شده ایران همخوانی دارد؟ قبل از پاسخ به این پرسش در ابتدا بخش‌های مختلف گزارش بازار نیروی کار در تابستان سال جاری را مرور خواهیم کرد.

نرخ مشارکت اقتصادی چه تغییری کرد؟

چکیده نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در تابستان ۱۳۹۹ نشان می‌دهند که نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر (نسبت جمعیت فعال (بیکار یا شاغل) به جمعیت در سن کار ضربدر صد) از ۴۴.۹ درصد در تابستان ۹۸ به ۴۱.۸ درصد در تابستان ۹۹ کاهش یافته است.

تعداد بیکاران و نرخ بیکاری چه تغییری کرد؟

تعداد جمعیت بیکاران ۱۵ ساله و بیشتر کشور در تابستان ۹۹، دو میلیون و ۴۷۷ هزار و ۳۵۰ نفر گزارش شده که این تعداد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهشی یک میلیون و ۲۰۹ هزار و ۳۲۰ نفری را تجربه کرده است. با این کاهش جمعیت بیکاران، نرخ بیکاری نیز از ۱۰.۵ درصد در تابستان ۹۸ به ۹.۵ درصد در تابستان ۹۹ کاهش یافته است.

بیشترین و کمترین نرخ بیکاری در سال ۱۳۹۸ متعلق به کدام استان‌ها بوده است؟

‌بیشترین نرخ بیکاری در کشور در تابستان ۹۹ به استان‌های چهارمحال بختیاری با ۱۶.۳ درصد، خوزستان با ۱۵.۳ درصد و کرمانشاه با ۱۵.۲ درصد و کمترین میزان نرخ بیکاری برای استان‌های خراسان رضوی با ۵.۷ درصد، خراسان جنوبی با ۵.۸ درصد و ایلام با ۶.۲ است. نرخ بیکاری پایتخت نیز ۶.۴ درصد گزارش شده است.

نرخ بیکاری در چند استان تک رقمی بوده است؟

همان گونه که ملاحظه می‌شود، نرخ بیکاری در ۱۶ استان خراسان رضوی (۵.۷ درصد)، خراسان جنوبی (۵.۸ درصد)، ایلام (۶.۲ درصد)، تهران (۶.۴ درصد)، سمنان (۶.۸ درصد)، اردبیل (۶.۹ درصد)، آذربایجان شرقی (۷.۴ درصد)، زنجان (۷.۵ درصد)، مازندران (۷.۷ درصد)، گلستان (۸.۷ درصد)، مرکزی (۸.۱ درصد)، فارس (۸.۵ درصد)، قزوین (۸.۵ درصد)، یزد (۹.۴ درصد) و کهکیلویه و بویراحمد (۹.۹ درصد) تک رقمی بوده است.

همچنین نرخ بیکاری در پانزده استان دیگر دو رقمی بوده است که این استان‌ها عبارتند از: چهارمحال و بختیاری (۱۶.۳ درصد)، خوزستان (۱۵.۳ درصد)، کرمانشاه (۱۵.۲ درصد)، لرستان (۱۴.۷ درصد)، هرمزگان (۱۳.۳ درصد)، سیستان و بلوچستان (۱۳.۲ درصد)، البرز (۱۲.۴ درصد)، اصفهان (۱۱.۶ درصد)، قم (۱۱.۵ درصد)، کردستان (۱۱.۴ درصد)، کرمان (۱۱.۳ درصد)، خراسان شمالی (۱۱.۱ درصد)، آذربایجان غربی (۱۰.۹ درصد)، گیلان و بوشهر (۱۰.۶ درصد).

آیا نرخ بیکاری تک رقمی با واقعیت‌های کنونی اقتصاد ایران همخوانی دارد؟

زهرا کریمی، عضو هیات علمی دانشگاه مازندران و کارشناس اقتصادی و تحلیلگر بازار کار در گفتگو با خبرنگار تابناک اقتصادی در پاسخ به این پرسش گفت: اینکه گفته می‌شود نرخ بیکاری کاهش یافته است، به تنهایی این موضوع نمی‌تواند علامت خوبی باشد، کما اینکه در همین گزارش اخیر مرکز آمار ایران اشاره شده است که تعداد شاغلین در تابستان ۹۹ در مقایسه با تابستان ۹۸ حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر کاهش یافته و به ۲۳ میلیون و ۵۴۱ هزار و ۵۶۴ نفر رسیده است.   وی افزود: بنابراین آنچه تصویر واقعی بازار کار را نشان می‌دهد این است که فرصت‌های شغلی کاهش یافته است.

این عضو هیات علمی دانشگاه مازندران گفت: کرونا هر چند موجب وارد آوردن آسیب‌هایی به برخی مشاغل شد، شیوع همین ویروس موجب شد تا برخی از کار‌ها رونق بگیرند که از آن جمله می‌توان به رونق فعالیت‌های اینترنتی اشاره کرد؛ اما رونق این شغل‌ها هم نتوانسته است تراز اشتغال را مثبت نگه دارد و ما شاهد آنیم که یک میلیون و ۲۰۰ هزار شغل در تابستان سال جاری در مقایسه با تابستان سال گذشته از بین رفته است. به عبارت بهتر، میزان فرصت‌های شغلی از دست رفته بسیار بیشتر از فرصت‌های شغلی ایجاد شده بوده است. این تصویر واقعی اقتصاد ایران است و نه نرخ بیکاری که گزارش شده.  
کریمی با اشاره به اینکه بازار کار ایران دارای یک ویژگی خاص است، اظهار داشت: این ویژگی خاص مربوط به جوانان و زنان است. این افراد هنگامی که وارد بازار کار می‌شوند، شاغل محسوب می‌شوند.   به عبارت بهتر مثلا در فصل نشاکاری در مازندران زنان مشغول کار شده و شاغل محسوب می‌شوند، اما همین زنان وقتی کار به اتمام می‌رسد، بیکار محسوب نمی‌شوند و در زمره خانه داران قرار می‌گیرند. یا در جوانانی که مشغول تحصیل می‌باشند هم همین حالت ملاحظه می‌گردد. خیلی از این جوانان، اگر کار باشد، مشغول به کار می‌شوند و شاغل محسوب می‌گردند، اما وقتی کاری نباشد، بیکار محسوب نمی‌شوند، چون فعالانه در جستجوی کار نمی‌باشند.

وی با اشاره به نرخ مشارکت اقتصادی در تابستان سال جاری نیز گفت: همان گونه که از آمار‌ها پیداست این نرخ در مقایسه با تابستان سال گذشته کاهش یافته است و از ۴۴.۹ درصد به ۴۱.۸ درصد رسیده است و این بدان معناست که تعداد کمتری وارد بازار کار شده اند. مقایسه نرخ مشارکت اقتصادی نیز یک تصویر بهتری از بازار کار ایران نشان می‌دهد.

کریمی در پاسخ به این پرسش که آیا کاهش نرخ بیکاری می‌تواند به رونق برخی بازار‌ها از جمله بورس و مشغول شدن عده‌ای به این بازار بازگردد، گفت: کسانی که درآمد بدون شغل دارند، شاغل به حساب نمی‌آیند. یعنی افراد بازنشسته، کسانی که اجاره دریافت می‌کنند و با همان امورات زندگی را می‌گردانند یا از طریق بورس درآمدی کسب می‌کنند شاغل محسوب نمی‌شوند. البته یک استثنا در زمینه بورس وجود دارد و آن این که فرد در بورس کار کند یعنی مثلا سبدگردانی کند یا استخدام شرکتی بورسی باشد.