اجرای ۱۲۴ هزار هکتار طرح‌ آبخیزداری اصفهان گامی برای مدیریت منابع

به گزارش ایرنا، سیل فروردین ۹۸ و تخریب و آسیب بجا مانده از آن در بسیاری از نقاط کشور اهمیت توجه هرچه بیشتر به این پدیده و اجرای طرح‌های آبخیزداری بعنوان یکی از راهکارهای کاهش معضلات آن را برای همگان روشن کرد و از سوی دیگر دولت را به جبران خسارت و بازسازی مناطق آسیب دیده و در یکی از بخش‌ها اجرای سریع تر و در مساحت بیشتر طرح های آبخیزداری و آبخوان داری واداشت.

به دنبال آن عملیات اجرایی و بهره‌برداری از طرح‌های ملی به ویژه با محوریت بازسازی و نوسازی مناطق سیل زده توسط دستگاه‌های اجرایی دولتی و شبه دولتی کلید خورد که عملیات آبخیزداری از جمله این طرح‌ها بود.

در نتیجه اتخاذ این راهبرد کلان در کشور عملیات آبخیزداری و آبخوانداری برای ۷۴۰ هزار هکتار از اراضی استان و بیشتر در مناطق آسیب دیده انجام گرفت که سهم استان اصفهان ۱۲۴ هزار هکتار بود.

آبخیزداری (Watershed Management) علم و هنر برنامه ‌ریزی مستمر و اجرای اقدامات لازم برای مدیریت منابع عرصه‌های آبخیز اعم از طبیعی، کشاورزی، اقتصادی و انسانی بدون ایجاد اثرات منفی در منابع آب و خاک است که می‌تواند به صورت مکانیکی یا بیولوژیکی باشد.

حجم سرمایه‌گذاری این طرح‌ها ۱۵ هزار و ۲۷۰ میلیارد تومان بود که ۶ هزار ۲۷۰ میلیارد تومان آن از منابع عمومی و ۹ هزار میلیارد تومان آن از طریقه تسهیلات بانکی تامین شد و جدا از طرح‌های آبخیزداری می توان به بازسازی و نوسازی منازل مسکونی تخریب شده در مناطق مختلف و اجرای طرح‌های کشاورزی و عملیات راهسازی اشاره کرد.

در پی بارش‌های بهاره سال گذشته و جاری شدن سیل، بخش‌هایی از استان اصفهان مانند مناطق جنوبی در شهرستان سمیرم، بخش شرقی همچون دهستان‌های بهارستان و کوهستان، جبل، کوهپایه، خور و بیابانک و نایین و شهرستان‌های غرب استان اصفهان از جمله فریدونشهر، فریدن، بویین میاندشت و چادگان آسیب دیدند.

صرف ۷۵۰ میلیارد ریال در یک سال برای توسعه طرح‌های آبخیزداری اصفهان 

آنطور که معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان گفت: بهره برداری از طرح‌های آبخوانداری و آبخیزداری در گستره‌ای به وسعت ۱۲۴ هزار هکتار با اعتباری بالغ بر ۷۵۰ میلیارد ریال در ۲۴ شهرستان‌ استان اصفهان به غیر از فلاورجان و خمینی‌شهر آغاز شده است.

ابوطالب امینی در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت: این طرح کلی در قالب زیرمجموعه‌های طرح‌های ملی به ویژه با محوریت بازسازی و نوسازی مناطق سیل زده ۳۵ پروژه را شامل می‌شد و محورهای آبخیزداری، آبخوانداری و مباحث مرتبط با پخش سیلاب و استحصال آب را در خود داشت.

وی با بیان اینکه اجرای طرح‌های آبخیزداری نقش شایانی در جلوگیری از فرسایش خاک دارد، تصریح کرد: کاهش فرسایش سبب کم شدن میزان سیلاب‌ها به عنوان یکی از موارد بحران‌زا و پر خطر می‌شود بنابراین توجه به آن ضروری است.

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان خاطرنشان کرد: از دیگر مواردی که در قالب طرح‌های آبخیزداری انجام گرفت اجرای پروژه‌های مرتبط  با پخش سیلاب، احداث بند خاکی و ساخت بندهای سنگی ملاتی بود که این امر خود به تغذیه آب‌های زیرزمینی به ویژه چشمه ها و قنوات کمک شایانی کرد.

امینی ادامه داد: قُرُق و حفاظت در تمامی شهرستان‌ها و به ویژه در مراتع انجام شد و مباحث مانند حدنگاری که می‌تواند سبب حفظ عرصه‌های طبیعی شود با سرعت بیشتری در این مناطق پیش رفت.

استحصال ۱۳۲ میلیون متر مکعب آب در اصفهان

وی با اشاره به استحصال آب بعنوان یکی از نتایج سودمند اجرای طرح‌های آبخیزداری گفت: طرح‌های یادشده موجب استحصال حدود ۱۳۲ میلیون متر مکعب آب شد و در استان خشک و نیمه خشک اصفهان مهم و حیاتی است.

به نظر کارشناسان و پژوهشگران منابع آبی و آبخیزداری گستردگی و تنوع زیست محیطی در این استان همچون بسیاری از مناطق کشور می‌طلبد که تخصیص اعتبارات کافی، اجرای طرح‌های مرتبط با حفاظت از این گنجینه‌های با ارزش در ابعاد مختلف، بصورت تمام و کمال انجام شود.

به اعتقاد آنان غیر از مهار سیل و کنترل هرزآب‌ها، تغذیه آب‌های زیرسطحی باید بیش از گذشته مورد توجه قرار بگیرد زیرا استان اصفهان در منطقه‌ای خشک واقع است و هر سال با خشکسالی و کاهش شدید منابع آبی سطحی و زیرسطحی روبروست.

به گفته محققان مناطق حاشیه کویر استان بیش از سایر نقاط به طرح‌های آبخیزداری برای جلوگیری از سیلاب نیاز دارد و لازم است که طرح‌های آبخیزداری با تخصیص اعتبار کافی در مناطق بیابانی استان از شهرستان کاشان واقع در شمال تا شهرستان خور و بیابانک بیش از دیگر شهرستان‌ها اجرا شود، به دلیل مسائل زمین‌شناسی، بارندگی‌های حدی در مناطق کویری و بیابانی در کمترین زمان سبب روان‌آب و سیلاب می‌شود که برای منازل و زمین‌های کشاورزی خطراتی را ایجاد می‌کند.

اجرای طرح‌های موثر آبخیزداری مستلزم مطالعات جامع

آنطور که عضو هیات علمی و رییس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوانداری در مناطق مختلف بنا به فراخور مباحث جغرافیایی، تهدیدات و میزان آسیب و خطرات ضروری است.

سعید سلطانی در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت: جلوگیری از فرسایش خاک، کاهش اثرات مرتبط با سیلاب‌ها، تغذیه منابع آبی از نتایج مفید انجام درست طرح‌های آبخیزداری است به ویژه در مناطق که خطر سیل وجود دارد مطالعات بیشتر و افزایش طرح‌های آبخیزداری برای کاهش اثرات مخرب سیلاب ها مهم و ضروری است.

این استاد دانشگاه فرسایش خاک را از دیگر مواردی دانست که در استان اصفهان باید به آن توجه شود و یکی از راهکارهای جلوگیری از آن اجرای طرح‌های آبخیزداری است.

عضو هیات علمی و رییس دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اینکه اجرای طرح های آبخیزداری باید پس از مطالعات کلان در سطح پهنه طبیعی و حوضه آبریز انجام شود، تصریح کرد: برای مثال اجرای طرح‌های آبخیزداری بیش از حد در مناطق بالادست سبب کاهش منابع آبی در پایین دست می شود که این خود ضرر و زیان زیست محیطی به همراه خواهد داشت.

سلطانی با بیان اینکه اجرای طرح‌هایی مانند تبدیل اراضی شیبدار به باغ ها در بالادست ممکن است سبب مشکلاتی برای پایین‌دست شود، گفت: بر همین اساس باید مطالعات جامع در مناطق مختلف انجام شود.

نگاهی به وضعیت استان اصفهان از حیث عرصه‌های طبیعی نشان می‌دهد که این سرزمین به مرکزیت شهرستان اصفهان با ۲۴ شهرستان، مساحتی معادل ۱۰.۷ میلیون هکتار دارد که بیش از ۹۰ درصد از این مساحت را معادل ۹.۸ میلیون هکتار عرصه‌های منابع طبیعی و ملی و ازاین میزان حدود ۴۰۳ هزار هکتار جنگل معادل (۴ درصد)، ۶ میلیون هکتار مرتع معادل (۶۴ درصد ) و سه میلیون هکتار بیابان معادل ( ۳۲ درصد) در بر گرفته است.
جنگل‌های استان اصفهان بطور عمده در ۲ شهرستان فریدونشهر با ۴۰ هزار هکتار و سمیرم با ۲۵ هزار هکتار پراکنده است و سرانه جنگل درکمتر از ۰.۱ هکتار است اما با وجود سطح به نسبت کم از تنوع گونه‌ای خوبی ( ۳۵ گونه درختی ودرختچه ای) برخوردار است.
این استان از نظر تقسیم بندی نواحی رویشی در ۲ ناحیه رویشی زاگرسی و ایران تورانی قرار گرفته که ناحیه رویشی زاگرسی غرب و جنوب استان را شامل می‌شود و بقیه مناطق استان جزو ناحیه رویشی ایرانی تورانی است.
این استان واقع در مرکز کشور دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است و از این پهنه ۳.۲ میلیون هکتار معادل ۳۲ درصد سطح استان را اراضی بیابانی و شنزار تشکیل داده که به طور عمده در بخش‌های شمالی و شرقی آن پراکنش دارند.