برجام چطور نقشه‌های آمریکا را نقش بر آب کرد؟

مهسا مژدهی: با نزدیک شدن به زمان لغو تحریم های تسلیحاتی ایران در روز یکشنبه به نظر می رسد که اینبار هم اوضاع بر وفق مراد آمریکایی ها پیش نرود. آنها در ماه های گذشته، شکست بزرگی را در سازمان ملل متحمل شدند و آن این بود که متحدانشان هم علیه ایران با واشنگتن یک صدا نشدند. به نظر می رسد که لغو تحریم های ایران در روز بیست و هفتم مهرماه، نشان می دهد که ایده آمریکایی ها برای محدود کردن خرید تسلیحات به دست ایران شکست خورده است.

پروژه شکست خورده برای واشنگتن

تابستان فصل سختی برای واشنگتن رقم خورد. وقتی ایالات متحده طرح پیشنویس خود را به شورای امنیت برد تا مانع از لغو تحریم های تسلیحاتی کشورمان شود، با مخالفت همه کشورهای عضو و به ویژه متحدان خود رو به رو شد. سه کشور اروپائی همراه آمریکا برخلاف آنچه ترامپ تصور می کرد، حاضر نشدند طرف او را بگیرند و با آرای ممتنع خود، ایالات متحده را در شرایط بدی قرار دادند.

این وضعیت موجب شد که ناظران، پروژه ای که با آن رئیس جمهور آمریکا قصد داشت ایران را تحت فشار بیشتری قرار دهد را شکست خورده ارزیابی کنند. این وضعیت نشان داد که برخلاف گذشته ایالانت متحده دیگر قادر نیست تا با تهدید و تطمیع کشورها را وادارد تا با هرگونه یک جانبه گرایی موافقت کنند.

وزارت خارجه کشورمان با رایزنی با کشورهای عضو شورای امنیت مانع از همصدایی آنها با ایالات متحده شد. پیش از اینکه آنها رای خود را در مخالفت با ترامپ اعلام کنند، تصور می شد که تنها روسیه و چین به خواسته آمریکا رای منفی دهند تا اتحادی را که با ایران شکل داده اند، حفظ کنند. اما همصدایی کشورهای دیگر عضو، باعث شد تا شوک بزرگی به ایالات متحده وارد شود.

به گفته ناظران عدم رضایت اروپائی ها از رفتار ایالات متحده و خروج یکجانبه اش از قراردادهای بین المللی آنها را به شدت به خشم آورده و باعث شده تا با تصمیم آنها علیه ایران مخالفت کنند. اما در نهایت همه حرف آن سیزده عضو از میان 15 گشور شورای امنیت این بود که ایالات متحده که روزی با سر و صدای بسیار از توافق هسته ای با ایران خارج شد، نمی تواند نظر خود را بر این توافق اعمال کند و حالا برجام تنها یک موضوع میان ایران، روسیه، چین، انگلیس، فرانسه و آلمان است.

ایران می تواند سلاح بخرد

هفته گذشته مقامات ایرانی، به ویژه رئیس جمهور اعلام کردند که از این پس ایران می تواند آزادانه سلاح خریداری کند و تحریم های تسلیحاتی برداشته خواهند شد.  سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران هم روز دوشنبه هفته جاری از پایان نظام مجوز خواهی صادرات و واردات اقلام تسلیحاتی ایران در بامداد ۲۷ مهرماه جاری خبر داد و گفت: ۲۷ مهر، روز شکست آمریکاست که علیرغم گردن‌کشی و حیله گری‌ها نتوانست کار خود را جلو ببرد. او تصریح کرد: پنج سال بعد از تصویب برجام این اتفاق می‌افتد و هفته بعد، پنجمین سالگرد تصویب برجام است. در ۲۷ مهر، هم مجوزخواهی صادرات و واردات تسلیحاتی ملغی شده و هم محدودیت سفر ۲۳ شخصیت حقوقی هم رفع می‌شود.  

در همین حال برخی ناظران می گویند که ایالات متحده ممکن است به هر اقدامی دست بزند تا مانع از خرید سلاح توسط ایران شود. اما برخی نشانه ها می گوید که ایران حداقل از طریق روسیه و چین می تواند بر این وضعیت غلبه کند. دیروز  ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه با بیان اینکه آمریکا در شورای امنیت در مساله لغو محدودیت تسلیحاتی ایران رفتار فریبکارانه داشت،گفت: امیدواریم با توجه لغو تحریم های تسلیحاتی ایران در ۱۸ اکتبر( ۲۷ مهر)، آمریکا در این مورد عاقلانه رفتار کند.

پیش از او هم میخاییل اولیانوف نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین المللی در وین اعلام کرده بود: تمام تلاش‌های آمریکا برای ادامه تحریم تسلیحاتی ایران شکست خورده است و در آینده نیز بی‌نتیجه خواهد ماند.

به نوشته ایرنا،  مسکو در ماه سپتامبر از تمایل خود به توسعه همکاری های نظامی با ایران پس از رفع تحریم تسلیحاتی خبر داد و چین نیز اعلام کرد قصد دارد پس از ۱۸ اکتبر (۲۷ مهر) به ایران سلاح بفروشد. 

ایالات متحده تلاش داشت تا با مطرح کردن موضوع مکانیسم ماشه، خود را در میان دعوا بیندازد و لغو تحریم تسلیحاتی را با آغاز تحریم های مربوط به سازمان ملل و... همزمان کند. این موضوع هم مورد استقبال قرار نگرفت و سازمان ملل و شورای امنیت خواسته آمریکا را رد کردند. با این حال مقامات آمریکایی بر روی موضع خود ایستاده اند و می گویند که این مکانیسم فعال شده است.

برخی ناظران می گویند کاخ سفید برای این وضعیت تمهیداتی اندیشیده است. آنها معتقدند با وجود لغو تحریم های تسلیحاتی،می توانند کشورها را وادار کنند تا با ایران وارد چنین معاملاتی نشوند و ازسوی دیگر با تحریم بانک های ایرانی و سخت تر کردن مسیر پرداخت پول، عملا بار دیگر موجب شوند که ایران نتواند سلاحی خریداری کند. اما کارشناسان معتقدند چنین اتفاقی حداقل تا زمانی که واشنگتن دشمنانی در شرق آسیا دارد و رابطه اش را با پوتین ترمیم نکرده، ممکن نیست و مسیر برای خرید و فروش تسلیحات با لغو تحریم ها در روز بیست و هفتم مهر عملا باز خواهد شد.

اما در آن سو،بسیاری می گویند که ایالات متحده با چنین تصمیماتی به اعتبار خود لطمه ای جدی وارد کرده است. از زمان پایان جنگ جهانی دوم، واشنگتن تا این اندازه در جهان تک نیافتاده است و این اولین بار است که طرح یا پیشنویسی از سوی آمریکایی ها اینچنین با بی اعتنایی و مخالفت رو به رو می شود. همانطور که یک لابی صهیونیستی در آمریکاگفته است، روز یکشنبه می تواند روزی غم انگیز برای ایالات متحده و اسراییل و برخی کشورهای همراه با آن باشد.

در زیر بیشتر بخوانید:

وحشت‌ لابی صهیونیستی از انقضای تحریم تسلیحاتی ایران

ایران: جامعه جهانی در برابر آفت یکجانبه‌گرایی آمریکا متحد شود

آمریکا: برای مقابله با ایران عربستان را تقویت کردیم

23/ 312 310