دکتر توسلی و مسئله ایران

‌روزنامه شرق ۲۷ مهر یادداشتی به قلم غلام‌حیدر ابراهیم بای‌سلامی عضو هیات علمی دانشگاه تهران منتشر کرد در گزیده‌ای از آن می خوانیم: وجوه کاریزماتیک و هیجانی انقلاب آن‌چنان بر نظام اجتماعی در ابعاد فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مستولی شد که مدیران، صاحب‌نظران و پژوهشگران کمتر به تمایزپذیری سازمانی و «تقسیم کار اجتماعی» به معنای دورکیمی آن توجه کردند و «تفکیک نقش‌ها» و ضرورت عقلانیت حسابگر برای زندگی در جامعه پیچیده و متحول در بسیاری از امور لحاظ نشد و مشکلات اجتماعی و اقتصادی به صورت‌های درهم‌تنیده‌ای سر برآورده و نمایان شده‌اند. جامعه ایران هنوز از فقدان تحلیل‌های عمیق جامعه‌شناختی در موضوعات مختلف تهی و در رنج است و بازار کلی‌گویی‌های بدون ضابطه و کم‌مایه به جای بررسی‌های علمی، جدی و مشکل‌گشا به منظور کسب مراتب تحصیلی و منزلت‌های سیاسی و علمی - اداری رونق یافته است.

دکتر توسلی دوران تحصیلات تکمیلی خود را در دانشگاه سوربن فرانسه به انجام رسانده است و با اندیشه‌های بزرگانی مانند فرانتس فانون، ژان پل سارتر، ریمون آرون، لویی ماسینیون، لانگه، برگ و کارل ریموند پوپر از نزدیک آشنا بود. او توانست رویکرد دانشگاهی و آکادمیک خود را نسبت به تحولات فکری دو دهه اخر قرن بیستم نگه دارد و مقام دانشجویی و معلمی و روحیه انتقادی خود را به گرایش «ایسم‌های مختلف» و رایج آن روزگار به‌ویژه تفکرات مارکسیستی حفظ کند. برخلاف عمده جامعه‌شناسان ایرانی که گرایش‌های سوسیالیستی داشتند، هم‌اندیشی با نهضت آزادی ایران و همراهی با مرحوم مهندس مهدی بازرگان در بعد از انقلاب اسلامی موجب شد تا دکتر توسلی بیشتر با گرایش‌های آزادی‌خواهی و لیبرالیست‌های مسلمان شناخته شود.

توسلی ابتدای انقلاب رئیس دانشگاه اصفهان و عضو ستاد انقلاب فرهنگی شد و هنگامی که استاد و رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران بود، هرگز مواضع و گرایش سیاسی خود را در محیط دانشگاهی و کار، کلاس درس یا همایش‌های علمی بروز نداد. دکتر توسلی از یک سو مانند ریمون آرون حوزه‌های مختلف جامعه‌شناسی را اعم از نظریه‌های جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش، جامعه‌شناسی دین، جامعه‌شناسی کار و شغل و دیگر موضوعات مورد توجه قرار داد و با ارائه و تحلیل و نقد آنها در طول عمر دانشگاهی خود به تربیت هزاران دانشجو در مقاطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه آزاد اسلامی پرداخت و با انتشار ده‌ها کتاب، مجله، مقالات علمی و شرکت در همایش‌های تخصصی در نهادینه‌کردن علوم اجتماعی و توسعه جامعه‌شناسی به مردم ایران خدمت کرد.