نگاهی به مستند تاتنهام؛ پرسه زدن در حریم خصوصی مورینیو

نگاهی به مستند تاتنهام؛ پرسه زدن در حریم خصوصی مورینیو۳ ساعت پیش

منبع تصویر، Getty Images

با گسترش فعالیت شرکت‌های تولید محتوای تصویری، مستندهای فوتبالی هم شکل و شمایل تازه‌ای پیدا کرده‌اند.

یک سال پیش شرکت آمازون مستند همه چیز یا هیچ: منچسترسیتی (All or nothing: Manchester City) را در ۱۰ قسمت منتشر کرد و آنچه برای بینندگان این مجموعه در سراسر جهان تازگی داشت، تماشای اتفاقات رختکن من‌سیتی در بازی‌های بزرگ، پیش از بازی، بین دو نیمه و پس از مسابقه بود.

پوچتینو درهای باشگاه را باز کرد

در مستند من‌سیتی، یکی از درخشان‌ترین فصل‌های تاریخ این باشگاه به تصویر کشیده بود؛ دوربین شرکت آمازون، از روزهای آغازین تا پایان ماموریت منچستر سیتی در فصل ۱۹-۲۰۱۸ را همراه گواردیولا و بازیکنان‌اش بود اما آنچه در مورد مستند اخیر این جلب توجه می‌کند؛ همراه شدن با یکی از فصل‌های پر فراز و نشیب دوران مربیگری ژوزه مورینیو است.

مستند تاتنهام که در ۹ اپیزود در ماه سپتامبر منتشر شد؛ تحولات باشگاه بزرگ لندنی را در فصلی به تصویر کشیده که از پی حضور در فینال لیگ قهرمانان فوتبال اروپا، تحولات مهیبی از راه رسیده بود.

• فوت و فن؛ منچستریونایتد-تاتنهام: مورینیو جانشین‌اش را در خطر اخراج قرار داد
• مورینیو در لندن؛ چرا کار تاتنهام و پوچتینو به جدایی کشید؟
• ماریسیو پوچتینو؛ مردی که تاتنهام را در کورس قهرمانی قرار داده کیست؟

عجیب نیست که مائوریتسیو پوچتینو سرمربی سابق تاتنهام پس از انتشار مستند، از آنچه دیده، گلایه کرده است. پوچتینو در گفت و گو با پادکست BEHIND THE LINES اعتراف می‌کند که: " تصمیم دشواری بود که درهای باشگاه را برای ساخت چنین مستندی به روی یک کمپانی فیلمسازی باز کنیم، اما سرانجام تصمیم به پذیرش آن گرفتیم."

سرمربی سابق تاتنهام از سهم کم کادرفنی‌اش در فیلم تولید شده راضی نیست: "صادقانه بگویم که پس از انتشار مستند، فقط ۲۵ دقیقه از اپیزود اول که مربوط به دوره خودمان بود را تماشا کردم. ژسوس دستیار من در ساخت این مستند، هر روز به مجموعه تولیدکننده فیلم کمک می‌کرد اما دیدم که سهم او در این فیلم، فقط یک صحنه کوتاه بود. البته متوجه هستم که در چنین فیلمی، کانون اصلی توجه باید باشگاه باشد."

خبری از قهرمان کلاسیک نیست

مهمترین نکته‌ای که مستند تاتنهام را از دیگر مستندهای ورزشی متمایز کرده، روایت فصلی پُر از ناکامی و شکست و مجادلات درونی و همین‌طور رویارویی با پدیده غافلگیرکننده ویروس کرونا، از زاویه دید بازیکنان و مربیان نخبه فوتبال اروپا است.

مخاطبان فیلم‌های ورزشی از سال‌ها پیش عادت کرده‌اند به تماشای روایت "موفقیتِ قهرمانان"؛ در این اثر اما همان ابتدای کار، با سقوط قهرمانِ اصلی تاتنهام در چند دهه اخیر روبرو هستیم.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

پوچتینو چند هفته پس از این که تاتنهام را به فینال لیگ قهرمانان رساند از این تیم اخراج شد

پوچتینو، سرمربی آرژانتینی که برای نخستین بار تاتنهام را به فینال لیگ قهرمانان اروپا در تابستان ۲۰۱۹ رسانده، فقط چند هفته پس از آن بازی بزرگ مقابل لیورپول، حالا گرفتار بحرانی شده که پس از خوردن ۷ گل از بایرن‌مونیخ در لندن و بعد سقوط به رده چهاردهم جدول لیگ برتر انگلیس، حکم برکناری خود را دریافت کرده و باید باشگاه را ترک کند. این یک آغاز دراماتیک برای مستند تاتنهام است.

از همین‌جا نقش دنیل لوی در مستند پررنگ می‌شود؛ رئیس کم‌حرف و عملگرای تاتنهام در دو دهه اخیر که اغلب تماشاگران فوتبال، تصویر او را در جایگاه ویژه ورزشگاه وایت هارت لین به یاد می‌آورند؛ زمانی که کارگردان تلویزیونی واکنش سرد او به صحنه ویژه‌ای از بازی تاتنهام را تصویر کرده است.

در این مستند اما دنیل لوی یک شخصیت فعال جلوی دوربین است؛ مردی که در همان قسمت اول برکناری پوچتینو را سخت‌ترین تصمیم‌اش در دوران ریاست باشگاه تاتنهام عنوان می‌کند و البته درباره شغل‌اش معتقد است که "کسب و کارهای پرشماری را هدایت کرده، اما هیچ‌یک از آنها، به دشواری اداره یک باشگاه فوتبال نیست."

مورینیو؛ جوری که نمی‌شناختیم

تصویر آن مردِ متکبر در رسانه‌ها و کنار خط زمین را فراموش کنیم. اینجا در مستند تاتنهام، در زندگی حرفه‌ای روزانه ژوزه مورینیو به عنوان سرمربی، با مردی روبرو هستیم که ویژگی‌های شخصیتی برجسته‌ای برای کنترل رختکن و کنترل اوضاع تیم‌اش دارد و در اغلب موقعیت‌ها، با خونسردی راه حل را پیدا می‌کند.

دوربین آمازون در جلسه مهم و استراتژیک رئیس باشگاه و سرمربی تیم درباره آینده کریستین اریکسن، هافبک تیم، در دفتر مورینیو تمام گفت و گو را پوشش داده است.

منبع تصویر، Getty Images

در ماه دسامبر هستیم و قرارداد هافبک دانمارکی در پایان فصل به اتمام می‌رسد. در این شرایط مورینیو با دنیل لوی همدلی می‌کند و می‌پذیرد که از "یک سو نمی‌توان به ستاره دانمارکی برای تمدید قرارداد فشار بیاوریم و از سوی دیگر اگر به موضوع بی‌توجه باشیم، ضرر خواهیم کرد."

موضوعی که سرانجام آن پیوستن اریکسن به اینترمیلان در ژانویه ۲۰۲۰ با مبلغ ۱۲ میلیون یورو است. درواقع چالش‌های کلاسیک باشگاه‌های بزرگ، این بار از زاویه دید باشگاه به تصویر کشیده شده و از نمای نقطه نظر رئیس باشگاه و سرمربی تیم می‌بینیم که عبور از موانع تجربه شده و تکراری در فوتبال، همچنان چقدر دشوار است.

تنها توصیه فرگوسن، که رد شد

یکی از ویژگی‌های غافلگیرکننده مستند، به تصویر کشیدن نظرات انتقادی مورینیو درباره دله‌ الی است. ستاره خط میانی تاتنهام که در جام جهانی ۲۰۱۸ یکی از مهمترین بازیکنان تیم ملی انگلیس بود، اکنون در فصل تازه لیگ برتر انگلیس یا نیمکت‌نشین بوده و یا نام‌اش بیرون از فهرست بازی مانده است.

کسانی که مستند تاتنهام را تماشا کرده‌اند، می‌دانند که مشکل مورینیو با این هافبک گلزن چیست. در یکی از اپیزودهای ابتدایی سریال، دنیل لوی در دفتر مورینیو، نظر او را درباره چند بازیکن می‌پرسد و وقتی بحث به دله ‌الی می‌رسد؛ مورینیو با آوردن نام سرآلکس فرگوسن، موضوع را تحلیل می‌کند: "در تمام دو سال و نیم حضورم در منچستریونایتد، سر آلکس فقط یک نصیحت فنی به من کرد؛ اینکه باید دله ‌الی را بخرم. می‌گفت این پسر استعداد خوبی دارد و به کار منچستریونایتد می‌آید. حالا من آمده‌ام اینجا و می‌بینم که دله‌ الی خوب تمرین نمی‌کند."

منبع تصویر، Getty Images

در ادامه سریال، گفت و گوی خصوصی مورینیو و دله ‌الی را هم با محوریت نوسان عملکرد هافبک تاتنهام می‌بینیم: "ببین پسر، من الان ۵۶ ساله هستم درحالی که همین دیروز، ۲۰ ساله بودم. زمان، مثل برق می‌گذرد. مهمترین کار تو این است که استعدادت را جوری شکوفا کنی که وقتی فوتبالت تمام شد، حسرت چیزی را نخوری."

مورینیو در این جلسه کوتاه از دله ‌الی می‌خواهد که بر نوسانی که در پشتکار و عملکردش دارد، غلبه کند و یک ستاره واقعی شود؛ آنچه احتمالا رخ نداده تا امروز در فصل تازه لیگ برتر، دله ‌الی به سرنوشت پوگبا و چندین ستاره‌ای که پیش‌تر با مورینیو کار کرده بودند، دچار شود و از ترکیب اصلی تاتنهام بیرون برود.

• ژوزه مورینیو از فوتبال روز دنیا عقب مانده؟
• مورینیو: داشتم در سبد لباس خفه می‌شدم
• بعد از فرگوسن کجای کار منچستر یونایتد اشتباه بوده؟

یکی از صحنه‌های ویژه دیگر در نمایش ارتباط سرمربی-بازیکن، جلسه خصوصی کوتاه مورینیو با دنی رز دفاع چپ ملی‌پوش تیم است. رز به تازگی چندان در ترکیب قرار نمی‌گیرد و مورینیو فقط در چند جمله، به طور مستقیم برای بازیکنش توضیح می‌دهد که رقبای او در پست دفاع چپ، عملکرد خوبی داشته‌اند و او کار آسانی ندارد؛ مکالمه‌ای که منجر به جدایی رز و پیوستن او به نیوکاسل می‌شود.

باختید، چون بچه‌های خوبی هستید

آنچه از صحنه های مورینیو-بازیکن دستگیر مخاطب می‌شود، این است که مورینیو در مواجهه با بازیکنان، از زبانی مستقیم و کمترین کلمات ممکن، برای روشن کردن وضعیت استفاده می‌کند؛ طوری که هم بازتاب دهنده قدرت سرمربی باشد و هم صداقت او؛ آنچه در رفتار مورینیو دقایقی پیش از بازی یا بین دو نیمه درون رختکن هم نمایان است.

در یکی از صحنه‌های مهم مجموعه، لحظاتی پس از باخت تاتنهام به ولورهمپتون با نتیجه ۳ بر ۲، داخل رختکن اسپرز، مشاجره دله‌الی و اریک دایر را می‌بینیم.

دایر به ‌الی تذکر می‌دهد که فقط با نشان دادن عصبانیت خودش، نمی‌تواند مسئولیت شکست را گردن دیگران بیاندازد و مورینیو که کنار دله ‌الی نشسته، پس از دنبال کردن درگیری لفظی دو بازیکن، وارد ماجرا می‌شود: "خوشحالم که این صحنه را می‌بینم. دعوا می‌کنید، چون از باخت ناراحت هستید. همه شما عالی بازی کردید. ۶۵ درصد مالکیت توپ داشتیم و من و دستیارانم می‌گفتیم چرا باختیم؟ چون شما بچه های خوبی هستید. ما باختیم چون خطاهای ساده در فاز انتقال حریف انجام ندادیم. شما باید خشن و کمی با شیطنت بازی کنید. فوتبال این‌جوری نیست که توی زمین هم بچه‌های خوبی باشید و برنده شوید."

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

دلی الی (راست) و اریک دایر بازیکنان تاتنهام

این صحنه‌ها در کنار هم بخش‌های مختلف فلسفه فوتبال مورینیو را نمایان می‌کند؛ مربی‌ای که داخل مجموعه از بازیکنانش می‌خواهد بچه‌های خوبی باشند و با نهایت صداقت و پشتکار، کار کنند اما توی زمین بازی، باید کمی متفاوت باشند. مربی‌ای که هرچند در رسانه‌ها پرحرف است اما داخل مجموعه، با کمترین کلمات و ادبیات مستقیم، به دنبال عبور از موانع است.

بله، شادی از ششم شدن عجیب است

مجموعه نه قسمتی تاتنهام، روایت زندگی حرفه‌ای گروهی از مربیان و بازیکنان در سطح اول فوتبال اروپاست که بیش از هر چیز، رنج و فشار روانی و جسمانی دنباله‌دار آنان، تماشاگر را درگیر درام می‌کند.

جدایی پوچتینو، آمدن سرمربی جدید، چند پیروزی، صعود در جدول، مصدومیت چندین بازیکن از جمله هری کین و سون هئونگ مین، جدایی اریکسن، افت دوباره نتایج، حذف از لیگ قهرمانان، شیوع کرونا و مواجهه با یک پدیده نادر، بازگشت به اوج در سه هفته پایانی لیگ برتر و کسب سهمیه لیگ اروپا.

در پایان سریال وقتی بارها به قلمرو خصوصی مربیان و بازیکنان تیم، یعنی رختکن تیم راه پیدا کردیم، وقتی بارها کنش‌ها و تصمیمات مورینیو را در لحظات سرنوشت‌ساز دیدیم، وقتی با چالش‌های دنیل لوی رئیس باشگاه درگیر شدیم، وقتی به زندگی خصوصی چند ستاره مثل سون و فرتونگن سرک کشیدیم، وقتی جشن بازیکنان به خاطر ششم شدن و کسب سهمیه لیگ اروپا را دیدیم، سرانجام ژوزه مورینیو مقابل دوربین می‌نشیند و می‌گوید: "برای من که در تمام دوران مربیگری‌ام مشغول جام گرفتن بودم، جشن گرفتن پس از ششم شدن در لیگ عجیب است اما اگر رسیدن از رده چهاردهم به ششم را دستاورد بدانیم، آن وقت می‌شود خوشحال بود."

عادت به شکل تازه مستندهای ورزشی

در آینده فوتبالی‌ها فرصت تماشای مستندهایی از دیگر باشگاه‌های بزرگ را پیدا می‌کنند و به نظر می‌رسد حریم خصوصی بازیکنان و مربیان در طول فصل و آن قلمرو رمزآلود تاریخی، دیگر قرار نیست مثل یک راز خانوادگی باقی بماند.

یکی از کارشناسان رسانه و علوم اجتماعی، عصر کنونی را "گذار از دوران قفسه، به دوران فراوانی" نامگذاری کرده و در دوران فراوانی تولیدات تصویری، تماشاگران می‌توانند با چند ماه فاصله، تماشاگر اتفاقات رختکن تیم محبوب‌شان در بازی‌های بزرگ باشند.

فوتبال‌دوستان می‌توانند به جزئیات ارتباط سرمربی و بازیکنان سرک بکشند و با چالش‌های زندگی حرفه‌ای بازیکنان روبرو شوند؛ چیزی که تا چند سال پیش غیرعادی به نظر می‌رسید. مستند "همه چیز یا هیچ: تاتنهام" یکی از آثاری است که تماشای آن، مواجهه با شکلی تازه از مستندهای ورزشی را عادی می‌کند.