در خلیج فارس فرآیندی مشابه فرآیند هلسینکی کلید خورد

دبیرکل سازمان ملل اعلام کرد برای جلوگیری از وقوع یک جنگ فراگیر در منطقه با اعضای دائمی شورای امنیت و همچنین با کشورهای منطقه خلیج فارس برای آغاز فرآیندی مشابه فرآیند هلسینکی در سال‌های جنگ سرد در گفت‌وگوست اما تاکنون توفیقی در این زمینه به دست نیامده است. آمریکا همچنان خواهان ادامه فشار حداکثری علیه ایران است.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل – عکس: شاتر استاک

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل بامداد پنجشنبه ۲۲ اکتبر/ یکم آبان در مصاحبه با خبرگزاری آسوشیتدپرس از تلاش سازمان ملل برای ایجاد فرآیندی مشابه فرآیند هلسینکی برای تنش‌زدایی در خلیج فارس خبر داد. گوترش گفت:

«فرآیند هلسینکی [در سال‌های جنگ سرد] امکان گفت‌وگو بین طرف‌های متخاصم را فراهم کرد و سبب بهبود وضع صلح در سراسر جهان شد. وقتی که امروز به وضعیت خلیج فارس نگاه می‌کنیم، احساس می‌کنیم در موقعیت مشابهی [با اوضاع جهان در جنگ سرد] قرار داریم: اختلافات عمیق و درگیری‌هایی که ممکن است بالا بگیرد. فکر می‌‌کنم می‌بایست در چارچوب فرآیندی مشابه با فرآیند هلسینکی ابتدا اعتمادسازی بین طرفین متخاصم را آغاز کنیم.»

فرآیند هلسینکی مجموعه رویدادهایی است که طی ۱۵ سال پس از امضای قطعنامه نهایی هلسینکی در سال ۱۹۷۵ میلادی رقم خورد. بخش نخست قطعنامه‌ نهایی شامل تدابیری بود که امضاءکنندگان را به احترام به موازین حقوق‌ بشر از جمله آزادی عقیده و بیان، باور دینی، و فعالیت سیاسی و مدنی موظف می‌کرد. توافقنامه‌ هلسینکی الزام‌آور نبود و بر اساس موافقت عمومی و داوطلبانه شکل گرفته بود و میزان تعهد به آن در نشست‌های ادواری بعدی برای بازبینی ارائه می‌شد.

روز گذشته سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه طی سخنانی در اجلاس مجازی شورای امنیت سازمان ملل با عنوان «حفظ صلح و امنیت بین‌المللی: بازبینی جامع اوضاع در خلیج فارس» خواهان جلوگیری از یک جنگ فراگیر در خلیج فارس شد. همه اعضای شورای امنیت، از جمله سه قدرت اروپایی از او حمایت کردند به جز ایالات متحده آمریکا که ایران را مسبب تنش‌ها دانست و خواهان مجازات ایران برای حمایت از تروریسم و بی‌ثبات کردن منطقه شد. روسیه ریاست ادواری شورای امنیت در ماه اکتبر سال جاری را به عهده دارد.

رابرت مالی، عضو سابق تیم مذاکرات هسته‌ای آمریکا در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما و رئیس کنونی مؤسسه مطالعاتی و ارزیابی «گروه بین‌المللی بحران» در طی سخنانی اعلام کرد که تنش خلیج فارس بزرگ‌ترین تنش در جهان است که ممکن است به جنگ بزرگی بینجامد. مالی در اجلاس شورای امنیت پیشنهاد داد که سازمان ملل با ایجاد فرآیندی مشابه فرآیند هلسینکی نقش فعالانه‌‌تری در خلیج فارس ایفا کند:  

«سازمان ملل می‌تواند با الهام از فرآیند هلسینکی زمینه‌ساز تفاهم بین کشورهای منطقه بر سر اصولی شود که به آن پایبند بمانند. اصولی مانند اصل عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر و احترام به حاکمیت ارضی طرف مقابل.»

گوترش در ادامه مصاحبه با  آسوشیتدپرس گفت با اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل برای حصول توافق برای آغاز فرآیند مشابه فرآیند هلسینکی در منطقه خلیج فارس در گفت‌وگوست اما تاکنون موفقیتی در این زمینه به دست نیاورده است.

کلی کرفت، نماینده آمریکا در سازمان ملل روز گذشته با صراحت اعلام کرده بود که دولت ترامپ همچنان قصد دارد به سیاست فشار حداکثری علیه ایران ادامه دهد.

با این‌حال دبیرکل سازمان ملل در ادامه مصاحبه با آسوشیتدپرس اعلام کرد به تلاش‌هایش برای آغاز گفت‌‌وگوها ادامه می‌دهد:

«من هنوز امیدوارم که در یک مقطع زمانی مشخص طرفین به خواسته‌های مشترکی برسند و آغاز گفت‌وگوها میسر شود.»

گوترش در ادامه یادآوری کرد که با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا و تغییرات اقلیمی و چالش‌هایی مانند مقابله با تروریسم زمینه‌های کافی برای همکاری بین کشورهای منطقه وجود دارد.   

بیشتر بخوانید:

بازبینی جامع اوضاع در خلیج فارس: وضع شکننده است