بیش از نیمی از «صادرات غیرنفتی» ایران نفتی است

در حالی‌که مسئولان جمهوری اسلامی همواره از برنامه‌های خود برای افزایش تولید داخلی و صادرات غیرنفتی سخن گفته‌اند، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین می‌گوید بیش از نیمی از صادرات غیرنفتی ایران عملاً نفتی است. او نسبت به محدود بودن مناسبات تجاری ایران هشدار داد و گفت اگر چین، امارات متحده عربی و عراق را از صادرات غیرنفتی‌ حذف کنیم، ۷۰ درصد صادرات غیرنفتی کشور کم می‌شود.

عکس: آرشیو

مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین، جمعه ۲ آبان به خبرگزاری کار ایران (ایلنا) درباره صادرات غیرنفتی ایران گفت:

«۵۵ درصد از کالاهای صادراتی غیرنفتی ما گاز، میعانات و پتروشیمی است. یعنی بیش از نیمی از صادرات غیرنفتی ما عملاً نفتی است، از نیم دیگر هم حدود ۲۰ درصد مواد معدنی خام است. یعنی حدود ۷۰ درصد از کالاهایی که صادر می‌کنیم مواد معدنی، کانی‌های فلزی و غیر فلزی، پتروشیمی، گاز و میعانات است.»

حریری عدم تنوع در کالاهای صادراتی را از مشکلات اساسی کنونی در مبادلات کشور و محدود بودن بازارها را یک خطر استراتژیک دانست و گفت:

«بخش عمده‌ای از صادرات ما مواد اولیه است؛ به‌جز دو بازار عراق و افغانستان به کمتر بازاری کالا صادر می‌کنیم. (…)  اگر چین، امارات و عراق را از صادرات غیر نفتی‌مان حذف کنیم، ۷۰ درصد صادرات غیرنفتی ما کم می‌شود.»

براساس آماری که مهدی میراشرفی، رئیس کل گمرک ایران و معاون وزیر اقتصاد ۱۱ مهرماه سال جاری ارائه داد، سهم صادرات غیرنفتی ایران (به استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی) در شش ماهه نخست امسال ۴۶ میلیون و ۳۱۸ هزار تن به ارزش ۱۳ میلیارد و ۵۶۶ میلیون دلار بود. این میزان در مدت مشابه سال گذشته، ۷۰ میلیون و ۹ هزار تن به ارزش ۲۰ میلیارد و ۹۴۸ میلیون دلار بوده است. بدین ترتیب در این بازه زمانی صادرات غیرنفتی ایران از لحاظ وزنی و ارزشی به ترتیب ۳۴ درصد و ۳۵ درصد کاهش یافته است.

مرکز پژوهش‌های مجلس به‌تازگی برخی از مهم‌ترین موانع و مشکلات داخلی و خارجی بر سر راه توسعه صادرات کالا‌های غیرنفتی را چنین برشمرد: تحریم‌های دولت‌های غربی علیه ایران، اعمال نرخ‌های تعرفه بالا از سوی کشور‌های هدف، عدم مزیت رقابتی حاصل از پایین نگه داشتن دستوری نرخ ارز، نوسانات شدید نرخ ارز، مشکلات اجرایی در پیمان سپاری ارزی، عدم ارائه خدمات توسط سامانه نیما به خریداران خارجی، وجود مشکلات در مبادله مستقیم ارز صادرکننده با واردکننده به نرخ توافقی و عدم استفاده مطلوب از ظرفیت عضویت در پیمان‌های تجاری منطقه‌ای.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین می‌گوید بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد از کالاهایی صادراتی ایران مواد اولیه است و قیمت این مواد اوایل سال جاری به‌شدت کاهش یافت. مجیدرضا حریری پیش‌بینی کرد که تا پایان سال صادرات غیرنفتی ۳۵ تا ۴۰ درصد کاهش یابد.

سیدروح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک ایران، مردادماه سال جاری اعلام کرد که در چهار ماه نخست سال جاری صادرات غیرنفتی ایران به ۸ میلیارد و ۷۱۳ میلیون دلار رسید و واردات کشور نیز با وجود کاهش ۲۴ درصدی به حدود ۱۰ میلیارد و ۹۲۲ میلیون دلار رسید. بدین ترتیب تراز تجاری غیرنفتی ایران به‌شکل چشمگیری به زیان ایران شده و صادرات غیرنفتی ایران در چهار ماه سال جاری ۲,۲ میلیارد دلار کمتر از واردات شده است.

فاصله گرفتن از وابستگی به درآمدهای نفتی مدت‌هاست به یکی از شعارهای مسئولان جمهوری اسلامی تبدیل شده است. آن‌ها می‌گویند این وابستگی در سال‌های اخیر موجب شده که هدف اول تحریم‌های ایران صنعت نفت باشد.

آمار و ارقام در حالی از کاهش صادرات غیرنفتی ایران خبر می‌دهند که حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی می‌گوید ارزش صادرات غیرنفتی کشور در هشت ساله دولت‌های نهم و دهم حدود ۱۷۱ میلیارد دلار بوده که از ابتدای دولت یازدهم تا امروز به بیش از ۳۰۱ میلیارد دلار افزایش یافته است. او می‌گوید:

«این رقم تا پایان دولت انشاالله به بیش از دو برابر مدت مشابه افزایش خواهد یافت. این موفقیت نشان از یک حرکت پرنشاط و بالنده دارد که ثابت می‌کند فشار تحریم‌ها باعث شده همه پای کار بیایند و برای پیروزی و پیشرفت کشور تلاش کنند.»

صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده است که کل صادرات نفتی، غیرنفتی و خدمات ایران در سال جاری به ۴۶ میلیارد دلار برسد و واردات کشور ۱۸,۶ میلیارد دلار بیشتر از این رقم باشد.

بیشتر بخوانید:

سقوط صادرات نفتی و غیرنفتی ایران به اروپا