۶۰۰ هزار میلیارد تومان پول به کدام بازار می‌رود؟

بانک مرکزی با انتشار گزیده آمار‌های اقتصادی در پایان شهریور ماه ۱۳۹۹، اعلام کرد که نقدینگی از ۲۸۹۵ هزار میلیارد تومان عبور کرده است. مقایسه میزان نقدینگی در شهریور ماه ۱۳۹۹ با شهریورماه و اسفندماه سال گذشته، بیانگر آن است که نقدینگی به ترتیب رشد ۳۶.۲ درصدی و ۱۷.۱ درصدی را تجربه نموده است. شایان ذکر است که میزان رشد نقدینگی در شهریور ماه ۱۳۹۸ در مقایسه با شهریور ماه ۱۳۹۷، ۲۷.۲ درصد گزارش شده بود.

به گزارش تابناک اقتصادی، این رشد‌های عجیب نقدینگی در دو سال گذشته، در حالی است که رهبر انقلاب بار‌ها در مورد رشد نقدینگی هشدار‌هایی داده اند.   به عنوان نمونه، رهبر انقلاب در ۲۴ تیر ماه ۱۳۹۷ در دیدار با اعضای هیات دولت فرمودند: این نقدینگی نعمت بزرگی بود، الان یک بلای بزرگی است، واقعاً یک چیز خیلی خطرناکی است. این رقم نقدینگی خیلی رقم فوق العاده‌ای است، هم رقمش خیلی بالا است، هم رشدش زیاد است، ۱۵۰۰ هزار میلیارد یک چیز افسانه‌ای است.     یا وی در دیدار دوم خود با اعضای هیات دولت در هفتم شهریور ماه ۱۳۹۷ با تأکید بر امکان مهار نقدینگی، افزودند: نقدینگی سرگردان به هر سو که برود (سکه، ارز، مسکن یا هر زمینه‌ی دیگر) ویرانگر خواهد بود و باید مجموعه‌ای تمام وقت، فعال و جهادی مسئول کنترل و مدیریت آن شود.

رشد خیره کننده پول در آخرین ماه تابستان

نقدینگی خود از دو جزء پول و شبه پول تشکیل شده است. پول شامل سپرده‌های دیداری بخش غیردولتی نزد بانک‌ها و اسکناس و مسکوک در دست اشخاص است و شبه پول شامل سپرده‌های سرمایه گذاری مدت دار، قرض الحسنه پس انداز و سپرده‌های متفرقه است.

از ۲۸۹۵ هزار میلیارد تومان نقدینگی ۶۰۰ هزار میلیارد تومان سهم پول و ۲۲۹۵ هزار میلیارد تومان سهم شبه پول می‌باشد. از نکات مهم گزارش اخیر بانک مرکزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛

۱- سهم پول از نقدینگی در شهریور‌ماه ۲۰.۷ درصد گزارش شده که این میزان سهم از مهر ۹۲ بی‌سابقه بوده است،

۲- رشد نقطه به نقطه پول نیز در شهریورماه به ۸۰.۲ درصد گزارش شده که یک رشد تاریخی است.

از مهرماه سال گذشته بود که روند صعودی رشد نقطه‌ای پول آغاز شد. در آبان ماه رشد نقطه‌ای پول به حدود ۴۰ درصد رسید و در بهمن‌ماه ۵۸.۶ درصد گزارش شد. در سال جاری نیز این رشد در فروردین ماه حدود ۴۹.۸ درصد و در خرداد ماه به ۶۱.۵ درصد گزارش شد. در سه ماه اول تابستان نیز رقم رشد پول به ترتیب ۷۴.۵ درصد، ۷۵.۵ درصد و ۸۰.۲  درصد رسید.

چرا سهم پول از نقدینگی افزایش یافت؟ رشد تاریخی پول چه پیامد‌هایی برای اقتصاد ایران دارد؟

تبدیل شبه پول به پول و یا افزایش سهم پول از نقدینگی به این دلیل است که سیالیت افزایش یابد. این مسئله هم می‌تواند تنها یک دلیل داشته باشد: سودآوری بازار‌های موازی در شش ماهه ابتدایی در مقایسه با سود سپرده‌های بانکی بسیار بیشتر بوده است و به همین منظور مردم ترجیح داده اند شبه پول را به پول تبدیل و به بازار‌های موازی وارد کنند.

این هجوم پول به بازار‌های موازی موجب شد تا در نیمه نخست سال جاری، بازدهی بازار سرمایه ۲۱۳ درصد، بازدهی سکه ۱۱۱ درصد، بازدهی ۹۸ درصد و بازدهی دلار ۸۰ درصد باشد.  

افزایش قیمت در بازار‌ها به خصوص در بازار ارز، موجب ایجاد افزایش قیمت در بازار کالا و خدمات و تحمیل یک تورم بالا به جامعه خواهد شد.

 

چرا نقدینگی به این میزان رشد داشته است؟

وحید شقاقی شهری عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و کارشناس مسائل اقتصادی در پاسخ به این پرسش‌ها به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: سه عامل موتور رشد نقدینگی بوده اند که این سه عامل عبارتند از:

• کسری بودجه دولت و تامین این کسری بودجه از طریق استقراض از بانک مرکزی و نظام بانکی
• بالا بودن نرخ سود بانکی 
• وجود ناترازی در ترازنامه‌های بانک‌ها و خلق پول توسط بانک ها
  
  

پیامد‌های رشد نقدینگی چیست؟

شقاقی شهری گفت: هنگامی که نقدینگی رشد می‌کند، پیامد‌های گوناگونی از جمله افزایش قیمت دارایی‌های مختلف، افزایش قیمت کالا‌ها و خدمات و ... را تجربه خواهیم کرد.   به عبارت بهتر، رشد نقدینگی ریشه افزایش نرخ تورم ـ چه در دارایی‌ها و چه در کالا‌ها و خدمات ـ است. وی افزود: جدا از موضوع تحریم‌ها و شیوع کرونا، تا زمانی که موتور رشد نقدینگی روشن است، نمی‌توان انتظار داشت که قیمت دارایی‌ها و کالا و خدمات کنترل شود.  

این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: وقتی از یک سو رشد نقدینگی ۳۶ درصد است و از سوی دیگر نیز نرخ رشد اقتصادی منفی است، عملا این شکاف بین نرخ رشد نقدینگی و نرخ رشد اقتصادی به تورم در بازار دارایی‌ها و بازار کالا و خدمات تبدیل می‌شود.   پیش بینی این است که با این وضعیت باید شاهد نرخ تورم حداقل بیش از ۳۴ درصدی در سال جاری باشیم. این تنها، تورمی است که از ناحیه رشد نقدینگی به وجود خواهد آمد و باید اثرات تحریم‌ها و شیوع کرونا بر نرخ تورم را نیز در آن دید.    

راهکار دولت برای جلوگیری از این رشد نقدینگی چیست؟

این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی در پاسخ به این پرسش گفت: با توجه به عواملی که موجب رشد نقدینگی شده اند می‌توان گفت، برای جلوگیری از رشد نقدینگی باید اول جلوی کسری بودجه دولت گرفته شود و دولت از دست درازی به منابع بانک مرکزی و نظام بانکی برای جبران کسری بودجه خودداری کند.   دوم نرخ سود بانکی باید کاهش یابد، چون زمانی که نرخ سود بانکی را افزایش می‌دهید، رشد نقدینگی ایجاد می‌شود و شما دوباره باید نرخ سود بانکی را افزایش دهید که این نقدینگی به سمت بازار‌های دیگر سرازیر نشود و این چرخه اشتباه مدام تکرار می‌شود.   سوم باید جلوی خلق نقدینگی توسط بانک‌ها گرفته شود. ناترازی در نظام بانکی بالاست و دارایی‌ها با بدهی‌های نظام بانکی همخوانی ندارد. بانک‌ها برای پوشش ناترازی شروع به خلق پول می‌کنند.