روز دانشجو؛ دولت روحانی و کرونا با دانشگاه چه کردند؟

روز دانشجو؛ دولت روحانی و کرونا با دانشگاه چه کردند؟

• فاطمه جمال‌پور
• بی‌بی‌سی

۷ ساعت پیشبرای پخش این فایل لطفا جاوا اسکریپت را فعال یا از یک مرورگر دیگر استفاده کنید.توضیح ویدئو،

دولت روحانی و کرونا با دانشگاه چه کردند؟

فاصله میان استقبال پرشور دانشگاه از حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، در سال‌های نخست ریاست‌جمهوری تا سخنرانی او برای صندلی‌های خالی خیلی کوتاه بود؛ در این فاصله وعده‌های آقای روحانی به دانشگاه بر زمین ماند و تنها طی یک سال از دوران ریاست جمهوری او، دانشجویان معادل صد سال حکم زندان گرفتند. میان دولت روحانی و دانشجویان در ایران چه گذشت؟

آقای روحانی با وعده بازگرداندن "کرامت" به دانشگاه و دانشجو، "امن‌کردن" دانشگاه و "رفع محرومیت" از تحصیل و آزادی‌های سیاسی به میدان انتخابات آمد و در سخنرانی یازدهم آذر ماه ۹۶ به مناسبت روز دانشجو، با طعنه به اصطلاح دانشجوی ستاره‌دار که از سال ۱۳۸۵ و در دولت محمود احمدی‌نژاد برای دانشجویانی به کار می‌رود که به‌خاطر فعالیت‌های سیاسی از تحصیل محروم می‌شوند، گفت: "ستاره ویژه آسمان است، مربوط به دانشگاه نیست."

البته منصور غلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در دولت حسن روحانی، می گوید: "دانشجوی ستاره‌دار 'سیاسی ' در ایران وجود ندارد و مشکل 'اکثر ' این نوع دانشجویان٬ 'نقص پرونده ' است."

نقص پرونده عبارتی است که دانشجویان محروم از تحصیل هنگام دریافت کارنامه کنکور دریافت می‌کنند و پایشان به طبقه دوم حراست سازمان سنجش باز می‌شود. ستاره‌دارشدن پیش از ثبت‌نام از اتفاقات جدیدی بود که دانشجویان تحصیلات تکمیلی در دولت روحانی تجربه کردند.

منبع تصویر، ISNA

اما رفع ممنوعیت از تحصیل تنها یکی از وعده‌های محقق‌نشده دولت روحانی بود. بنابر وعده‌های انتخاباتی روحانی، قرار بود دانشگاه امن باشد و نه امنیتی.

در ایام انتخابات ریاست‌جمهوری ٩۶، حسن روحانی در جمع هواداران انتخاباتی‌اش گفته بود: "آیا می‌خواهید فضای امنیتی را به دانشگاه‌ها بازگردانید؟ دیگر نمی‌شود برادر؛ آن دوران تمام شد و گذشت."

با آغاز اعتراضات سراسری دی‌ماه ۹۶ در ایران، دانشجویان دانشگاه تهران به آن پیوستند. در ادامه، وزارت اطلاعات بیش از ۱۰۰ فعال دانشجویی و صنفی از دانشگاه‌های مختلف را تحت عنوان "بازداشت پیشگیرانه" مورد تعقیب قضایی قرار داد.

۴۱ دانشجو روز نهم دی ماه در دانشگاه تهران بازداشت و پس از آزادی به قید وثیقه با اتهامات سنگینی روبه‌رو شدند. محمود صادقی، نماینده وقت مجلس، از بازداشت ۱۱۰ دانشجو خبر داده بود.

۲۲ تشکل دانشجویی دانشکده‌های دانشگاه تهران نیز در نامه‌ای خطاب به وزیر علوم به آن چه تفهیم اتهاماتی "سنگین" نامیدند، اعتراض کردند. در بخشی از این نامه آمده: "جرم‌انگاری فعالیت دانشجویی مسئله‌ای است که متاسفانه همچنان با قوت ادامه دارد. انتظار می‌رفته خود دانشگاه تهران و وزارت علوم اجازه دخالت نهادهای بیرونی را ندهند، اما متاسفانه چنین نشد."

علی، یکی از دانشجویان محروم از تحصیل که سابقاً به‌ خاطر فعالیت‌های دانشجویی‌اش زندانی سیاسی بوده و در دوران روحانی به دانشگاه برگشته است، به بی بی سی می‌گوید: "به نظر من کارنامه روحانی در دانشگاه را می‌توان به دو دوره تقسیم کرد: از سال ۹۲ تا ۹۶ و از ۹۶ تا اکنون. در دور اول، انجمن‌ها و شوراهای صنفی احیاء شدند. فعالان دانشجویی شروع به فعالیت کردند. گفتمان‌های دانشجویی حول محور عدالت، مخالفت با خصوصی‌سازی، بنگاه شدن دانشگاه، آزادی‌های آکادمیک و… شکل گرفت و فضا برای فعالیت میسر بود، اما از سال ۹۶ به بعد، پروژه سرکوب دانشگاه همزمان با سرکوب در خارج از دانشگاه شکل گرفت و سرکوب‌ها از ۹۶ به بعد بسیار جدی بود."

پریسا، فعال دانشجویی که سابقه محکومیت به حبس در دوران رایاست جمهوری آقای روحانی را دارد، به بی بی سی فارسی می‌گوید: "در فضای عمومی به اشتباه تصور می‌شود از ۹۲ تا ۹۶ دولت فشاری در احضار و بازداشت روی دانشجویان نمی‌آورد. در حالی که در همان دوران نیز فعالان دانشجویی مرتباً از سوی وزارت اطلاعات و سپاه احضار و تهدید می‌شدند. مثلاً سال ۹۵ پنجاه دانشجو احضار شده بودند. در واقع، باید گفت این یک روند بود و رویکرد دولت بعد از دی و آبان عریان‌تر شد. دیگر ابایی نداشتند در مقابل فعالیت‌های دانشجویی بازداشت گسترده کنند و احکام گسترده دهند."

برای پخش این فایل لطفا جاوا اسکریپت را فعال یا از یک مرورگر دیگر استفاده کنید.توضیح ویدئو،

سرکوب معترضان در خیابان ستارخان تهران از نمای نزدیک

روز ۲۴ مهر ۹۸ روحانی در حالی به دانشگاه رفت که دانشجویان برای صدور حکم زندان برای دانشجویان معترض دی ماه دست به اعتراض و تحصن زده بودند.

بعد از آن، اعتراضات آبان به گران‌شدن بنزین از راه رسید و بار دیگر دانشجویان به اعتراضات پیوستند. روز دوشنبه ۲۷ آبان ۹۸، دانشجویان دانشگاه تهران در محوطه دانشگاه دست به تجمع اعتراضی زدند.

به گزارش شوراهای صنفی دانشجویان تهران، چندین آمبولانس حاوی نیروهای لباس شخصی وارد دانشگاه شدند. ۴۰ تا ۵۰ دانشجو را بازداشت و به زندان‌های قرچک و فشافویه و اوین منتقل کردند.

به گزارش ایلنا، حداقل ۹۵ دانشجو در جریان اعتراضات آبان‌ماه بازداشت شدند.

کمتر از یک ماه بعد، آقای روحانی به مناسبت ۱۶ آذر در دانشگاه فرهنگیان سخنرانی کرد و گفت:‌ "آزادی دانشجوها در این دولت اوج گرفت."

علی به بی بی سی می‌گوید: "در مورد برخورد قضایی و انضباطی باید گفت که در دولت روحانی وظیفه برخورد با دانشجویان به خارج از دانشگاه محول شد. ما سیل عظیمی از برخوردهای قضایی را بیرون از دانشگاه می‌بینیم.

به گفته وی در برخی از موارد "به وضوح حراست‌ دانشگاه‌ها با دستگاه قضایی همکاری و همدستی می‌کنند و این کاملاً خلاف ادعاهای دولتی بود که می‌خواست فضای دانشگاه را امن کند، نه امنیتی."

با این وجود، گزارش‌های حاکی است، در سال‌های گذشته علاوه بر حراست دانشگاه و وزارت اطلاعات، دیگر نهادهای مستقل امنیتی که مستقل از دولت عمل می‌کنند نیز در سرکوب، احضار و بازداشت دانشجویان نیز دست داشتند.

بیشتر بخوانید:

• بهاییان ایران، شهروندان محروم از تحصیلات عالی
• 'احکام محرومیت از تحصیل' برای چند دانشجوی دانشگاه سیستان و بلوچستان صادر شد
• سوالی که بهائیان کمتر می‌پرسند: تحصیلات همسرت چیست؟

علی اضافه می‌کند: "در مورد برخورد با سها مرتضایی، بهاره هدایت و مصطفی هاشمی‌زاده به وضوح می‌بینیم که حراست دانشگاه به نهاد امنیتی کمک کرده است تا یک دانشجو بازداشت شود. برایش پرونده ساخته شود و گزارش‌هایی که از حراست می‌رود مستنداتی است که دستگاه های قضایی برای برخوردهای امنیتی از آنها استفاده می‌کنند."

در روزهای گذشته، دانشجویان با #ویروس_سرکوب به برخوردهای امنیتی و قضایی در زمان شیوع کرونا اعتراض کرده‌اند.

علی به بی بی سی می‌گوید: "حقیقت این است که بیماری کرونا آسیب جدی‌ای به سازماندهی و تشکیلات فعالان دانشجویی وارد کرد. در دی و آبان دانشگاه محل اعتراضات و همدردی با مردم بود. در مورد سقوط هواپیما میدان‌داری کرد و سازنده سیاست بود. دانشگاه داشت به عنصر تعیین‌کننده‌ و تأثیرگذاری در سیاست تبدیل می‌شد، اما کرونا باعث تعطیل‌شدن دانشگاه شد و امکان سازمان‌دهی و تشکیلات‌سازی را از فعالان دانشجویی گرفت و بهانه خوبی شد برای دستگاه امنیتی که از این شرایط انزوا برای سرکوب بیشتر دانشجویان استفاده کنند."

در هر حال، در سال‌های گذشته، دانشجویان به رغم فشارها، در فضای دانشگاه دست به ابتکار عمل‌هایی نیز زدند، از جمله فعال کردن دوباره نهادهای دانشجویی همچون انجمن‌های صنفی و علمی و همچنین سازمان‍دهی مطالبات صنفی و سیاسی که در کارزارهایی مثل مقابله با طرح کارورزی دولت بروز یافت.