می‌بایستی رویکرد پژوهش محوری در نظام آموزشی مبنا قرار گیرد

پژوهش از ارکان اساسی توسعه و رشد یک جامعه محسوب می شود که به صورت نظامی به هم پیوسته به تولید علم ختم می شود که این اتفاق به وسیله نهادهایی اختصاصی در مسیرهای عقلانی به جریان می افتد و به توسعه پایدار کشور کمک می کند. پس توسعه پایدار با ساختارهای علمی و پژوهشی جامعه، ارتباطی تنگاتنگ دارد که از خلال آن می‌توان از یافته‌ها و نظریه های ارزشمند در جهت اهداف ملی بهره‌برداری کرد. از این رو موفقیت در تمام فعالیت‌های مربوط به توسعه صنایع، کشاورزی، خدمات و... به گونه‌ای به گسترش فعالیت‌های پژوهشی مربوط می شود.

بنابراین فرهنگ پژوهش، نوعی آینده‌نگری به همراه دارد که شناخت ظرفیت‌های علمی و پژوهشی می‌تواند در اشاعه و تقویت فرهنگ آن موثر باشد. پس انجام پژوهش و تحقیق یکی از مهم ترین عوامل توسعه در سراسر جهان محسوب می شود چرا که موجب افزایش بهره‌وری در بخش‌های اقتصادی کشور خواهد شد. پژوهش یک فرآیند است که نباید از ورودی ها، خروجی ها و پیامدهای اجرای آن غافل شد. همچنین پژوهش و خلق فناوری از اساسی‌ترین الزامات تحقق پیشرفت و توسعه متوازن و پایدار در کشورها محسوب می شود و قدرت و استقلال آنها حتی در زمینه‌های اقتصادی بر پژوهش و توسعه علم و فناوری استوار است، به همین دلیل نوع و سطح فعالیت‌های پژوهشی یکی از شاخص‌های اصلی توسعه و پیشرفت در جامعه محسوب می‌شود.

با توجه به همین تاثیرگذاری، امروزه در همه کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه که در پی حفظ یا ایجاد بنیان های توسعه متوازن و پایدار در زمینه­ های مختلف اقتصادی اجتماعی و ... و بالا بردن قدرت رقابت خود با دیگر کشورها هستند، پژوهش نقش محوری دارد. به گونه ای که همواره ارتباط مستقیمی میان حجم اطلاعات علمی و پیشرفت فناوری‌ها از یک طرف و ایجاد رفاه و امنیت ملی از طرفی دیگر وجود دارد. بنابراین برای پیشرفت علمی و آموزشی و رسیدن به حداقل­ های توسعه یافتگی، پژوهش و تحقیق سنگ بنای اولیه به شمار می رود و به همین جهت است که همواره می­ توان میان کمیت و کیفیت عملکرد پژوهشی در هر جامعه و میزان توسعه یافتگی آن جامعـه ارتباط مستقیمی برقرار کرد. به گونه ­ای که می ­توان ادعا کرد که بدون آن، هیچ کشوری قادر به شناسایی و حل مشکلات موجود و طرح استراتژی در جهت توسعه و پیشرفت نخواهد بود.

با توجه به چنین ضرورتی در کشور ما نیز به مساله پژوهش توجه ویژه ای شده است تا آنجا که حتی در قانون اساسی به صورت کلی و در اصول متعددی به مسأله مهم مطالعه، پژوهش، نوآوری و خلاقیت اشاره شده است. در بند الف و ب اصل دوم قانون اساسی؛ بند دوم و چهارم اصل سوم و همچنین اصل بیست و چهارم، به بالا بردن سطح آگاهی های عمومی ... از طریق تأسیس مراکز تحقیق و تشویق محققان تاکید دارد. همچنین مطابق اصل سوم، دولت موظف است، همه امکانات خود را برای نیل به این امور به کار بندد. بنابراین یکی از وظایف اصلی مسوؤلان کشور، افزایش سطح معلومات عمومی مردم و تقویت امر تحقیق و تشویق پژوهشگران عنوان شده است.

همین جایگاه و اهمیت پژوهش و پژوهشگر سبب شد تا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در ۱۳۷۹ خورشیدی به منظور گسترش مقوله پژوهش در کشور، چهارمین هفته آذر را «هفته پژوهش» نامگذاری کند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت هفته پژوهش با «حبیب زمانی محجوب» معاون پژوهش پژوهشگاه علوم و فرهنگ امام صادق(ع) به گفت وگو پرداخته است.

میان حوزه پژوهش و آموزش شکاف عمیقی وجود دارد

زمانی محجوب با اشاره به وضعیت پژوهش در کشور گفت: واقعیت این است که میان حوزه پژوهش و حوزه آموزش شکاف عمیقی در نظام آموزشی کشور ما وجود دارد و مصداق بارز آن هم آن جمله معروف مقام معظم رهبری مبنی بر فاصله میان صنعت و دانشگاه است. پس به نظر می رسد، نظام آموزشی ما نیازمند یک بازنگری اساسی است تا بحث پژوهش در آن احیا شود.

نظام آموزشی به پژوهش بی‌توجه شده است

معاون پژوهش پژوهشگاه علوم و فرهنگ امام صادق(ع) ادامه داد: بی ارزش بودن و به تعبیر بهتر بی توجهی دانشجویان و حتی استادان دانشگاه ها به تحقیقات دانشجویی نمونه عینی، دیگری برای این واقعیت است که پژوهش در چه مرتبه ای قرار دارد و چگونه با آموزش بیگانه شده است. همچنین ضعف جدی پایان نامه ها و خاک خوردن آن ها در بخش مرجع کتابخانه ها خود نشان دیگری از این واقعیت محسوب می شود که چه اتفاقی برای پژوهش کشور افتاده است.

وی اظهارداشت: در این حوزه هم از یک طرف دانشجو مقصر است که پژوهش ضعیف انجام می دهد و به همان اندازه از استادان مقصر هستند که چنین رساله هایی را تایید می‌کنند و این قانون نانوشته یا رسم رایج وجود دارد که هیچ رساله را نمی توان رد کرد. چرا اینگونه است؟ و این بزرگترین بی احترامی به حفظ پژوهش محسوب می‌شود و همین نگرش و رویکرد به فروش پایان نامه ها و رساله ها هم منجر می شود.

می‌بایست رویکرد پژوهش محوری در نظام آموزشی مبنا قرار بگیرد

زمانی محجوب با اشاره به دیگر ضعف های پژوهش در بخش آموزش کشور بیان داشت: به نظر می‌رسد برای حل این معضل ها می بایستی رویکرد پژوهش محوری در نظام آموزشی برتری پیدا کند و مبنا قرار گیرد. وضعیت کنونی فارغ التحصیلان و بازخوردهای اجتماعی و فرهنگی آن نشان می‌دهد که روال و رویکرد کنونی نادرست و احتمالاً بی‌نتیجه بوده و حتماً باید این روال تغییر پیدا کند. برای این کار بیش از همه مسوولان تصمیم ساز و تصمیم گیر در نظام آموزشی و وزارت علوم و دانشگاه‌ها موثر هستند و پس از آنها، استادان و در مرحله آخر دانشجویان به عنوان مسوول شناخته می‌شوند که هر یک به نوبه خود می بایست به وظیفه خودشان عمل کنند تا معضل هایی که در عرصه پژوهش کشور وجود دارد، حل شود.

باید برای پژوهش در سیستم آموزشی سهمی قایل شد

معاون پژوهش پژوهشگاه علوم و فرهنگ امام صادق(ع) در پایان اظهار داشت: در سیستم‌ آموزش کنونی کشور، پژوهش در حاشیه قرار دارد. بنابراین لازم است برای این فرزند ناخوانده وزارت علوم، هم در این سیستم سهم و جایگاهی قائل شوند که این اتفاق می بایست از عالی‌ترین سطح در وزارت علوم تا پایین ترین سطح در موسسات علمی و آموزشی کشور بیافتد تا پژوهش به جایگاه واقعی و درخور خودش دست پیدا کند.