صد سالگی کاگ‌ب؛ پوتین و جشن آدمکشی با سم و حمله سایبری

درباره عملیات ماموران سرویس امنیتی و اطلاعاتی روسیه حرف و حدیت‌های زیادی وجود دارد؛ از تعقیب، آزار و سر به نیست کردن مخالفان تا حمله سایبری به تاسیسات کشورهای خارجی و دخالت در انتخابات.

با این همه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه که پیش از ورود به دنیای سیاست پس از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی، حدود ۱۵ سال مامور کاگ‌ب بود به مناسبت صدسالگی تاسیس این سرویس امنیتی و جاسوسی در مقر مرکزی آن در مسکو حضور یافت.

خبرگزاری آلمان دوشنبه ۲۱ دسامبر گزارش داد که پوتین در جمع همکاران پیشین خود تاکید کرده که "ما هرگز اجازه نداریم" خدمات جاسوسان روسی را از یاد ببریم.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

رئیس جمهوری روسیه در ادامه گفت: «اما ما همچنین درس‌های تاریخ، جنایت‌ها و اقدام‌های سرکوبگرانه علیه مردم خود را نیز فراموش نمی‌کنیم.» او تاکید کرد که به همین دلیل همه باید به قانون پایبند باشند.

آزار و قتل مخالفان و خرابکاری سایبری

"اشپیگل آنلاین" با استناد به این گزارش و با اشاره به اتهام‌های فراوان به جاسوسان روسی در مورد سوءقصد به جان مخالفان با مواد سمی یا حمله‌های سایبری به نهادها و دستگاه‌های کشورهای خارجی، اقدام پوتین در بازدید از مقر مرکزی سرویس جاسوسی روسیه و تقدیر از عملیات آنها را به عنوان جشن گرفتن آدمکشی و خرابکاری سایبری نکوهش کرد.

یکی از تازه‌ترین اقدام‌هایی که مطابق شواهد به جاسوسان روسی نسبت داده می‌شود و مسکو همچنان آن را تکذیب می‌کند سوءقصد به جان آلکسی ناوالنی، منتقد مشهور روسی است که او را تا سر حد مرگ کشاند.

حمله سایبری بسیار گسترده و کم‌سابقه اخیر به نهادهای دولتی ایالات متحده از دیگر عملیات‌هایی است که اغلب سیاست‌مداران آمریکا از جمله وزیر خارجه این کشور مایک پمپئو به ماموران سرویس اطلاعاتی و امنیتی روسیه نسبت می‌دهند.

کارت شناسایی داخلی وزارت امنیت داخلی آلمان شرقی، زمانی که پوتین به عنوان مامور کاگ‌ب در شهر درسدن سکونت داشت

مهم‌ترین شخصیتی که ترجیح می‌دهد این حمله‌های سایبری را به چین نسبت دهد دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده است که گلایه می‌کند در این گونه موارد انگشت اتهام همیشه به سوی مسکو نشانه می‌رود.

در عین حال گزارش‌ها و نشانه‌های فراوانی در مورد دخالت ماموران امنیتی روسیه در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ و به نفع ترامپ وجود دارد.

تکذیب همیشگی روسیه

به طور معمول واکنش مسکو به تمام اتهام‌هایی که کشورهای خارجی درباره حمله‌های سایبری، از جمله حمله سال ۲۰۱۵ به پارلمان فدرال آلمان (بوندس‌تاگ)، سوءقصد با ماده سمی به جان مخالفان و منتقدان مطرح می‌شود یک‌سان است و هر گونه دخالت ماموران روسی در این گونه عملیات تکذیب می‌شود.

با این حال سرگئی ناریشکین، رئیس سازمان امنیت خارجی روسیه به مناسبت صد سالگی تاسیس تشکیلات امنیتی این کشور خطاب به ماموران روسی گفته است: «روشنگری کاری دشوار، خطرناک و تا حدی جالب است که فرد را در تمام طول زندگی همراهی می‌کند.»

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  کفش جاسوسی متعلق به "کا‌‌ گ‌ ب" در سال ۱۹۵۰ میلادی

  دوربین کوچک داخل پاشنه کفش به یک حفره ریز در کناره کفش متصل است. به این ترتیب مامور کا ‌‌گ ‌ب (سرویس اطلاعاتی شوروی سابق) از هدفی که در اطراف او بود، بدون جلب توجه عکس می‌گرفت.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  این کیف تنها یک کیف‌ دستی ‌زنانه معمولی نیست

  وسط گل حک شده در کناره این کیف‌ دستی، عدسی یک دوربین‌مخفی کوچک قرار دارد. این کیف‌ دستی زنانه متعلق به سرویس امنیتی آلمان (Bundesnachrichtendienst به‌طور اختصاری: BND) است.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  دوربین‌مخفی در کیف‌ دستی زنانه متعلق به سرویس امنیتی آلمان

  از زاویه بالا در این عکس، بدنه دوربین تعبیه شده داخل کیف‌ دستی زنانه پیدا است.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  شیشه‌ شیر کودکی که شلیک می‌کند

  سلاحی که به شکل شیشه‌ شیر کودک ساخته شده است. شیشه‌ شیر کودک پوشش مناسبی برای حمل‌ و نقل سلاح توسط جاسوس تلقی شده است.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  سلاحی به شکل ساعت‌ مچی

  در سال‌های گذشته جاسوس‌ها این گونه ساعت‌ها را سلاحی محبوب برای محافظت از خود می‌دانستند.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  تیراندازی با قلم

  هدف اصلی استفاده از این قلم‌ها نه نوشتن بلکه تیراندازی است. ویژگی این قلم‌ها امکان آن برای کشیده شدن سریع ماشه است.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  وسایل مورد نیاز یک مامور "کا‌ گ ‌ب" در سال ۱۹۷۰

  در جعبه طلایی یک ساعت قرار دارد که به ماموران ویژه کا ‌‌گ ‌ب (سرویس اطلاعات شوروی سابق) در کنار نشان مخصوص کا ‌‌گ ‌ب داده می‌شد. کارت هویت اعضای کا گ ‌ب از دیگر وسایل مورد نیاز ماموران این سازمان بود. داخل ساعت‌ مچی زنانه ماموران کا ‌گ ‌ب نیز محفظه‌ای مخفی برای قرار دادن قرص وجود داشت.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  کیف گریم

  جاسوس‌ها باید گاهی اوقات تغییر چهره بدهند. زیر این چمدان، در لایه‌ای پنهان، سرویس کامل گریم وجود دارد. از این کیف تا سال ۱۹۸۶ میلادی استفاده شده است.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  ساعت‌هایی برای جاسوسی

  استراق سمع با ساعت.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  کلت کوچک زنانه

  این سلاح در سال ۱۸۸۰ میلادی ساخته شده است. جاسوسان زن به دلیل کوچکی و جا گرفتن آن در داخل کیف زنانه از استفاده می‌کردند.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  این زیردریایی یک‌نفره را می‌توان تا کرد

  روس‌ها از این زیردریایی یک‌نفره و "تاشو" تا سال ۱۹۹۳ استفاده می‌کرده‌اند.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  کالاشنیکف طلایی

  کالاشنیکف طلایی با امضای میخاییل کالاشنیکف، سازنده "تفنگ خودکار ۴۷" موسوم به کالاشنیکف، در نمایشگاه اوبرهاوزن.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  اتومبیل جیمز باند

  آستون مارتین، اتومبیل محبوب جیمز باند، "مامور ۰۰۷"، در نمایشگاه اوبرهاوزن.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  چاقو یا بادام‌زمینی؟

  چاقویی کوچک با ظاهر یک بادام‌زمینی، ساخت ۱۹۷۰ میلادی در آمریکا.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  دوربین‌ مخفی در سنجاق سینه

  این سنجاق سینه مجهز به دوربین ساخت فرانسه است.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  سلاحی متصل به دکمه سردست آستین

  سلاحی کوچک متصل به دکمه سردست ساخت اتریش در نمایشگاه اوبرهاوزن.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  شلیک با کلید

  سلاحی به شکل کلید در ورودی کلیسا، ساخت آلمان در سال‌های بسیار دور.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  سلاح به شکل مته‌ برقی

  این سلاح در آلمان شرقی ساخته می‌شده است.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  بازدیدکنندگان از تجهیزات جاسوسی

  نمایی ازبازدیدکنندگان نمایشگاه سیر تحولات تجهیزات جاسوسی در شهر اوبرهاوزن. آماده‌سازی این نمایشگاه سه سال زمان برده است.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  اتاق استراق سمع

  بازسازی اتاق استراق سمع همراه با دستگاه‌های مختلف در نمایشگاه اوبرهاوزن.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  دستگاهی قدیمی برای رمزگذاری و رمزگشایی نوشته‌ها

  رمزگذاری و رمزگشایی نوشته‌ها از کارهای معمول سرویس‌های جاسوسی است.

• تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

  "چغل" کیست؟

  در فرهنگ دهخدا "چغل" یکی از واژه‌های مترادف "جاسوس" است، به معنای کسی که چغلی (سخن‌چینی) می‌کند.

  نویسنده: HK

این مقام ارشد امنیتی ۶۶ ساله ظاهرا در این زمینه به اندازه کافی تجربه شخصی دارد؛ او مانند ولادیمیر پوتین فعالیت خود را در دوران شوروی سابق و در همکاری با تشکیلات مخوف کاگ‌ب آغاز کرده است.

او در ضمن گفته که کار ماموران روسی ربطی به کلیشه‌های متداول سینمایی از فعالیت جاسوسی، نظیر فیلم‌های جیمز باند ندارد. این مقایسه‌ای غریب به نظر می‌رسد زیرا در فیلم‌های جیمز باند این ماموران کاگ‌ب هستند که در آخر فیلم مغلوب می‌شوند.

سرگئی ناریشکین در گفت‌وگویی با انجمن تاریخ روسیه که خود ریاست آن را بر عهده دارد می‌گوید این گونه "فیلم‌های اکشن" از واقعیت فعالیت‌های امنیتی و اطلاعاتی فاصله زیادی دارند.

فعالیت‌های یکسان با نام‌های مختلف

پس از فروپاشی شوروی کاگ‌ب جای خود را به سرویس ضد جاسوسی روسیه (اف‌اس‌بی) داد. ناظران معتقدند کار دستگاه امنیتی روسیه در صد سال گذشته با وجود تغییر نام‌های متعدد، چه در داخل و چه خارج تغییری اساسی نکرده است.

رئیس سازمان امنیت خارجی روسیه می‌گوید کار این دستگاه جمع‌آوری اطلاعات محرمانه، شناسایی تهدیدهای خارجی و ارائه راهکارها و تحلیل‌ها برای حفاظت از حکومت روسیه است.

پس از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ حکومت کمونیستی شوروی دستگاه امنیتی قدرتمندی راه انداخت که ابتدا "چکا" نام داشت. بیستم دسامبر ۱۹۲۰ سرویس خارجی این سرویس با ماموریت مقابله با "ضدانقلاب و خرابکاری" تاسیس شد.

رئیس این تشکیلات که به عنوان جلاد مخوف دوران دیکتاتوری ژوزف استالین شهرت دارد تا به امروز الگوی ماموران و دستگاه امنیتی محسوب و همچنان تقدیر می‌شود.

سرویس امنیتی شوروی در دوران استالین "کمیساریای خلق برای امور داخلی" نام گرفت و مهم‌ترین وظیفه آن سرکوب مخالفان و معترضان داخلی، پرونده‌سازی برای آنها و واداشتن‌شان به اعتراف‌های اجباری بود.

اشاره پوتین به درس گرفتن از تاریخ و فراموش نکردن جنایت و سرکوب ظاهرا به همین رویدادها مربوط می‌شود اما در جشن صد سالگی کاگ‌ب، بخش خونین تاریخ این دستگاه هولناک چندان مورد توجه قرار نگرفت.

بزرگداشت "جاسوسان قهرمان"

در این مناسبت آنچه بیشتر در کانون توجه قراردارد فعالیت "جاسوسان قهرمان" است که از جمله به اطلاعات محرمانه اتمی ایالات متحده دست یافتند.

در صد سالگی کاگ‌ب نمایشگاه‌های مختلف برگزار شده و فیلم‌های مستند و سینمایی زیادی پخش می‌شود که موضوع اغلب آنها به فعالیت جاسوسانی مربوط است که در دوران جنگ دوم جهانی فعال بودند و در پیروزی ارتش شوروی بر آلمان هیتلری نقش مهمی بر عهده داشتند.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

یکی دیگر از برنامه‌ها، بزرگداشت آدولف ویلیام فیشر، جاسوس برجسته و مشهور شوروی سابق است که در آمریکا به زندان افتاده بود و سال ۱۹۶۲ در نخستین مبادله زندانیان در دوران پس از جنگ سرد در گذرگاه مرزی میان آلمان غربی و شرقی در برلین به ماموران روسی تحویل داده شد. او در آمریکا به مرگ محکوم شده بود و پس از آزادی ۱۹۷۱ درگذشت.

به گزارش "اشپیگل آنلاین"، آندری سالداتف، کارشناس امور امنیتی و اطلاعاتی روسیه با اشاره به ماجراهای پرهیاهوی سال‌های اخیر، از قبیل اتهام‌های دخالت در حمله‌های سایبری و دست داشتن در قتل برخی ماموران امنیتی سابق از جمله در لندن  یا سوءقصد به جان آلکسی ناوالنی، می‌گوید عملیات ماموران مخفی مسکو گستاخانه‌تر از قبل شده و آنها ترسی از لو رفتن ندارند.

او می‌گوید تشکیلات مخفی اطلاعاتی و امنیتی روسیه دیگر آنچنان مخفی هم عمل نمی‌کنند و در عین حال حامیان و مدافعان آنها ادعا دارند کارهایی که به آن متهم می‌شوند را انجام نداده‌اند.

• تاریخچه ترور با استفاده از سم

  سرگی اسکریپال و دخترش یولیا

  سرگی اسکریپال ۶۶ ساله و جاسوس سابق روس که در بریتانیا زندگی می‌کند، همراه دخترش بیهوش روی نیمکت یک مرکز در شهر سالیزبوری پیدا شد. پلیس بریتانیا می‌گوید سرگی اسکریپال و دخترش با ماد‌ه‌ای ناشناس مسموم شده‌اند. وزیر خارجه بریتانیا گفته است که این کشور نسبت به دخالت احتمالی خارجی در مسموم شدن سرگی اسکریپال "واکنش تندی" نشان خواهد داد. سخنگوی رئیس‌جمهور روسیه هرگونه دخالت در این ماجرا را رد کرده است.

• تاریخچه ترور با استفاده از سم

  کیم یونگ‌نام

  برادر ناتنی رهبر کره‌شمالی که سال‌ها پیش از کره‌ شمالی گریخته بود ۱۳ فوریه سال ۲۰۱۷ میلادی در فرودگاه کوالالامپور هدف سوءقصد قرار گرفت. دو زن پس از نزدیک شدن به او ماده‌ای به صورت و سرش مالیدند. این ماده ترکیبی شیمیایی به نام وی‌ایکس بود که روی اعصاب تأثیر می‌گذارد. مقامات مالزی یک سال بعد اعلام کردند کیم یونگ‌نام در کوله‌پشتی خود بیش از ده شیشه آمپول خنثی کننده این سم را همراه داشت.

• تاریخچه ترور با استفاده از سم

  الکساندر لیتویننکو

  افسر سابق سازمان اطلاعات خارجی روسیه به بریتانیا پناهنده شده بود و با تألیف دو کتاب اتهاماتی علیه سازمان اطلاعات خارجی روسیه و پوتین مطرح کرده بود. او پس از دیدار با دو افسر سابق ک‌گ‌ب بیمار شد و نوامبر ۲۰۰۶ میلادی درگذشت. تحقیقات حاکی از آن بود که لیتویننکو به قتل رسیده است. او به ماد‌ه رادیواکتیو پلوتونیوم ۲۱۰ آلوده شده بود. این ماده احتمالأ توسط مأموران سابق ک‌گ‌ب در چای او ریخته شده بود.

• تاریخچه ترور با استفاده از سم

  ویکتور کالاشنیکوف

  نوامبر ۲۰۱۰ میلادی پزشکان آلمانی متوجه میزان بالای جیوه در خون ویکتور کالاشنیکوف شدند. کالاشنیکوف که به عنوان خبرنگار در برلین کار می‌کرد، سرهنگ سابق اداره امنیت و اطلاعات جمهوری شوروی سابق (ک‌گ‌ب) بود. در هر لیتر از خون او ۷/ ۳ میکروگرم جیوه جاری بود. میزان قابل تحمل جیوه برای انسان ۱ تا ۳ میکروگرم است. ویکتور کالاشنیکوف به مجله آلمانی فوکس گفته بود: «مسکو من و همسرم را مسموم کرده است.»

• تاریخچه ترور با استفاده از سم

  ویکتور پوشچنکو

  رئیس‌جمهور سابق و رهبر اپوزیسیون اوکراین سپتامبر سال ۲۰۰۴ میلادی بیمار شد. تشخیص پزشکان یک عفونت ویروسی یا آلودگی به ماد‌ه‌ای شیمیایی بود که موجب تغییر چهره یوشچنکو شد. رنگ چهره او زرد و صورتش مملو از دانه‌های تاول‌ شد. پزشکان معتقد بودند که دلیل تغییر چهره او ابتلا به کلرآکنه در پی مسمومیت با دیوکسین است. یوشچنکو دولت وقت اوکراین را به مسموم کردن او متهم کرد.

• تاریخچه ترور با استفاده از سم

  خالد مشعل

  مأموریت سرویس اطلاعاتی اسرائیل برای ترور رهبر حماس، خالد مشعل نافرجام ماند. دو مأمور اسراییلی سپتامبر سال ۱۹۹۷ میلادی تلاش کردند هنگام ورود خالد مشعل به دفتر حماس در امان پایتخت اردن، ماد‌های سمی را در گوش او تزیق کنند. این حمله بی‌نتیجه ماند و مدت کوتاهی پس از آن، دو مأمور اسرائیلی بازداشت شدند. دستور ترور خالد مشعل را بنیامین نتانیاهو‌، نخست‌وزیر وقت اسرائیل صادر کرده بود.

• تاریخچه ترور با استفاده از سم

  گئورگی مارکوف‌

  گئورگی مارکوف، منتقد بلغار، پس از پایان شیف کاری خود در بی‌بی‌سی، منتظر اتوبوس بود که فرو رفتن جسم تیزی در ران خود حس کرد. سرش را که چرخاند مردی را دید که چتر به دست از او دور می‌شود. او چهار روز بعد‌، سپتامبر سال ۱۹۷۸ میلادی درگذشت. کالبدشکافی جسد او نشان داد که دلیل مرگ او آلودگی به سم رایسین بوده است. بسیاری معتقدند که این ماده سمی از نوک چتر آن مرد ناشناس وارد بدن مارکوف‌ شده بود.

• تاریخچه ترور با استفاده از سم

  گریگوری راسپوتین

  راسپوتین مرد مورد اعتماد خانواده سلطنتی روسیه دسامبر سال ۱۹۱۶ به دعوت شاهزاد فلیکس یوسوپوف وارد کاخ یوسوپوف در سن‌پترزبورگ شد. شاهزاد فلیکس با کیکی آغشته به سیانور پتاسیم از او پذیرایی کرد. راسپوتین آن کیک را خورد. شاهزاد فلیکس سپس یک گیلاس شراب آغشته سیانید به او تعارف کرد. راسپوتین شراب را نوشید و به نوشیدن ادامه داد. سم که جواب نداد راسپتوین را هما‌ن شب با شلیک گلوله کشتند.