بی‌شناسنامه بودن یعنی نبودن! / طعم تلخ غربت برای بی‌هویت‌های سیستان و بلوچستان

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حنانه جانمحمدی؛ * چیزی حدود صد سال از ورود شناسنامه به ایران می‌گذرد، ولی همچنان افراد و قبیله‌هایی هستند که در این مرز و بوم زندگی می‌کنند؛ اما شناسنامه ایرانی ندارند. بی‌شناسنامه‌ها بی‌هویت اند؛ با اینکه ریشه‌شان به این خاک گره خورده و بخشی جدا نشدنی از تاریخ چند هزار ساله ایران هستند؛ اما به رسمیت شناخته نمی‌شوند. در هیچ انتخاباتی حق رای ندارند. در سرشماری‌ها به حساب نمی‌آیند و مثل اشباح سرگردان، حق زیستن از آن‌ها سلب شده‌ است. همین باعث شده که بی‌شناسنامه‌ها در بدترین شرایط، زندگی خود را پیش ببرند؛ چراکه آن‌ها سندی برای اثبات هویت ایرانی خویش ندارند. در دهه‌های گذشته به دلایلی همچون نبود نمایندگی ثبت احوال در محل، دوری از مرکز شهرستان و فقدان راه ارتباطی مناسب، بی سوادی و ناآگاهی از مزایای شناسنامه، زایمان در منزل یا بیابان، کمبود درآمد و مشکلات دیگر این افراد موفق به دریافت شناسنامه نشده اند.

آمار‌های غیررسمی وجود ۱۰۰ هزار بی‌هویت بومی در سیستان و بلوچستان را تایید می‌کند، اما طبق جوابیه ثبت احوال به یکی از خبرگزاری‌ها، ۳۰ هزار شناسنامه برای بی‌هویت‌ها از سال ۱۳۹۲ تا سال گذشته صادر شده‌ است. هرچند که باتوجه به گفته بومیان یک دنیا تفاوت میان اظهار نظر مسئولان تا واقعیت وجود دارد. دل‌نشین نیست که آن‌ها را بی‌هویت بنامیم، ولی چاره‌ای جز این و لغتی که بتواند بار سنگینی که به دوش آن‌هاست را به تصویر بکشد در دست نداریم. افرادی که با وجود وضعیت بد معیشتی حق دریافت یارانه هم ندارند. در حالی‌ که اساس اجرای این طرح، حمایت از مستضعفان بوده است.

طبق شواهد موجود، شماری از اهالی جنوب استان سیستان و بلوچستان که برخی بالای ۴۰ تا ۵۰ سال سال سن دارند، هنوز شناسنامه ندارند. چند هزار نفر در این استان، فاقد شناسنامه هستند که از این تعداد دست کم ۵۰۰ نفر در دهستان توتان و مُهمدان این شهرستان در پایین‌ترین سطح استاندارد زندگی می‌کنند. شاید ندانیم که بی‌شناسنامه‌ها در بخش بنت استان از انواع خدمات عمومی نظیر دریافت یارانه، بیمه درمانی، حساب بانکی، دریافت انشعاب آب، برق، تلفن و سایر موارد محروم هستند و حتی نمی‌توانند سفر کنند. همه این اتفاقات در حالی رقم می‌خورد که این افراد در نهایت آسیب‌پذیری می‌بایست زیر پوشش نهاد‌های حمایتی از جمله بهزیستی و کمیته امداد قرار گیرند، ولی متاسفانه حتی از دریافت یارانه نقدی نیز محروم مانده‌اند. به گفته ساکنین محلی جنوب سیستان و بلوچستان فاقدین شناسنامه غالبا بی سواد بوده و از حقوق شهروندی خود اطلاعی ندارند.