وبینار «گفتمان تمدن نوین اسلامی» در مادرید برگزار شد

به گزارش ایرنا، در این وبینار که به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و مشارکت مرکز مطالعات راهبردی و روابط فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد،  رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به گام های پنجگانه مورد اشاره در نگاه رهبر معظم انقلاب اشاره کرد و گفت که بعد از رهنمودهای حکیمانه رهبر معظم انقلاب در ترسیم چشم انداز و جهت گیری نظام مقدس اسلامی که به سوی شکل گیری تمدن نوین اسلامی خواهد بود، مسئولان حوزه فرهنگی وظیفه دیدند این نظریه عالمانه را برای جامعه تبیین کنند.

محمد مهدی احمدی تاکید کرد که معظم له در بیانات خود این مسیر را بر پنج بخش مشتمل بر انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی، جامعه اسلامی و سرانجام تمدن نوین اسلامی تقسیم کرده اند که دو مرحله آن به لطف الهی تحقق پیدا کرد و به سوی دولت اسلامی- به معنای حاکمیت و نه به معنای هیات وزیران- و سپس جامعه اسلامی که باید بر محور عدالت شکل بگیرد پیش خواهیم رفت تا در نهایت تمدن نوین اسلامی محقق شود.

وی بیان داشت که عبارت تمدن نوین اسلامی به دلیل همراه داشتن صفت نوین، به تمدن اسلامی صدر اسلام اما با شاخ و برگ های جدید و متناسب با مقتضیات امروز اشاره دارد.

رئیس مرکز مطالعات راهبردی و روابط فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز گفت : نظیر این برنامه از سوی دفاتر مختلف رایزنی فرهنگی در کشورهای دیگر نیز برگزار شده و هدف از این کار ایجاد بستری برای تبادل نظر و اندیشیدن در باب مفهوم تمدن نوین اسلامی در میان اندیشمندان کشورهای مختلف است.

«ابوالحسن خلج منفرد»  به تاریخ طولانی و تمدن ساز ایران اشاره کرد و گفت که ایرانیان در تعقیب آرمان تمدنی خود در پی آن بوده اند که با بهره‌گیری از میراث تاریخی و تمدنی خود و متناسب با مقتضیات زمان و شرایط اجتماعی دنیای مدرن بنیان های تمدنی نوین را متناسب با نیازهای عصر جدید و نیز همسو با ارزش‌های ملی و دینی پی ریزی کنند.  

وی سپس به انقلاب اسلامی ایران به عنوان نقطه عطف بزرگ در چنین دیدگاهی اشاره و بیان کرد:  انقلاب اسلامی ایران نقطه اوج آرمان خواهی ایرانیان در جهت پی ریزی تمدنی نوین در عصر جدید بود که از دل آن جمهوری اسلامی ایران برخاست که بنیان های اصلی سه گانه هویت ایرانیان (جمهوری ، اسلام و ایران ) را در دوران جدید نمایندگی می کرد.

"جمهوریت آن نشان از احترام ایرانیان به ارزش‌های دوران مدرن است  و اسلامیت آن حاکی از تعلق خاطر عمیق ایرانیان به هویت دینی است که در رژیم سابق نادیده گرفته شده بود و ایرانیت آن نیز از هویت تاریخی و باستانی ایرانیان حکایت می‌کند. "

خلج شماری از مشکلات ایجاد شده در مقابل این حرکت مردم ایران را برشمرد و ادامه داد، در تمام این سال‌ها جمهوری اسلامی ایران  به رغم همه محدودیت ها،  تحریم ها و مشکلات فراوان تحمیل شده از خارج که جنگ هشت ساله تحمیلی صدام حسین دیکتاتور مخلوع عراق و تحریم های همه جانبه و غیرانسانی چهل ساله دولت استکباری آمریکا و هم پیمانانش نمونه‌هایی از آنها است؛   تلاش کرده  از یک سو با اتکا به میراث فرهنگی و تاریخی غنی ایرانی و اسلامی و از سوی دیگر با استفاده از ارزش‌ها و دستاوردهای جامعه بشری در دنیای مدرن به سوی تمدن نوین اسلامی گام بردارد.

او در پایان سخنان خود ابراز امیدواری کرد که برگزاری نشست ها و برنامه هایی از این دست فرصت مناسبی باشد تا اندیشمندان ایرانی اندیشه ها و تجربیات و مطالعات خود را در خصوص گفتمان تمدن نوین اسلامی با اندیشمندان و علاقه مندان در سایر کشورها به اشتراک بگذارند و در محیطی دوستانه و صمیمی به گفت و گو و تبادل نظر در این باره بپردازند و  از رهگذر این گفت و گوها تفاهم و همفکری بیشتری حاصل شود و اندیشه ها و ایده های تمدن ساز شکوفاتر شود.

گوستاو مورالس روزنامه نگار و استاد دانشگاه نیز با مروری بر دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران و تشکیل شدن نظام جمهوری اسلامی گفت: انقلاب اسلامی توانست مردم ایران را از فقر مادی و معنوی نجات داده و آنها را به خط مقدم سیاست ببرد. ایران با جنگ تحمیلی از سوی عراق در هشت سال و همچنبن تحریم بین المللی از سوی ایالات متحده آمریکا و بریتانیا مورد حمله قرار گرفت. با این حال جمهوری اسلامی توانست بر همه این موانع پیروز شود و با پایداری و پشتکار در حال رویارویی با چالش های جدید است.

وی یکی از  ویژگی های مهم دیگر انقلاب اسلامی را استقلال از دو ابرقدرت وقت شوروری کمونیستی و استکبار جهانی به سرکردگی آمریکادانست و اضهار کرد: مردم انقلابی ایران با آگاهی از این استقلال نظری و عملی کوشیدند به ترکیب تازه ای در مدیریت جامعه دست یابند و جمهوری را با اعتقادات دینی و اسلامی خود بیامیزند. این ترکیب موفق آمیز بود و نباید فراموش کنیم که منشا آن بی شک به تفکر و رهبری امام خمینی (ره) باز می گردد.

این استاد دانشگاه و روزنامه نگار با سابقه‌ی اسپانیایی در بخش دیگر سخنان خود به پویایی انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت : انقلاب اسلامی یک موجود زنده است که همیشه توانسته در مقابل چالش ها و مسائل انعطاف داشته باشد و خطاهای خود را جبران کند اما هرگز از اصول خود عقب ننشسته است. پس از برقراری نظام اسلامی، این انقلاب نه تنها دچار رکود و انفعال، بلکه هیچگاه دچار تضاد میان پویایی انقلابی و نظم سیاسی و اجتماعی نشده و مصمم است که تا پایان از چنین نظریه نظم انقلابی دفاع نماید.

مورالس در بخش پایانی سخنان خود تاکید کرد که انقلاب اسلامی ایران تحت رهبری امام خمینی(ره)   دو قدم بزرگ برداشت : نخست پیروزی انقلاب و تاسیس سیستم حکمرانی جدید با نام جمهوری اسلامی که به لطف رهبری آیت الله خامنه ای همچنان در مسیر مورد نظر خود در حال حرکت است.
 دو م این که دولت اسلامی همچنان در حال تصحیح خود و تکامل است و جامعه مسلمانی را مدیریت می کند که می خواهد به سوی ایده آل های خود پیش برود. و این حرکت تکاملی مقصدی ندارد به جز رسیدن به یک تمدن جدید. تمدنی که در نگاه آیت الله خامنه ای نام تمدن نوین اسلامی به خود گرفته است.

بخش پایان وبینار به سخنان رضا غلامی رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا اختصاص یافت و وی با نگاهی انتقادی نسبت به نظریه های مدرن علوم انسانی به سه تئوری «پایان تاریخ»، «نظم نوین جهانی» و «جهانی شدن» در زمینه مفهوم تمدن پرداخت.

او بیان داشت که نه امروز از نظریه چالش آفرینِ «پایان تاریخ» که فرانسیس فوکویاما در سال ۱۹۸۹ مطرح کرد خبری هست و نه از حیات ایده «نظم نوین جهانی» که پس از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی بتدریج در ذهن برخی استراتژیست های آمریکایی مانند «هنری کسینجر» پرورش یافت و نهایتاً در سال ۱۹۹۰ توسط «جرج بوش» رئیس جمهوری اسبق ایالات متحده به صراحت مطرح شد، نشان قابل مشاهده باقی مانده است.
نظریه جهانی شدن هم که از دهه ۱۹۹۰ نظرها را به خود جلب کرد و تا همین اواخر بحث داغ محافل دانشگاهی و اندیشکده ها محسوب می شد، دیگر سالهاست که بی فروغ شده و رمق باقی‌مانده آن هم با شیوع جهانی ویروس کووید ۱۹ از بین رفته است.
او ادامه داد: البته این سخن به این معنا نیست که من موافق نظریه «برخورد تمدن ها» ی ساموئل هانتیگتون هستم. خیر، از نظر من با این‌که جلوه های ضعیفی از دیدگاه هانتیگتون طی دهه های اخیر در ساحت عمل مشاهده شده  اما واقعیت این است که برخورد تمدن ها، بیش از این‌که مولود یک پروسه باشد، مولود یک پروژه است که هانتیگتون تنها از آن پرده برداری کرده است.

رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا در ادامه به پرسش اصلی و بنیادین مرتبط با تمدن غرب و نظریه پایان تاریخ پرداخت و گفت : آیا تمدن مدرن غرب انسان را به سقف انتظارات خود رسانده است؟ در پاسخ باید گفت که البته من به هیچ وجه قصد جانبداری از مکتب فرانکفورت را ندارم و تنها هدفم از بیان دغدغه اصلی این مکتب  از تمدن جدید غرب، نشان دادن وجود دیدگاه های متکثر در غرب در باب تمدن جدید غربی و چشم انداز آن است.
اوا اظهار کرد:  نگرش انتقادی نئومارکسیست ها که مکتب فرانکفورت روی آن تاکید داشت، چیزی جز این نبود  که جدایی تمدن از عمق فرهنگ و تفکر و سلطه علی الاطلاق صنعت و تکنولوژی بر جامعه و به تبع آن، سرمایه سالاری، می تواند جامعه را بر علیه خود بشوراند و امروزه نشانه های بارزی از همین شوریدن جامعه غربی علیه خود قابل مشاهده است که بعضی نام آن را آغاز افول و غروب تمدن مدرن غربی گذاشته اند.
 غلامی اضافه کرد: اگر از من سئوال شودکه مهم ترین نشانه افول و غروب تمدن غربی چیست خواهم گفت که دلزدگی روزافزون انسان از مدرنیته و افزایش میل بازگشت به سنت.

رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا ضمن برشمردن پیشرفت های جدید و تکنولوژی غیر قابل انکاری که در ذیل سیطره تمدن غرب در بخش بزرگی از جهان پدید آمده است توجه مخاطبان را به نتایج عمیق تری که این تلقی از پیشرفت به بار آورده است جلب کرد و گفت:  تولید نو به نو سلاح های کشتار جمعی، پیامدهای وحشتناک فناوری‌های زیستی و سوءاستفاده گروه های تروریست از آن به عنوان سلاح مرگبار، محیط زیست و شرایط در حال احتضار آن، بحران آلودگی هوا و آب و خاک، بی عدالتی ناشی از سلطه بلامنازع لیبرالیسم بر جهان و گسترش فقر و فلاکت حتی در ثروتمندترین شهرهای جهان، پرسود شدن کالاهای فرهنگی، با عبور از خط قرمزهای اخلاقی، و نادیده گرفتن فضائل فطری انسان، بی حیایی و درجات گوناگونی از فحشا که با فرهنگ پیوند خورده و بیش از همه بنیاد خانواده را با فروپاشی روبرو کرده،  از جمله این تاثیرات دردناک و عمیق هستند.  

او  در پس زمینه این تصویر از جهان امروز به بحث تمدن و تمدن سازی اشاره کرد و گفت : با این اوصاف، خیلی عجیب نیست که باب بحث تمدن و تمدن سازی در جهان کنونی بسته نشده باشد. این یک حقیقت است که بشر امروز به دنبال راهی برای نجات از باتلاقی است که تمدن مدرن غرب برای او ایجاد کرده و مدتهاست شمارش معکوس برای فرو رفتن کامل انسان در این باتلاق آغاز شده است.

غلامی سپس با اشاره به تصویر نادرستی که از سوی رسانه ها از ایران  به جهان ارایه می شود، تاکید کرد : موضوع سانسور و تحریف رسانه ها درباره اسلام واقعی، تنها دربرگیرنده ساحت نظریه نیست بلکه حوزه دستاوردهای عظیم ایرانِ پس از پیروزی انقلاب اسلامی در عرصه های مادی و معنوی را هم شامل می شود.
رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا افزود: این طبیعی است که وقتی از تمدن نوین اسلامی سخن به میان می آوریم، این پرسش بلافاصله به ذهن شما خطور می کند که محور این تمدن کیست؟ در این میان، اگر تصویر عقب مانده و شکست خورده ای از ایران داشته باشید، طبیعی است که موضوع ظهور این تمدن را در حد یک شوخی در نظر گرفته و از کنار آن عبور می کنید اما واقعیت این است که هرچند تمدن نوین اسلامی محدود به ایران نیست، اما ایرانِ امروز به مثابه محور اصلی تمدن نوین اسلامی از ظرفیت های بزرگ و منحصر به فردی برای ایفای نقش محوری در این عرصه برخوردار است که البته برخی از این ظرفیت ها هنوز به فعلیت نرسیده است.

وی در توصیف ویژگی های تمدن نوین اسلامی ابتدا به اولویت نرم افزاری تحقق آن اشاره کرد و گفت: وقتی از تمدن ‌نوین اسلامی سخن به میان می آوریم، بیش از هر چیز به آن به منزله یک تمدن نرم می نگریم که فرهنگ، فکر و عقلانیت اسلامی در آن بروز و ظهور یافته است. البته از نظر من، اصل «عینیت‌یافتگی» در ساحت تمدن سازی، اصلی غیرقابل عدول به شمار می رود لذا فرهنگ وقتی در قامت یک تمدن آشکار می شود که فرصت های ظهور عینی آن به اشکال گوناگون از جمله در قالب یک نظم جدید فراهم شده باشد.

غلامی در ادامه به یکی از نتایج مهم احیای عقلانیت پرداخت و ادامه داد:  طبیعی است احیای عقلانیت می تواند زمینه های لازم برای ظهور شیوه های جدیدی از حکمرانی را نیز فراهم کند. تحول در حکمرانی که البته سازمان ها و مجامع خاص خود را نیز طلب می کند، در تمدن نوین اسلامی یک ویژگی بی بر و برگشت دارد و آن «عدالت» است.

رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی اسلامی صدرا به مساله خصلت فرهنگ محوری و فصیلت محوری تمدن نوین اسلامی پرداخت و تاکید کرد که این مساله  می تواند پاسخی برای پرسش های مربوط به چگونگی تعامل این تمدن با سایر تمدن ها باشد. به عبارت دیگر تمدن نوین اسلامی علاوه بر دوری از تنش و درگیری، همچنان که برای سایر جوامع و تمدن ها الهام بخش است، همچنین  خود در بهره گیری از تجارب و نقاط قوت سایر تمدن ها پیشتاز است.
او اظهار کرد:  پس باید گفت که  اولاً تمدن نوین اسلامی تمدنی فرهنگ محور از جنس فضیلت ‌بنیان است و طبیعی است که برخورد تمدنی با دیگر تمدن ها را مغایر با فلسفه ظهور خود می داند. از این جهت، تمدن نوین اسلامی هرچند دفاع مشروع را حق خود می داند، لکن هیچ میلی به تجاوز و سلطه‌گری و افزایش قلمرو جغرافیایی خود ندارد. در واقع، تمدن نوین اسلامی بیش از هرچیز با عقول انسان‌ها سر و کار دارد و بسط و گسترش خود در جهان را در قابلیت هایش برای بیدار سازی انسان ها و ایجاد فرصت عقل ورزی جستجو می کند.