گزارش واشنگتن پست از روند تولید واکسن مشترک کوبا - ایران

دکتر امیر صدری، روابط عمومی نظام پزشکی: رهبر کوبا، فیدل کاسترو، قول ساخت یک قطب بیوتکنولوژی در کارائیب را داده بود و این ایده را در اوایل دهه ۱۹۸۰ با گردآوردن شش محقق در یک آزمایشگاه کوچک هاوانا پیش برد. چهل سال بعد، این جزیره کمونیست می‌تواند در قله رسیدن به موفقیتی منحصر به فرد باشد: تبدیل شدن به کوچکترین کشور جهان که نه تنها یکی، بلکه چندین واکسن ویروس کرونا تولید کرده است؛ در این کشور پنج واکسن در مرحله تولید هستند، دو واکسن در مرحله آخر مطالعات بالینی با هدف گسترش گسترده‌تر تا ماه می.
مقامات کوبایی می‌گویند، در حال تولید سرم‌های واکسن ارزان قیمت با قابلیت ذخیره آسان هستند که می‌تواند هفته‌ها در دمای اتاق ثابت باشد و خراب نشوند. این کار آن‌ها را به گزینه‌ای مناسب برای کشور‌های گرمسیری با درآمد کم تبدیل می‌کند که توسط کشور‌های بزرگتر و ثروتمندتر از امکان دسترسی به طیف واکسن‌های کووید ۱۹ بین المللی کنار گذاشته شده اند.
آن‌ها همچنین می‌توانند کوبا را به مرکز داروسازی برای کشور‌هایی تبدیل کنند که توسط واشنگتن تحت فشارند. ایران و ونزوئلا معاملات واکسنی را با هاوانا انجام داده اند که طی آن، ایران موافقت کرده، به عنوان بخشی از توافق انتقال فناوری که می‌تواند میلیون‌ها دوز تولید شده در ایران را باعث شود، در یک مرحله آزمایشی یکی از واکسن‌های کوبا - Soberana ۲ – شرکت کند.
خورخه آرئازا، وزیر امور خارجه ونزوئلا هم این هفته به واشنگتن پست گفت: «ما به علم پزشکی و بیوتکنولوژی کوبا اعتماد زیادی داریم. این نه تنها برای ونزوئلا، بلکه برای کل امریکای لاتین یک گام اساسی خواهد بود. این راه حل واقعی برای مردم ما خواهد بود.»
مقامات کوبا در هفته جاری اعلام کردند اگر آزمایش های فاز ۳ مثبت باشد، به یک «مطالعه مداخله‌ای گسترده» intervention study دست خواهند زد که تقریباً همه ساکنان هاوانا یا ۱.۷ میلیون نفر را تا پایان ماه می تحت تزریق واکسن قرار می‌دهد. هدف آن‌ها تا پایان ماه اوت رسیدن به واکسیناسیون ۶۰ درصد از جمعیت کشور است و بقیه مردم هم قرار است تا پایان سال دوز دریافت می‌کنند.
در صورت دستیابی به این هدف بلند پروازانه، کوبا - کشوری که متوسط دریافتی یک محقق علمی در آن حدود ۲۵۰ دلار در ماه است - در میان اولین کشور‌هایی که به مصونیت جمعی رسیده اند، قرار خواهد گرفت و آن را در موقعیتی قرار می‌دهد که گردشگران واکسن را مجذوب خود کرده و مازاد واکسن خود را هم را صادر کند. مقامات این کشور ادعا می‌کنند که تا پایان سال می‌تواند به تولید ۱۰۰ میلیون دوز واکسن برسد.  
ادواردو مارتینز دیاز، رئیس بیوکوبافارم، مجتمع دولتی نظارت بر تولید واکسن کوبا، هفته گذشته در پاسخ کتبی به واشنگتن پست گفت: «هدف اصلی، ایمن سازی کل جمعیت کوبا و کنترل انتقال ویروس خواهد بود. با این کار کوبا قادر خواهد بود به حالت عادی برگردد و برای کسانی که تصمیم به بازدید از جزیره دارند، امن خواهد شد.»
برای کوبا، این اتفاق در یک مقطع زمانی حساس رخ می‌دهد. به دنبال نرخ نسبتاً پایین عفونت در سال گذشته، تعداد مبتلایان به ویروس در هفته‌های اخیر افزایش یافته است. برخی از منتقدان هشدار می‌دهند که ممکن است دولت خیلی سریع پیش برود و واکسن آزمایشی را برای جمعیتی گسترده تزریق کند تا بتواند به سرعت دلار‌های توریستی از دست رفته را مجددا به دست آورد.
نورگس رودریگز، یکی از بنیانگذاران یوکابایت، وب سایت مربوط به امور کوبا هشدار می‌دهد: «این یک واکسن تایید شده نیست. آن‌ها با استفاده از مردم کارایی واکسن را امتحان می‌کنند و سپس قصد دارند از گردشگران بخواهند آن را تهیه کنند. بسیار عجیب است که آن‌ها می‌خواهند این کار را به زودی در چنین مقیاسی انجام دهند.»
کوبا کشوری تک حزبی است که محدودیت‌های زیادی در مورد آزادی بیان، فعالیت سیاسی و آزادی‌های اقتصادی دارد. اما سرمایه گذاری در زمینه آموزش و مراقبت‌های بهداشتی، بذر آنچه امروزه یک دستگاه بیوتکنولوژی پیچیده و غیر معمول برای کشور کوچکی در حال توسعه است، با حداقل ۳۱ شرکت تحقیقاتی و ۶۲ کارخانه با بیش از ۲۰ هزار کارگر، کاشته است.
کوبا آرزو‌های خود را در اوایل دهه ۱۹۸۰ گسترش داد، آن هم زمانی که کاسترو شیفته مفهوم تولید اینترفرون برای مبارزه با شیوع تب دنگ شد. امروز، کوبا از ۱۱ واکسن مجاز در داخل کشور خود، هشت مورد را خود تولید و آن‌ها را به بیش از ۳۰ کشور صادر می‌کند. در سال ۲۰۱۷، آزمایش های بالینی شیوه ایمنی درمانی Cimavax کوبا علیه سرطان ریه در مرکز جامع سرطان Roswell Park در نیویورک آغاز شد.
آمیلکار پرز ریورول، محقق سابق آزمایشگاه کوبایی، که اکنون عضو دانشگاه ایالتی سائوپائولو در برزیل است، می‌گوید: «حتی با معیار‌های غربی، آزمایشگاه‌های بسیار خوبی در کوبا وجود دارد. مشکل همیشه چیز‌های دیگر است، مثل اتصال به اینترنت یا مشکلات مربوط به قطعات و تجهیزات.»
پیشرفته‌ترین واکسن‌های کرونا ویروس کوبا - Soberana ۲ و Abdala - به دو تا سه دوز تزریق برای ایجاد ایمنی نیاز دارند. مارتینز در این مورد گفت: «سطح ایمنی تولید شده توسط هر دو واکسن زیاد است.» وی گفت دانشمندان کوبایی در حال آماده سازی داده‌های بالینی واکسن‌های خود برای انتشار بین المللی هستند.
جارباس باربوسا، دستیار مدیر سازمان بهداشت پان آمریکایی، در این هفته گفت تأیید کاندیدا‌های واکسن کوبا توسط سازمان بهداشت جهانی ممکن است تا شش ماه طول بکشد. وی به خبرنگاران گفت: «ما از همه پیشرفت‌های واکسنی استقبال می‌کنیم، اما همه واکسن‌ها در جهان برای اطمینان از کیفیت، ایمنی و اثربخشی باید به این معیار‌ها برسند.»  
یک واکسن موفق می‌تواند به یک منبع درآمد حیاتی جدید برای کوبا تبدیل شود، که دچار یک بحران اقتصادی سخت شده و شهروندان ساعت‌ها در صف انتظار برای خرید مواد غذایی، صابون و خمیردندان هستند. اقتصاد این کشور تحت تحریم‌های دوران ترامپ بدتر شدن شرایط اقتصادی را تجربه کرد. رئیس جمهور بایدن خواستار تنش زدایی مجدد شده، اما هنوز چنین حرکتی نکرده است.
کوبا و ایران مشترک اعلام کردند واکسن کوبایی روی ۵۵۰۰۰ داوطلب ایرانی به عنوان بخشی از توافق نامه گسترده برای افزایش میزان ایمن‌سازی در هر دو کشور آزمایش می‌شود. سخنگوی وزارت بهداشت ایران گفته، این توافق نامه امکان انتقال فناوری به ایران و تولید دوز‌های مشترک را فراهم می‌کند. مقامات بهداشتی ایران اعلام کرده اند ممکن است ۴۰ میلیون دوز واکسن حاصل این توافق باشد.
وزارت خارجه ایالات متحده در پاسخ به سوالی در این مورد در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ایالات متحده از گسترش سریع هر نوع واکسن موثر که مطابق با استاندارد‌های اثربخشی، ایمنی و کیفیت باشد، به عنوان بخشی از استراتژی‌های ملی و جهانی برای مبارزه با همه گیری استقبال می‌کند، اما بررسی‌های نظارتی و علمی قوی برای اعتماد جامعه جهانی بسیار مهم است.»
رونالد ساندرز، سفیر آنتیگوا و باربودا در ایالات متحده، می‌گوید واکسن‌های غربی دور از دسترس کشور‌های کوچکتر قیمت گذاری شده اند و کوواکس، تلاش چند جانبه برای تولید و توزیع دوز‌های واکسن کرونا، به اندازه کافی سریع حرکت نکرده است. وی گفت: «ما یک توافق دوجانبه با کوبا انجام خواهیم داد. اروپا، ایالات متحده و کانادا تمام واکسن‌های موجود را خریداری کرده اند، بنابراین اگر کوبا آزمایش‌های خود را پشت سر بگذارد و سازمان جهانی بهداشت نیز آن را تأیید کند، بله، ما نیز آن را تهیه خواهیم کرد و از آن سپاسگزاریم. من متعجب می‌شوم اگر کوبایی‌ها بیش از مبلغ جزئی از ما پول بگیرند.»
واکسیناسیون جمعیت تقریباً کامل - و ارائه دوز به بازدیدکنندگان خارجی - همچنین می‌تواند به کوبا کمک کند تا افت چشمگیر دریافت‌های گردشگری خود در همه گیری را جبران کند.