لزوم بازنگری در نظام سیاست گذاری علم و فناوری

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تحولات پرشتابی که در عرصه جهانی آموزش عالی و دانشگاه در جریان است و با بروز پاندمی کرونا هم سرعت گرفته بر ضرورت بازنگری در نظام سیاست گذاری علم و فناوری و اعمال تغییرات لازم در نقشه جامع علمی کشور در راستای توسعه فناوری‌های نو از قبیل واقعیت افزوده تاکید کرد.

به گزارش ایسنا، دکتر سعیدرضا عاملی که با عنوان «دوفضایی شدن نظام آموزشی، فرهنگ کرونایی و فراگیری واقعیت گسترده» در افتتاحیه  دومین همایش ملی مطالعات فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی، علم و فناوری و فضای سایبر در ایران سخن می‌گفت، خاطرنشان کرد: دو فضایی شدن یک پدیده دائمی است که با خلقت انسان و شکل گیری عالم ذهن و در کنار آن عالم عین به وجود آمده است.

وی با بیان این که عالم ذهن و عالم عین، قلمرو واقعیت گسترده است، اظهار کرد: هر چه به گذشته برگردیم بین عالم ذهن و عالم عین فاصله بیشتری بوده و هر چه فناوری‌های تبدیلی پیشرفته‌تری به وجود آمده، عالم ذهن به عالم عین نزدیک‌تر شده است. امروز نوآوری‌های ذهن، عینیت‌های قطعی را خلق می‌کنند و در واقع فناوری‌های نو، عرصه تبدیل ذهنیت‌ها به عینیت‌ها و امر خیالی به امر واقعی هستند؛ به عبارت دیگر، آنچه دیروز سورئال فرض می‌‎شده، امروزه یک واقعیت شده است؛ بر همین اساس با مفهومی به نام «واقعیت گسترده» به عنوان یک تغییر فرامتغیری مواجه هستیم که برخاسته از اتصال وسیع به واقعیت‌های ذهنی است.

عاملی با اشاره به لایه‌ای شدن دوفضایی‌ها و شکل گیری دوفضایی‌های آموزش و پژوهش گفت: فضای اول در جهان مدرن، فضایی مبتنی بر نهادهای اجتماعی، تقسیم کار اجتماعی و سلسله مراتبی است ولی فضای دوم، لایه‌ای و الگوریتمی، تخصصی و تقاضا محور است و به لحاظ سلسله مراتب کاربری هم با توجه به کاربر محور بودن این فضا که منتهی به تقویت «کسی بودن» می‌شود، با نوعی هم سطح شدن دسترسی مواجهیم. البته فضای دوم هم مثل فضای اول به مرور لایه‌های موضوعی، تخصصی و تقاضا محور پیدا کرده و جایگزین جامعه نهادی مبتنی بر تقسیم کار اجتماعی شده است.

استاد دانشگاه تهران با بیان این که فرهنگ به عنوان زیست بوم زندگی، مقومات بیشتری در فضای دوم پیدا کرده و همه مسیر زندگی اعم از کسب و کارها، آموزش، گذران اوقات فراغت و ... به صورت نسبی به فضای دوم منتقل شده است، اظهار کرد: شرایط کرونا، روابط اجتماعی حضوری را تضعیف و موجب تقویت فاصله اجتماعی در فضای فیزیکی و گستردگی روابط در فضای مجازی شده است.

وی در ادامه به پیمایشی ملی که در بهمن ماه گذشته توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات انجام شده، اشاره کرد و گفت: ۸۷ درصد پاسخگویان پیمایش اعلام کرده‌اند که روزانه بین یک تا بیش از شش ساعت از اینترنت استفاده می‌کنند  و البته ۸۰ درصد پاسخگوها اعلام کرده‌اند که اوقات فراغت خود را با خانواده سپری می‌کنند که نشان می‌دهد که همچنان خانواده، سطح فراگیر هویت جمعی است. ۴۰ درصد پاسخگویان اعلام کرده‌اند که در شرایط کرونا فعالیت آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی بیشتر شده و ۳۸ درصد هم از افزایش تماشای تلویزیون در این دوره گفته‌اند. از نکات جالب این پیمایش این است که ۴۰ درصد محتوای تلویزیونی که تماشا می‌شود به خبر و ۴۸ درصد به فیلم و سریال اختصاص دارد و کمتر از یک درصد پاسخگویان محتوای آموزشی را تماشا می‌کنند. 

عاملی با بیان این که فضای آموزش و پژوهش در سطحی وسیع تحت الشعاع دوفضایی شدن قرار گرفته و جهانی شدن نهاد علم و ظهور مدرسه‌های جهانی دانش و مهارت‌ها موجب تشدید رقابت کیفیت و هنجارهای نهادهای علمی در جهان شده است، اظهار کرد: استفاده از واقعیت گسترده برای بازاریابی در حوزه آموزش و پژوهش پزشکی، آموزش آناتومی، روانشناسی رفتاری و شناختی، فضانوردی، آموزش نظامی، آموزش نوشتن جذاب به کودکان و ... از تحولات جدید فناوری در حوزه آموزش است. در شرایط جدید، رقابت دانشگاه‌های برتر هم از سطح ملی به سطح جهانی توسعه پیدا کرده که می‌تواند یک رقابت برد – برد یا باخت بزرگ باشد. اگر به کیفیت‌ها و استانداردهای برتر خدمات و محتوای آموزش و پژوهش مبتنی بر صنعت واقعیت گسترده دست پیدا نکنیم هم در رقابت ملی و هم در رقابت منطقه‌ای منزوی می‌شویم و در رقابت‌های جهانی به عقب رانده می‌شویم.  

طبق اعلام مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، وی در پایان با تاکید بر این که واقعیت گسترده، ظرفیت پارادایمی برای تبدیل ایده‌آل‌ها به واقعیت‌ها شده است، اظهار کرد: نباید از ایده آل گرایی هراس داشته باشیم. باید به سمت نوآوری‌های جامعه‌نگر که تامین کننده مجموعه‌ای از نیازهای انسان و جامعه باشد حرکت کنیم، به آموزش و پژوهش متعالی و سرمایه شناخت نسبت به ماهیت انسان از منظر الهی توجه کنیم و کانون بازسازی را توجه به انسان کامل قرار دهیم.

انتهای پیام