تعامل امنیتی-نظامی مقامات روسیه با ایران؛ واجد منافع ملی برای این کشور

خبرگزاری میزان - با ترسیم نمودار تحول نگرش روسیۀ پساشوروی به ایران، جابه جایی‌هایی با شدت نوسان گسترده قابل مشاهده است که در یک سوی آن، ایران به مثابه «متحدی مطمئن و قابل اتکا در منطقه و جهان» و «متحدی در برابر دشمان مشترک» و در سوی دیگر به عنوان «تهدید جنوبی و به منزله ابزاری برای تنظیم روابط با غرب» مورد شناسایی قرار گرفته است.

یکی از جلوه‌های عملی این نوسان، در ارائه دو رای متفاوت و مهم در شورای امنیت سازمان ملل متحد در قبال ایران مشاهده می‌شود، مخالفت و وتوی قطعنامه ضد ایرانی شورای امنیت در ۲۶ فوریه ۲۰۱۸ و موافقت و رای به قطعنامه ضد ایرانی ۱۹۲۹ در ۹ ژوئن ۲۰۱۰ است.

«ایران در هندسه سیاست خارجی روسیه» عنوان کتابی به قلم محمد شاد است که وی در این اثر کوشیده است تصویری منطبق با واقعیت، از نحوه سیاستگذاری خارجی روسیه در مقابل ایران و عناصر دخیل در شکل‌گیری این سیاست‌ها ارائه دهد. خبرگزاری میزان در نظر دارد هر روز برشی از این کتاب را با خوانندگان خود به اشتراک بگذارد.

علی شیر عثمانف
عثمانف، معاون دوم هیئت مدیره، مدیرکل شرکت سرمایه‌گذاری گاز پروم، روس زاده مسلمان از یک‌تبار و یکی از صاحبان سرمایه در روسیه است. مطابق اعلام مؤسسه فوریس، سرمایه مالی و تجاری او در سال ۲۰۱۵، بالغ بر ۱۵.۸ میلیارد دلار بوده است و در رده پنجاه هشتم پروتمندترین افراد جهان و در رده پنجم سرمایه‌داران روسیه قرار دارد.   او استاد رشته امور مالی دانشگاه مگیمو و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد در رشته حقوق از همین دانشگاه بوده است؛ و هم‌اکنون دکترای جامعه‌شناسی دارد. وی ثروت خود را از طریق فعالیت در فواد، معدن و سرمایه‌گذاری در سایر شاخه‌ها کسب کرده، است و به واسطه تلاش‌هایش در زمینه‌های یاده شده در سال ۲۰۰۴ موفق شد مدال افتخار را از ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه دریافت کند.
با جستجویی که در منافع در دسترس صورت گرفت، رفتار یا اظهارنظر مستقیم یا غیرمستقیمی که بتوان از خلال آن به موضوع عثمانف در قبال ایران پی برد یافت نشد.   فقط می‌توان به مواضع روزنامه کامرسانت که توسط وی خریداری شده است مرکز کرد. کامر سانت به عنوان یک تریبون روشنفکری، محل رجوع بسیاری از دانش‌آموختگان مگیموست و ارتباطات نهادینه‌ای با این مرکز آموزشی دارد؛ به طوری که این رسانه از لفظ «مشارکت راهبردی» در توصیف روابط میان کامرسانت و مگیمو یاد کرده است.   شایان توجه است که متخصصان رسانه‌ای کامرسانت در حوزه سیاست خارجی، به عنوان اساتید و مدرسان ارشد در این دانشگاه مشغول به تدریس و فعالیت هستند.
کامرسانت در روسیه رک رسانه لیبرال شناخته شده و یکی از روزنامه‌های نخبه در عرصه رسانه‌ای این کشور محسوب می‌شود. این روزنامه خوانندگان خود را مخاطبان خاص، تحلیلگران، متخصصان و تصمیم‌گیران سیاسی در روسیه می‌داند.   کامرسانت در دوره اتحاد جماهیر شوروی به دلیل مواضع لیبرال و ضدسوسیالیستی‌اش تعطیل شده بود تا اینکه مجدداً در سال ۱۹۸۹ با آغاز برنامه اصلاحات سیاسی و آزادی مطبوعات، ولادیمیر یا کوولیف آن را بازگشایی و در سال ۱۹۹۷، بوریس برزفسکی از الیگارش‌های غرب‌گرای روس بود که بعد‌ها به یکی از منتقدان جدی سیاست‌های پوتین تبدیل، و به بریتانیا پناهنده شد.   او که همزمان صاحب نزاویسیما یا گازینا، یکی از روزنامه‌های معروف غرب‌گرا و اپوزیسیون بود تلاش کرد با ایجاد برخی تغییرات ساختاری و مدیریتی فضای کامرسانت را نیز انتقادی‌تر از قبل سازد.
با شرایط خاصی که برای برزوفسکی به وجود آمد، سرانجام مجبور شد کامرسانت را به یکی از شرکای تجاری گرجی خود واگذار کند و او نیز در نهایت، تما می‌سهامی خود را عثمانف فروخت.   عثمانف با برکناری ولادیلاو برودولین، سردبیر وقت کامرسانت کوشید که از غلظت انتقادی روزنامه بکاهد و با روی کار آوردن سردبیر سابق آن یعنی آندری واسیلیف این پیام را ارسال کرد که کامرسانت دولت را در چهارچوب‌های تعیین شده‌ای نقد خواهد کرد.
گرچه با خرید این رسانه توسط عثمانف تا حدود زیادی سیاست‌های این رسانه با سیاست‌های کلی و راهبرد‌های کلان کرملین هم‌سو شده است. همچنان یکی از تک‌رسانه‌های لیبرال این کشور شناخته می‌شود.   این روزنامه تفاوت چشمگیری با رسانه‌های دولتی نظیر ایزوستیا و راسیسکایا گازیتا دارد و تلاش شده است که برخی مواضع انتقادی خود را در مقابل دولت همچنان حفظ کند؛ برای نمونه، پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری دسامبر ۲۰۱۲، کامرسانت در صفحه اول خود تصویر پوتین را درج، و بحث تقلب و دستکاری گسترده را در برگه‌های رأی مطرح کرد.   این مسئله با واکنش سخت عثمانف مواجه شد و کاکسیم کوالسکی، سردبیر و اندری گالیف، رئیس دفتر انتشارات کامرسانت را برکنار کرد. به هر حال، عثمانف به خطوط کلان روزنامه احاطه دارد و مسائلی را که خارح از دستورالعمل‌ها و راهبرد‌های تعریف شده باشند برنمی‌تابد.
کامرسانت در موضوع ایران موضع میانه‌ای را در پیش گرفته است؛ از طرفی، از منظر راهبردی، اقدامات مقامات روسیه در تعامل امنیتی-نظامی با ایران را واجد منافع ملی برای روسیه گزارش می‌کند و از طرف دیگر، ایران را در مسائل اقتصادی_تجاری شریک پایدار و قابل اتکایی برای روسیه محسوب نمی‌کند.   اخبار متعدد و گاه با گرایش‌های متناقض در خصوص ایران در کامرسانت منتشر می‌شود. با تحلیل محتوای صورت گرفته در وبگاه رسمی این رسانه، در شش ماهه اول سال ۲۰۱۷ تعداد ۱۰۷۴ مورد خبر که در آن موضوع ایران اشاره شده قابل بازیابی است که از این تعداد ۱۴۳ مورد آن مربوط به اخبار و تحلیل‌هایی است که در نسخه کاغذی آن به چاپ رسیده است و از این تعداد ۲۹ فقره به صورت خصصی موضوع ایران را تحلیل و بررسی کرده است.   به طوری که می‌توان گفت به صورت میانگین، هر سه روزیک مطلب مستقل در خصوص ایران در روزنامه کاغذی کامرسانت به چاپ رسیده و این حاکی از میزان اهمیت این موضوع برای کامرسانت است.
کامرسانت به عنوان رسانه‌ای که بیشتر در فضای اقتصادی و تجاری به تولید محتوا مشغول است. عموماً اعلام می‌کند که روابط ایران و روسیه ماهیت نظامی-امنیتی دارد و اینکه بتوان سطح روابط را در حوزه‌های مختلف اقتصادی و تجاری نیز ارتقا داد، فعلاً امکانات عملی و ظرفیت‌های عینی قابل توجهی ندارند.   این روزنامه در یکی از پرونده‌های اقتصادی خود به صورت جامعی روابط اقتصادی روسیه و ایران را در دوره پسابرجام ارزیابی کرده است و با ارائه آمار، ارقام و ادله‌ای نظیر مقایسه حجم واردات و صادرات ایران با کشور‌های جهان، اثبات عدم تغییر قابل توجه حجم تجارت خارجی در پسابرجام، اشاره به عدم بهبود شرایط سخت انتقال بانکی، تداوم فشار ایالات متحده آمریکا برای حفظ نظام تحریم‌ها و وجود زیرساخت‌های غربی در نظام اقتصادی ایران به دنبال اثبات این ادعاست که روابط اقتصادی روسیه با ایران در شرایط پسابرجام با وضعیت پیشین خود تفاوت ماهوی پیدا نکرده است و چشم‌اندزای نیز برای تغییر بنیادین این شرایط در جهت مثبت متصور نیست.   کامرسانت تأکید می‌کند حتی در صورتی که موانع پیش گفته نیز برطرف شود، ایرانیان به صورت سنتی و تاریخی در فناوری و صنایع عام با مارک‌هایی نظیر، زیمنس، آلستوم، ایرباس و در صنایع و تجهیزات نفت و گاز با استاندار‌های مؤسسه نفت آمریکا یبشتر مأنوس هستند و تغییر ذائفه نهادینه آن‌ها به سمت شرق آسان نخواهد بود.   این روزنامه به نهادینگی این تمایل اشاره کرده و در اثبات مدعای خود، حتی تعداد دانش آموختگان دانشگاه‌های اروپایی و آمریکایی در کابینه دولت را نیز اعلام کرده است.   انتهای پیام/