امام موسی صدر؛ از جنبش فقرزدایی تا تاسیس اولین تشکل ضد اسرائیلی

به گزارش خبرنگار مهر، محمدحسین محمودیان مستندساز و روای مستندهای روایت فتح در برنامه شب گذشته "ضیافت" شبکه قرآن و معارف سیما در خصوص ابعاد شخصیتی و فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی مجتهد مجاهد آیت الله امام موسی صدر سخن گفت.

محمودیان که در سال ۱۳۸۲ مستند "امام موسی صدر" را کارگردانی کرده است، اظهار داشت: این مستند با واقعه ربوده شدن امام موسی صدر آغاز می‌شود. ایشان در ۲۵ رمضان سال ۱۳۵۷ شمسی مصادف با سوم شهریور، سفر خود را به دعوت رسمی مقامات لیبی به این کشور آغاز کرد و از ۹ شهریور که ربوده شدن ایشان محرز شد تا امروز، با گذشت ۴۳ سال متأسفانه هیچ خبری از امام موسی صدر نداریم.

وی با ابراز نگرانی از میزان پیگیری‌ها برای آزادی امام موسی صدر بیان داشت: نمی‌دانم پیگیری‌ها برای یافتن ایشان کافی بوده است یا نه اما امام موسی صدر با شناسنامه ایرانی ربوده شد و یک ایرانی بود و از سوی دیگر ریاست مجلس شیعیان لبنان را برعهده داشت؛ لذا هم مسئولان ایران و هم لبنان باید پیگیری کاملی در مورد وضعیت ایشان ترتیب می‌دادند. ولی حداقل چیزی که مشهود است این است که در این سال‌ها مردم در جریان این پرونده قرار نگرفته‌اند تا بدانند چه بر سر امام موسی صدر آمده و این قضیه مظلوم واقع شده است.

امام موسی صدر؛ از تعلیم در نزد پدر تا اجتهاد در نجف

محمودیان با بیان اینکه اصلیت امام موسی صدر به جبل عامل لبنان و متصل به خانواده سیدصالح شرف‌الدین است، گفت: سیدصالح رهبر شیعیان لبنان علیه دولت عثمانی بود. دولت عثمانی فردی به نام احمد جزار به معنی سلاخ را برای سرکوب قیام شیعیان مأمور می‌کند و او پسر سیدصالح شرف‌الدین را در مقابل چشمان پدرش دار می‌زند و خود سید صالح را به عکا و به عراق تبعید می‌کند. ایشان در عراق پسری به اسم سید صدرالدین داشته است که به او ملحق می‌شود.

وی افزود: خداوند به صدرالدین پسری می‌دهد به نام اسماعیل که پدرش را خیلی زود از دست می‌دهد؛ او به اصفهان می‌رود و دروس علوم دینی را فراگرفته، مراتبی را طی می‌کند و برای گذران مراتب عالی حوزه به عراق می‌رود. در عراق با فرزند دختر مرحوم کاشف ازدواج می‌کند و از این ازدواج خدا فرزندی به نام سید صدرالدین به او می‌دهد که پدر امام موسی است.

راوی مستندهای روایت فتح خاطرنشان کرد: سیدصدرالدین در عراق تحصیلات خود را به اتمام رسانده، جواز اجتهاد خود را از آیات عظام سیدکاظم یزدی و آخوند خراسانی دریافت می‌کند و عازم مشهد می‌شود. او در مشهد با فرزند یکی از نوابغ روزگار به نام آیت الله سیدحسین قمی، مجتهدی که محمدرضا پهلوی را مجبور می‌کند قانون منع حجاب را که رضاشاه وضع کرده بود، لغو کند، ازدواج می‌کند و فرزند ایشان به نام سیدموسی صدر در قم به دنیا می‌آید.

محمودیان با اشاره به دوران تحصیل سیدموسی صدر، گفت: ایشان در سال ۱۳۱۳ تحصیل را آغاز می‌کند؛ سپس وارد دبیرستان شده و همزمان آموزش علوم دینی را نزد پدر و برادرش سیدرضا صدر که از اعاظم حوزه بوده، آغاز می‌کند تا اینکه سطوح حوزه را به اتمام می‌رساند. سپس به دانشگاه رفته، از دانشگاه تهران لیسانس حقوق در اقتصاد را اخذ کرده و همزمان دروس حوزه را هم به اتمام می‌رساند.

وی افزود: امام موسی صدر حدود پنج سال برای انجام دروس تکمیلی حوزه به نجف می‌رود و موفق به دریافت اجازه اجتهاد می‌شود در حالی که محضر اساتیدی همچون آیت الله حکیم، آیت الله خویی، آیت الله سیداسماعیل صدر، امام خمینی (ره) و اساتید دیگری را درک کرده بود.

محمودیان خاطرنشان کرد: امام صدر بعد از اتمام دروس حوزه در نجف، به ایران می‌آید؛ به گفته مرحوم حجت الاسلام دوانی دلیل سفر ایشان به ایران، نامه‌ای بوده که تعدادی از طلاب حوزه علمیه قم به امام موسی صدر نوشته و خبر از انتشار مجله‌ای به نام "مکتب اسلام" می‌دهند و می‌گویند که به حضور شما نیاز داریم. لذا ایشان در اجابت به آن نامه به قم می‌روند و مقالات اقتصادی مجله مکتب اسلام را می‌نوشتند.

سفر به لبنان و آغاز تحولات مهم در جنوب لبنان

کارگردان مستند امام موسی صدر بیان داشت: باید یادآوری کرد که امام موسی در دوران حضور در نجف، یکی دو سفر خارجی دیگر می‌رود که از جمله به لبنان سفر می‌کند؛ سیدعبدالحسین شرف‌الدین از اعاظم لبنان که در سفر به ایران با امام موسی صدر آشنا شده بود، از ایشان دعوت می‌کند که به لبنان سفر کند؛ ایشان این دعوت را اجابت کرده و لبنان را از نزدیک می‌بیند؛ اما ساکن نمی‌شوند و به قم باز می‌گردد.

محمودیان خاطرنشان کرد: بعد از فوت آیت الله شرف‌الدین، عده‌ای از لبنان به دیدار امام موسی صدر در قم می آیند و از ایشان برای قبول این مسئولیت دعوت می‌کنند؛ که ایشان دعوت مردم لبنان و به ویژه خانواده سیدشرف الدین را اجابت کرده و به لبنان می‌رود.

وی با اشاره به اقدامات تحول آفرین امام موسی صدر در لبنان گفت: ایشان در شهر صور لبنان متوجه کثرت متکدیان می‌شود که عموماً شیعه هستند؛ لذا در نخستین اقدام جمعیت "برّ و احسان" را که سید شرف‌الدین تأسیس کرده بود را احیا می‌کند؛ امام موسی تکدی گری و کمک دستی به گدایان را ممنوع کرده و می‌گوید هر کسی نیازمند است به جمعیت مراجعه کند؛ او به آنها مهارت می‌آموزد و برای این کار، قالیبافانی از کاشان به لبنان می‌روند تا مردم را آموزش دهند. ایشان حتی مدارس فنی و حرفه ای را برای آموزش پسران و دختران تأسیس می‌کند که یکی از اساتید این مدارس شهید دکتر مصطفی چمران بوده است.

اسرائیل را شر مطلق می‌دانست

محمودیان با بیان اینکه ایشان اسرائیل را شر مطلق می‌دانست، تصریح کرد: او این اعتقاد را حتی پیش از انقلاب اسلامی داشت. ایشان برای این اعتقاد، جنبش امل و حرکت المحرومین را تأسیس کرد و همین تشکل وقتی می‌بیند یک تهدید بالفعل همیشگی به نام اسرائیل برابرش ایستاده، ابتدا شروع می‌کند به اعتراضات عمومی و سپس تجمعاتی بزرگی به راه می‌اندازد که در اولین تجمع در بعلبک ۷۵ هزار نفر و در دومین تجمع در سور، ۱۵۰ هزار نفر در این تجمع شرکت می‌کنند.

راوی مستندهای روایت فتح با اذعان بر اینکه ریشه شکل‌گیری جنبش امل از همین تجمعات بوده است، گفت: در واقع این نخستین نهاد و جنبش نظامی برای مبارزه با اسرائیل است که بانی آن امام موسی صدر و نخستین مسئول آموزش نظامی و سازماندهی آن شهید چمران بوده است. این جنبش امروز در کنار حزب الله لبنان به فعال خود ادامه می‌دهد و حتی بخشی از نیروهای امروز حزب الله لبنان از نیروهای جنبش امل بوده‌اند که به حزب الله پیوستند. سید حسن نصرالله نیز تصریح می‌کند که ما فرزندان او هستیم و پای منبر او بزرگ شدیم و من مکبر نماز امام موسی صدر بوده‌ام.

چند روایت از رفتار حکیمانه امام موسی صدر با سایر ادیان

وی در خصوص تعامل امام موسی صدر با مسیحیان لبنان گفت: کشیشان لبنانی میگویند ویژگی امام موسی صدر این بود که مستقیماً به ما نمی‌گفت شیعه شوید بلکه با زبان خودمان با ما حرف می‌زد. جالب است که بخش اعظمی از صحبت‌های ایشان با مسیحیان از نهج‌البلاغه و سخنان اهل بیت است. حتی وقتی به دیدار پاپ می‌رود قرار بر این بوده که جلسه‌ای ده دقیقه‌ای داشته باشند ولی به درخواست پاپ این جلسه ساعت‌ها به طول می‌انجامد.

راوی مستندهای روایت فتح با اشاره به دامنه گسترده فعالیت‌های امام موسی صدر و تأثیرگذاری او در بین تمام ادیان لبنان اظهار داشت: دو روستای مسیحی سال‌ها با هم اختلاف و درگیری شدیدی داشتند به طوری که راه روستا را بسته و یکدیگر را می‌کشتند. آنها برای حل اختلاف خود حتی به بالاترین مقام مسیحی در لبنان مراجعه می‌کنند اما نمی‌تواند مشکل را حل کند؛ و وقتی با امام موسی صدر طرح موضوع می‌کنند، ایشان موفق می‌شود مشکل این دو روستا را حل کند.

وی با اشاره به روایت دیگری گفت: در جنوب لبنان وقتی یک روستای سنی نشین توسط صهیونیست‌ها بمباران می‌شود، اولین کسی که خودش را به آنجا می‌رساند امام موسی صدر است. من به یکی از این خانه‌های بمباران شده رفتم و آنجا دختری قابلمه‌ای را نشان من داد و گفت این هدیه امام موسی صدر است که ما به عنوان یک هدیه قیمتی از آن نگهداری می‌کنیم.

محمودیان بیان داشت: شمال لبنان مدتی درگیر جنگ داخلی شده بود. در سفر به شمال لبنان وقتی از یک پیرمرد که جلوی مغازه اش نشسته بود درباره این مسئله سوال کردیم و کارت مؤسسه امام موسی صدر را نشانش دادیم، پیرمرد تصویر امام را بوسید و اشک ریخت. او ما را به خانه اش برد و گفت پدرم در جنگ داخلی کشته شد؛ امام به خانه ما آمد، روی این صندلی نشست، برای پدرم اشک ریخت و اشک او روی این کاشی چکید. وقتی این حالت ایشان را دیدم، به او گفتم من از خون پدرم گذشتم و با هیچ شیعه‌ای عداوت ندارم.

کارگردان مستند امام موسی صدر، ایشان را یکی از تأثیرگذارترین افراد در لبنان معرفی کرد و گفت: امام صدر در مدت حضورش در لبنان منشأ آثار و حرکات مهم و ماندگاری است. او نگاه جدیدی را پیش روی مردم قرار داد و رفتار حکیمانه او با مردم و صدقش در عمل به آموزه‌های اسلام موجب شد محبتی در دل‌ها شکل بگیرد که بسیاری از مسیحیان او را همچون مسیح می‌دانستند.

گفتنی است، "ضیافت" عنوان ویژه برنامه‌ای است که در ماه مبارک رمضان به مدت سی شب، با اجرای سیدعلی قوامی پیش از افطار از شبکه قرآن و معارف سیما پخش می‌شود.