رهبر احتمالی ژرمن ها؛ پایان مرکلیسم!/ چالش‌های داخلی و خارجی

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل – شقایق لامع زاده: ۲۶ سپتامبر (۴ مهر) روزی سرنوشت ساز برای مردم آلمان با پیامدهایی غیرمنتظره است که می‌تواند دریچه جدیدی در سیاست داخلی و خارجی این کشور باز کند.

قدرت برتر در آلمان دست کیست؟

در حکومت آلمان قدرت و اختیار در دست صدراعظم است که بالاترین رأی در انتخابات عمومی را دارا بوده و رهبر حزب اکثریت است. از همین رو حکومت آلمان دموکراسی صدراعظم نامیده شود. موقعیت استراتژیک آلمان در اروپا ایجاب می‌کند تا سیاستمداران قدرتمند در این کشور قدرت را در دست بگیرند که همین امر منشأ اصلی تحولات داخلی و خارجی در سرزمین ژرمن‌ها است.

جالب است بدانیم که در آلمان نمی‌توان صدراعظم را بر کنار کرد، مرگ و رأی عدم اعتماد دو عاملی است که می‌تواند صدراعظمی را از قدرت فروبنشاند.

نگاهی گذرا به تاریخ سیاسی آلمان نشان می‌دهد که در ۵۰ سال اخیر صدراعظم دو بار با رأی عدم اعتماد از کار برکنار شده. یکی در سال ۱۹۷۲ میلادی که «بارتسل» رهبر حزب دموکرات مسیحی تلاش کرد تا از طریق حکومت «ویلی برانت» صدراعظم وقت و از رهبران سوسیال دموکرات را براندازد که موفق نشد.

دیگری در سال ۱۹۸۲ که «هلموت کهل» توانست جای «هلموت اشمیت» را در حزب سوسیال دموکرات بگیرد.

پایان مرکلیسم!

آنگلا مرکل پس از انتخابات ۱۸ سپتامبر ۲۰۰۵ و در پی ائتلاف احزاب اتحاد مسیحی و حزب سوسیال دموکرات بعنوان نخستین زن در تاریخ آلمان صدارت اعظمی را بر عهده گرفت.

کناره گیری مرکل از قدرت نه تنها فضای سیاسی این کشور که فضای سیاسی اروپا را نیز دستخوش تغییراتی غیرقابل پیش بینی می‌کند به نوعی که احتمال برهم خوردن توازن قوا در قاره سبز دور از انتظار نیست مرکل زمانی سکان رهبری کشور را بر عهده گرفت که آن را مرد بیمار اروپا می‌نامیدند اما وی توانست با اعمال سیاست‌های اصولی بار دیگر کشور را به ماشین رشد اقتصادی قاره سبز بدل کند. وی همچنین توانست در کمتر از یک دوره از صدراعظمی خود با اعمال سیاست‌های کارشناسانه اقتصادی کسری بودجه در کشور را به مازاد بودجه برساند.

موفقیت و محبوبیت احزاب اتحاد مسیحی در ۳ دوره انتخابات آلمان سبب شد تا مرکل برای ۴ دوره پی در پی در پُست صدراعظمی این کشور ابقاء شود.

اما نتایج انتخابات ۲۰۱۷ آلمان پس از سال‌ها معادلات سیاسی در این کشور را بر هم زد. از سویی حزب سوسیال دموکرات و شریک دولت ائتلافی که چندی قبل از انتخابات ۲۰۱۷ دچار بحران رهبری شده بود نه تنها نتوانست به جایگاه مناسبی دست پیدا کند بلکه بدترین نتیجه انتخاباتی از سال ۱۹۴۵ را تجربه کرد.

این شکست انتخاباتی تغییر رهبری در حزب را بدنبال داشت و «مارتین شولتز» جای خود را به «آندریاس نالس» داد. احزاب چپ نیز پس از حدود ۹ سال دچار تغییر و تحول در سطح مدیریتی شدند.

احزاب اتحاد مسیحی هم در این میان بی نصیب نماندند، کاهش محبوبیت آنها در میان مردم سبب شد تا مرکل در نشست حزبی سال ۲۰۱۸ میلادی کناره گیری از رهبری حزب و عدم کاندیداتوری خود برای انتخابات ۲۰۲۱ را اعلام کند.

قدرتمندترین زن جهان در حالی ۱۷ ژانویه ۲۰۲۱ (۲۷ دی ماه ۹۹) از ریاست احزاب اتحاد مسیحی کناره گیری کرد که با تشویق و تحسین ۶ دقیقه‌ای نمایندگان پارلمان آلمان روبرو شد، آنها رهبری را بدرقه کردند که با ۱۸ سال سکانداری قدرتمندترین حزب این کشور نه تنها بالاترین رکورد در رهبری موفق یک حزب بلکه بالاترین میزان تصدی دولت در میان رؤسای دولت اعضای اتحادیه اروپا را یدک می‌کشید.

کناره گیری مرکل از قدرت نه تنها فضای سیاسی این کشور که فضای سیاسی اروپا را نیز دستخوش تغییراتی غیرقابل پیش بینی می‌کند به نوعی که احتمال برهم خوردن توازن قوا در قاره سبز دور از انتظار نیست. از آنجایی که جهان به شدت متأثر از رقابت قدرت‌های بزرگ است، می‌توان پیش بینی کرد که برنده انتخابات سپتامبر از همان روزهای نخست در تیررس چالش‌های بین المللی قرار گیرد.

ناظران سیاسی بر این باورند، اگرچه مرکل در این مدت سیاست آلمان را کاملاً در چارچوب اروپا قرار داده اما این انتقاد نیز متوجه اوست که چرا برای اتحادیه اروپا به اندازه کافی کار نکرده است. چرا که در مواقع بحرانی، اروپا به دنبال رهبری قدرتمند در آلمان است و چالش‌های مالی و اقتصادی نیازمند دستی قوی است.

آنالنا، از هیچ تا اوج!

در حال حاضر «آرمین لاشت» از احزاب اتحاد مسیحی، «اولاف شولتس» از حزب سوسیال دموکرات، «کریستیان لیندنر» از حزب دموکرات آزاد و «آنالنا بائربوک» از حزب سبز جز کاندیداهای صدراعظمی در انتخابات سپتامبر ۲۰۲۱ هستند.

نتایج نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد حزب سوسیال دموکرات ۱۳ درصد، اتحاد مسیحی ۲۲ درصد، چپ‌ها ۷ درصد، حزب افراطی ۱۱ درصد و حزب سبز ۲۸ درصد از آرای مردمی را در اختیار دارند.

با احتساب ۷۰۷ کرسی پارلمان آلمان و در نظر گرفتن نتایج نظرسنجی اخیر می‌توان گفت که سوسیال دموکرات‌ها ۹۸ کرسی، اتحاد مسیحی ۱۷۰ کرسی، چپ‌ها ۵۳ کرسی، حزب افراطی ۸۳ کرسی و سبزها ۲۱۲ کرسی را می‌توانند از آن خود کنند.

دولت آلمان باید از سیاست دوگانه در این خصوص دست بردارد زیرا نمی‌تواند بطور همزمان از تداوم تحریم‌های اتحادیه اروپا از روسیه حمایت کند و از سوی دیگر خواهان پیشبرد پروژه نورد استریم ۲ باشد از سوی دیگر نظرسنجی مؤسسه فورسا نیز به تازگی میزان محبوبیت آنالنا بائربوک از حزب سبزها را ۳۲ درصد، آرمین لاشت کاندیدای صدراعظمی احزاب مسیحی ۱۵ درصد و محبوبیت اولاف شولتس کاندیدای سوسیال دموکرات‌ها را نیز ۱۵ درصد اعلام کرده است.

تمام نظرسنجی‌ها حکایت از آن دارد که آنالنا بائربوک رهبر و کاندیدای سبزها از اقبال بیشتری در انتخابا ۲۰۲۱ برخوردار است. بائربوک دانش آموخته رشته علوم سیاسی و حقوق عمومی از دانشگاه هامبورگ و رشته حقوق بین‌الملل عمومی از دانشکده اقتصاد لندن است.

بائربوک در سال ۲۰۰۵ به عضویت حزب سبز در آمد و از آن موقع به مدت سه سال در پارلمان اروپا به کار دفتری پرداخت. وی همچنین در سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ میلادی بعنوان مشاور در سیاست‌های خارجی و امنیتی گروههای پارلمانی حزب سبز به فعالیت مشغول بکار بود.

این سیاستمدار حزب سبز از سال ۲۰۱۳ توانست به پارلمان آلمان راه پیدا کرده و در کمیسیون‌ها و کمیته‌های مختلف انجام مسئولیت کند. خط مشی‌های او، تغییر در نگرش شهروندان به احزاب سیاسی سبب شده تا وی شانس بالاتری برای پست صدراعظمی داشته باشد.

محافل سیاسی آلمان بر این باورند که اندک سیاستمداری مانند بائربوک می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به بالاترین جایگاه سیاسی و قدرت دست پیدا کنند. «یوشکا فیشر» وزیر خارجه پیشین آلمان درباره بائربوک می‌گوید: آنالنا برای من از هیچ آمد، از هیچ تا اوج!

چنانچه بائربوک در انتخابات ۲۶ سپتامبر پیروز شود، دومین و جوان‌ترین زن صدراعظم آلمان خواهد بود.

مواضع دولت آتی آلمان چیست؟

مواضع دولت آتی آلمان در ۲ حوزه سیاست داخلی و خارجی قابل بررسی است. دولت آتی آلمان در بخش سیاست خارجی با چالش‌ها و مسائل مختلفی روبرو است که از آن جمله می‌توان به مناسبات برلین-واشنگتن، آلمان – اروپا و آلمان- روسیه اشاره کرد.

بائربوک در واکنش به در خواست‌های دولت آمریکا مبنی بر افزایش بودجه نظامی و مشارکت نظامی آلمان (در ناتو) با اشاره به سیاست‌ها و خط مشی‌هایش در صورت پیروزی در انتخابات سپتامبر خاطرنشان کرد که این خواسته‌ها را نه به طور کامل بلکه بصورت کاملاً مرزبندی شده در دستور کار خود قرار می‌دهد.

بائربوک در عین حال ضمن مخالفت تلویحی با افزایش ۲ درصدی بودجه نظامی که از سوی ناتو مطرح شده، تاکید کرد زمانی افزایش بودجه نظامی می‌تواند تأثیرگذار باشد که سخن از تشکل‌ها و برنامه‌های استراتژیک جدید به میان آورده شده باشد، چرا که زمان آن فرا رسیده تا عمل گرایی جای خود را به نظریه پردازی دهد.

بائربوک همچنین امیدوار است در سایه تغییرات دولت جدید آمریکا بتوان بار دیگر درباره خروج تسلیحات هسته‌ای از آلمان سخن به میان آورد. کاندیدای سبزها در انتخابات سپتامبر ۲۰۲۱ در خصوص مناسبات با اتحادیه اروپا معتقد است که برلین از مهمترین و تاثیرگذارترین اعضای این اتحادیه بوده که در راستای تحقق اهداف از پیش تعیین شده گام بر می‌دارد.

بائربوک ضمن تاکید بر تقویت بیش از پیش پتانسیل‌ها و توانمندی‌های اروپا خواهان انسجام و وحدت رویه اعضای اتحادیه اروپا است. وی می‌گوید: یک اروپای قوی می‌تواند بیش از گذشته در برابر کشورهایی مانند روسیه و چین بایستد.

این سیاستمدار آلمانی با اشاره به اینکه نباید در برابر کشوری مثل چین رفتاری ساده لوحانه در پیش گرفت، خاطرنشان می‌کند که سیاست‌های اقتصادی چین خطرناک است، چرا که این کشور با چشم انداز وابسته سازی در پی افزایش سرمایه گذاری و تقویت ساختارهای اقتصادی خود است. اروپا باید هوشیار باشد و هوشیارانه عمل کند! اروپا باید در برابر چین سیاستی از گفتگو و سخت گیری در پیش بگیرد.

منتخب سبزها برای احراز پست صدراعظمی آلمان همچنین موضعی تند در برابر روسیه خواهد داشت بگونه ای که خواستار افزایش فشار همه جانبه بر این کشور بوده و بر تسریع خروج نیروهای روسی از اوکراین تاکید دارد.

وی همچنین بر توقف پروژه گازی نورد استریم ۲ تاکید داشته و خاطرنشان می‌کند که دولت آلمان باید از سیاست دوگانه در این خصوص دست بردارد زیرا نمی‌تواند بطور همزمان از تداوم تحریم‌های اتحادیه اروپا از روسیه حمایت کند و از سوی دیگر خواهان پیشبرد پروژه نورد استریم ۲ باشد.

دولت آتی آلمان در بخش سیاست خارجی با چالش‌ها و مسائل مختلفی روبرو است که از آن جمله می‌توان به مناسبات برلین-واشنگتن، آلمان – اروپا و آلمان- روسیه اشاره کرد برلین به تازگی اعلام کرده که برغم برخی اختلاف نظرها علاقمند به پایان رساندن پروژه گازی نورد استریم ۲ با هدف انتقال گاز از روسیه به آلمان است. تاکنون ۹۰ درصد از این پروژه ۹ میلیارد یورویی محقق شده است.

در عرصه سیاست داخلی، دولت آتی آلمان با مهار بیماری همه گیر کرونا روبرو است. ویروس کرونا در آلمان نه تنها سلامت مردم که نظم و بروکراسی در این کشور را نیز هدف قرار داد. کشوری که در جهان شهره به نظم و قانونمندی است این بار با اعتراضات مردمی در خصوص اعمال محدودیت‌های کرونایی روبرو شده است.

دولت از سویی پایبند به وعده خود برای واکسیناسیون رایگان بوده اما از سویی نتوانسته نظر مردم را در قبال سرعت عمل در واکسینه کردن تأمین کند.

پایان دادن به بروکراسی ادارای و دیجیتالیزه کردن ادارات و ارگان‌ها در آلمان میراثی است که از دولت مرکل برای دولت آتی به جای گذاشته می‌شود.

بروز اختلافات سیاسی داخلی از دیگر چالش‌های مهم دولت آتی آلمان خواهد بود. چنانچه سبزها در انتخابات آتی دولت را در دست بگیرند فارغ از سیاست تمرکزگرایی می‌توان انتظار داشت تا با اتخاذ رویکردی سازنده تحولات اجتماعی را به خوبی رصد کرده و راهکارهای معتدلی برای رفع ناملایمات اجتماعی در پیش بگیرد.

سخن آخر

از مهم‌ترین چالش‌های مرکل در دوران صدراعظمی، ترسیم روابط در حال گذار آلمان با قدرت‌های بزرگ بود. مرکل در ۱۶ سالی که سکان قدرت در آلمان را در دست داشت، همچنین توانست توافق سرمایه گذاری چین – اتحادیه اروپا را به سرانجام رسانده و به نگرانی‌های کشورهای فراآتلانتیک در این باره پایان دهد.

اگر بخواهیم یکی از دستاوردهای مهم آنگلا مرکل را مطرح کنیم، می‌توان به گسترش قابل ملاحظه قدرت اقتصادی و سیاسی آلمان در اتحادیه اروپا اشاره کرد.

تعامل با دولت ترامپ از دشواری‌های دوران صدارت اعظمی مرکل بود. وی در یکی از نشست‌های گروه هفت خاطرنشان کرد که دوران اعتماد به دیگران بسر رسیده است.

حال باید دید برنده انتخابات سپتامبر دنباله رو کدام یک از سیاست‌ها و برنامه‌های مرکل بوده و با تغییر کدام سیاست‌ها چشم انداز جدیدی در عرصه سیاست داخلی و خارجی از خود به نمایش می‌گذارد.