راهنمای شوپنهاور برای سرگشتگان فلسفه

به گزارش خبرگزاری مهر، به نقل از روابط عمومی انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم کتاب «شوپنهاور» نوشته آر.راج سینگ و ترجمه مهدی قنبری در ۲۲۳ صفحه و بهای ۳۶ هزار تومان منتشر شد. چاپ پیشین این کتاب سال ۹۸ به بهای ۲۵ هزار تومان منتشر شده بود.

وقتی صحبت از آثار فلسفی به میان می‌آید، شاید کلماتی سخت در کنار نثری پیچیده به ذهن خطور کند، تصوری که چندان هم نادرست نیست؛ اما در میان فیلسوفان بوده‌اند نام‌هایی که سبک نوشتن به آرای فلسفی آنان جذابیتی دو چندان هدیه داده است.

آرتور شوپنهاور یکی از این نام‌هاست که نوشته‌هایش عاری از پیچ‌وتاب و استدلال‌های موشکافانه است؛ با وجود این جایگاه شوپنهاور در فلسفه معاصر اروپا نه‌تنها انکارشدنی نیست، بلکه همگان بر تأثیرات بسیار او بر قلم و آرای فیلسوفان و نویسندگانی همچون نیچه، واگنار، تولستوی، تورگینف، پروست و ویتگنشتاین معترف‌اند. از همین روی نیاز مبرم به ارزیابی و تفسیر نظام فلسفی این اندیشمند آلمانی قرن نوزدهم همواره احساس می‌شود. همین نیاز به بازشناسی شوپنهاور و البته سبک زندگی خاص او سبب شده است تا درباره‌اش کتاب‌های فراوانی به رشتۀ تحریر دربیاید.

«شوپنهاور» نوشتۀ آر.راج سینگ را که مهدی قنبری ترجمه کرده، یکی از نمونه کتاب‌های خواندنی درباره فیلسوف بدبین قرن هجدهم است. این کتاب نخستین‌بار در سال ۱۳۹۸ و ذیل مجموعه «راهنمای سرگشتگان» و در ۱۰ فصل از سوی انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد؛ در سراسر فصول آن تلاش شده که حتی خوانندۀ آماتور آثار فلسفی هم بتواند متن کتاب را درک کند.

نویسنده در فصل نخست، خطوط کلی زندگی شوپنهاور را از نو ترسیم کرده است تا اطلاعات مهمی دربارهه این حیات پر فراز و فرود را به خواننده نشان دهد؛ حیاتی که تا حدی اندوهبار، اما پر از جنبش و سرزندگی بود؛ در واقع این فصل بر سیر و سلوک فکری شوپنهاور و تلاش‌های او جهت پاسخگویی به انتقادات درشت و ناروای دیگر زندگی‌نامه‌نویسان تمرکز دارد.

خط سیر اصلی کتاب که ناظر بر آرای فکری آرتور شوپنهاور است، اما از فصل دوم آغاز می‌شود و تا آخرین فصل ادامه دارد؛ به نحوی که در این ۹ فصل موضوعاتی از جمله اراده، تصور، رنج و پوچی، زیبایی‌شناسی و هنر، عشق، تفکر شرقی، اخلاق و عدالت، مرگ و در نهایت زهد، دیده می‌شود. برخی از این موضوعات همچون عشق به ندرت مورد توجه دیگر فیلسوفان بوده و خود شوپنهار نیز در جایی فریاد بر می‌آورد که: «من هیچ سلفی ندارم که بخواهم از او بیاموزم یا ردش کنم.» علاوه بر این نکته، در اکثر فصول تحلیل درخورملاحظه‌ای از منابع شرقی شوپنهاور به دست آمده و تفاسیر شوپنهاور از ودانتا و بودیسم با نظرگاه‌های گوناگون تشریح شده است و در نتیجه شوپنهاورِ مجموعه راهنمای سرگشتگان به اجمال نشان خواهد داد که چگونه این فیلسوف، برخی از مفاهیم شرقی را در نظام خودش می‌گنجاند و مدعی جایگاه یکی از نخستین متفکران فرافرهنگی غرب می‌شود.

اما درباره جزییات مباحث در فصل نه‌گانه کتاب باید گفت که نویسنده در نخستین فصل از خود خطوط زندگی این متفکر را ترسیم می‌کند و درباره سیر و سلوک و شکل گیری نظام فکری او پاسخ‌هایی را ارائه می‌کند. در فصل دوم، کتاب سراغ طرح این مفهوم رفته که جهان در وهله نخست از تصورات سوژه تشکیل شده و در ادامه دیدگاه‌های شوپنهاور در این زمینه و نیز موضوع دریافت، عقل و معرفت انسانی را تشریح می‌کند.

نویسنده در فصل سوم، خود موضوعات مورد تاکید شوپنهاور درباره اراده را مرور کرده که برمبنای وی او معتقد بوده که در نیرویی پویا و پایدار با نام اراده در همه موجودات وجود دارد. جنبه‌های رنج و پوچی زندگی موضوع فصل چهارم این کتاب است که در آن، نگاه این فیلسوف بدبین غرب، درباره موضوع زندگی مورد توجه قرار می‌گیرد و یکی از جدی‌ترین وجوه چرخش به شرق افکار وی را آشکار می‌سازد. داج سینگ در این بخش از کتاب تلاش کرده تا مساله خودپسندی انسان و بی‌اعتنایی او به درد و رنج دیگران را مورد توجه قرار دهد.

نگاهی به نظریه‌های شوپنهاور درباره زیبایی‌شناسی هنر، معماری، نقاشی، درام و موسیقی موضوع پنجمین فصل از این کتاب است که در ادامه و در فصل ششم با مساله بررسی مفهوم عشق رمانتیک میان دو جنس متفاوت در نگاه وی همراه می‌شود. در فصل هفتم این کتاب هم خطوط کلی پیوند اندیشه‌های این متفکر با تفکر شرقی به‌ویژه مفاهیم دانتا و بودیسم به‌تفصیل مورد بحث و توجه قرار گرفته و برخی از مفاهیم شرقی در اندیشه او به‌شکلی نقادانه مورد واکاوی قرار گرفته است.

موضوع هشتمین فصل کتاب، تفسیر شوپنهاور از مفهوم اخلاقی معمول از نقطه‌نظر اراده است و در نهمین فصل نیز دیدگاه او درباره مرگ و پیوندش با فلسفه و نیز ایده‌هایش درباره هرگونه زندگی ممکن پس از مرگ برای انسان مطرح شده است. کتاب در فصل پایانی خود نیز این دیدگاه شوپنهاور را موردبحث قرار می‌دهد که انکار اراده اوج زندگی برتر اخلاقی و امکانی یگانه از هستی انسانی است.

در پایان باید گفت که کتاب شوپنهاور از مجموعه راهنمای سرگشتگان اثری است که می‌خواهد توصیفی آسان‌فهم از آثار و زندگی این فیلسوف را به دانشجویان و خوانندگان غیرمتخصص عرضه کند و در عین حال تفسیری اصیل از این فیلسوف بدبینِ آلمانی را در اختیار دانشجویان حرفه‌ای قرار بدهد؛ البته قضاوت اینکه تا چه حد در این راه موفق بوده بر عهده مخاطبان اثر است.