آیا فنلاند و سوئد ترک بیطرفی کرده و عضو ناتو میشوند؟
- فیلان چاترجی
- بیبیسی
منبع تصویر، SWEDISH ARMED FORCES
توضیح تصویر،سوئد و فنلاند بودجه نظامی خود را در سالهای اخیر افزایش دادهاند
فنلاند و سوئد ممکن است ظرف چند روز برای عضویت در ناتو درخواست دهند - تغییری تاریخی برای دو کشور با سابقه طولانی بیطرفی در زمان جنگ و دور ماندن از اتحادهای نظامی.
امروز رئیس جمهوری و نخست وزیر فنلاند خواستار آن شدند که این کشور "فی الفور" درخواست عضویت در ناتو را بدهد.
روسیه به شدت با پیوستن این دو کشور به ناتو مخالف است و از گسترش اتحاد نظامی دفاعی غرب به عنوان دستاویزی برای جنگ خود در اوکراین استفاده میکند.
اگر این دو کشور به ناتو بپیوندند، بیش از ۲۰۰ سال عدم تعهد سوئد پایان خواهد یافت. فنلاند پس از شکست تلخ از اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ جهانی دوم بیطرفی را اتخاذ کرد.
- ناتو چیست و چرا روسیه به آن اعتماد ندارد؟
- چرا روسیه به اوکراین حمله کرد و پوتین چه میخواهد؟
- بریتانیا توافق کرد در صورت حمله به سوئد و فنلاند، از آنها حمایت نظامی کند
- اوکراین؛ سه راه احتمالی تشدید جنگ و درگیر کردن ناتو
حمایت عمومی فنلاندیها برای پیوستن به ناتو سالهاست که در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد بوده است. اما از زمان حمله روسیه به اوکراین، طبق آخرین نظرسنجی، این کشور به رکورد ۷۶ درصد رسیده است. در سوئد، ۵۷ درصد از جمعیت مایل به پیوستن هستند که باز هم بسیار بیشتر از قبل از جنگ است.
زمان تصمیمگیری
رئیسجمهور فنلاند، ساولی نینیستو، امروز پنجشنبه موضع خود را در مورد ناتو اعلام کرد و احزاب حاکم هر دو کشور در آخر هفته نظر خود را بیان خواهند کرد.
اگر این نظر مثبت باشد، هر دو مجلس با رأی اکثریت روشنی حامی عضویت خواهند بود و روند درخواست میتواند آغاز شود.
در حالی که سوسیال دموکراتهای فنلاند احتمالاً موافق هستند، سوسیال دموکراتهای سوئد در این مورد اختلاف نظر دارند و در حال حاضر در حال برگزاری یک رایزنی داخلی هستند. با این حال، به نظر میرسد که آن عده از اعضای حزب که به ناتو بدبین بودهاند، تمایل به پیوستن دارند. مارگوت والستروم، وزیر امور خارجه سابق، میگوید: "به نظر میرسد همه چیز در این راستا پیش میرود."
ایالات متحده میگوید مطمئن است که میتواند هر گونه نگرانی امنیتی را که هر کدام از این دو کشور ممکن است در فاصله زمانی بین درخواست و عضویت رسمی داشته باشد، برطرف کند. بوریس جانسون، نخستوزیر بریتانیا روز چهارشنبه از هر دو کشور دیدار و درباره "مسائل امنیتی کلانتر" آنها گفتگو کرد.
چرا الان میپیوندند؟
منبع تصویر، EPA
توضیح تصویر،تصمیم نهایی توسط دو نخستوزیر اعلام خواهد شد: ماگدالنا اندرسونِ سوئد و سانا مارینِ فنلاند
از پادکست رد شوید و به خواندن ادامه دهیدپادکستشیرازه«شیرازه» پادکستی درباره کتابها است که سام فرزانه تهیه میکند
پادکست
پایان پادکست
اقدامات ولادیمیر پوتین احساس ثبات طولانی مدت در شمال اروپا را از بین برده و سوئد و فنلاند را آسیبپذیر کرده است.
الکساندر استاب، نخستوزیر سابق فنلاند، میگوید که به محض حمله نیروهای روسی به اوکراین در ۲۴ فوریه، عضويت در این ائتلاف یک "موافقت تمام شده" برای کشورش بود.
پیتر هالتکویست، وزیر دفاع سوئد، آن روز را به عنوان لحظهای توصیف میکند که رهبر روسیه ثابت کرد که "غیرقابل پیشبینی، غیرقابل اعتماد و آماده به راه انداختن یک جنگ ظالمانه، خونین و بیرحمانه است". هالتکویست پس از اینکه نوامبر گذشته قول داد سوئد هرگز به ناتو نخواهد پیوست، اکنون در مورد تقویت دفاعی منطقه شمال اروپا در صورت عضویت هر دو کشور صحبت میکند.
در نهایت، بسیاری از فنلاندیها و سوئدیها با این باور به ناتو چشم دوختهاند که آنها را در اروپای نامطمئن ایمن نگه میدارد.
برای فنلاندیها، وقایع اوکراین يادآور حسی آشنا و کابوسوار هستند. ارتش شوروی در اواخر سال ۱۹۳۹ به فنلاند حمله کرد. ارتش فنلاند به مدت بیش از سه ماه، علیرغم اینکه تعداد آنها بسیار کمتر بود، مقاومت شدیدی از خود نشان داد.
آنها از اشغال شدن اجتناب کردند، اما در نهایت ۱۰ درصد از قلمرو خود را از دست دادند.
ایرو سارکا، دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه هلسینکی میگوید تماشای گسترش جنگ در اوکراین شبیه به تجربه دوباره این تاریخ است. او میگوید فنلاندیها به مرز ۱۳۴۰ کیلومتری خود با روسیه نگاه میکنند و فکر میکنند: "آیا ممکن است این اتفاق برای ما بیفتد؟"
سوئد نیز در سالهای اخیر با چندین مورد گزارش نقض حریم هوایی توسط هواپیماهای نظامی روسیه، احساس خطر کرده است.
در سال ۲۰۱۴ گزارشهایی مبنی بر اینکه یک زیردریایی روسی در آبهای کم عمق مجمعالجزایر استکهلم کمین کرده بود، سوئدیها را متحیر کرد.
دو سال بعد ارتش سوئد پس از دو دهه رها کردن جزیره کوچک اما از لحاظ راهبردی مهم گوتلاند در دریای بالتیک، به آن بازگشت.
چه چیزی تغییر خواهد کرد؟
منبع تصویر، HULTON ARCHIVE
توضیح تصویر،فنلاند تا مارس ۱۹۴۰ مقاومت کرد اما در نهایت استان شرقی خود، کارلیا را به روسیه باخت
از برخی جهات، تغییر زیادی رخ نخواهد داد. سوئد و فنلاند در سال ۱۹۹۴ به شرکای رسمی ناتو تبدیل شدند و از آن زمان تاکنون سهم عمدهای در اقدامات ناتو داشتهاند. آنها از زمان پایان جنگ سرد در چندین ماموریت ناتو شرکت کردهاند.
یک تغییر عمده میتواند اعمال "ماده ۵" ناتو باشد که حمله به یک کشور عضو را حمله به همه اعضا میداند. فنلاند و سوئد برای اولین بار از کشورهای هستهای ضمانتهای امنیتی خواهند داشت.
اگرچه بحث به سرعت در هر دو کشور به نفع عضویت تغییر کرده است، هنریک مایندر، مورخ، معتقد است فنلاند از نظر ذهنی برای آن آماده بوده است. او میگوید که از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به تدریج گامهای کوچکی به سمت ناتو برداشته شده است.
در سال ۱۹۹۲ هلسینکی ۶۴ هواپیمای جنگی آمریکایی خرید. سه سال بعد، فنلاند به همراه سوئد به اتحادیه اروپا پیوست. هنریک مایندر میگوید که از آن زمان تاکنون هر دولتی در فنلاند گزینه ناتو را بازنگری کرده است. ارتش که به جمعیت ۵.۵ میلیون نفری خدمت می کند، دارای ۲۸۰ هزار سرباز در زمان جنگ و در مجموع ۹۰۰ هزار نیروی ذخیره است.
سوئد در دهه ۱۹۹۰ مسیر متفاوتی را در پیش گرفت و شمار نیروهای ارتش خود را کاهش داد و اولویتها را از دفاع ارضی به ماموریتهای حافظ صلح در سراسر جهان تغییر داد. اما همه چیز در سال ۲۰۱۴ و زمانی که روسیه کریمه را از اوکراین ضمیمه کرد، تغییر کرد. سربازگیری از سر گرفته شده و هزینههای دفاعی افزایش یافت. در سال ۲۰۱۸ همه خانوادهها جزوههای ارتش را با عنوان "اگر بحران یا جنگ اتفاق افتاد" دریافت کردند - این جزوهها اولین بار پس از سال ۱۹۹۱ توزیع شدند.
فنلاند قبلاً به هدف مورد توافق ناتو برای هزینههای دفاعی ۲ درصد تولید ناخالص داخلی رسیده است و سوئد نیز برنامههایی را برای انجام این کار طراحی کرده است.
خطرات چیست؟
پوتین بارها از چشمانداز گسترش ناتو به اوکراین برای توجیه تهاجم خود استفاده کرده است. بنابراین پیوستن سوئد و فنلاند به این ائتلاف به عنوان یک تحریک تلقی میشود.
وزارت خارجه روسیه می گوید که به هر دو کشور در مورد "عواقب" چنین اقدامی هشدار داده شده است. دمیتری مدودف، یکی از متحدان نزدیک رهبر روسیه، هشدار داده است که پیوستن به ناتو ممکن است مسکو را وادار به استقرار تسلیحات هستهای در کالینینگراد، منطقه متعلق به روسیه و محصور بین لهستان و لیتوانی کند.
الکساندر استاب این تهدیدها را رد نمیکند، اما میگوید که خطر واقعیتر حملات سایبری روسیه، کمپینهای اطلاعات نادرست و گمراهکننده و نقض گاه به گاه حریم هوایی روسیه است.
آیا ناتو سوئد و فنلاند را امنتر میکند؟
حداقل در سوئد اقلیت قابل توجهی وجود دارد که معتقدند چنین نخواهد شد.
دبورا سولومون، از انجمن صلح و داوری سوئد، استدلال میکند که بازدارندگی هستهای ناتو تنشها را افزایش میدهد و خطر رقابت تسلیحاتی با روسیه را به وجود میآورد. او میگوید که این امر تلاشهای صلح را پیچیده میکند و امنیت سوئد را کمتر از قبل میکند.
ترس دیگر این است که با پیوستن به این اتحاد، سوئد نقش مهم خود را در تلاشهای جهانی برای خلع سلاح هستهای از دست بدهد. مارگوت والستروم به یاد میآورد که چگونه برخی از وزرای خارجه ناتو به شدت از سوی ایالات متحده تحت فشار قرار گرفتند تا در مذاکرات خلع سلاح هستهای سازمان ملل در سال ۲۰۱۹ شرکت نکنند.
اما آقای هالتکویست، وزیر دفاع فعلی، معتقد است که هیچ تناقضی بین عضویت در ناتو و بلندپروازیهای سوئد برای خلع سلاح هستهای وجود ندارد.
بسیاری از بدبینان به ناتو در سوئد به دهههای ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ نگاه میکنند، که در آن زمان سوئد از بیطرفی خود استفاده کرد تا خود را در مقام یک میانجی بین المللی و متحد دنیای استعمارشده قرار دهد. این کشور به شدت از اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده انتقاد میکرد و در مقطعی در دهه ۱۹۷۰ سوئد تنها کشور غربی بود که از جنبش ضد آپارتاید آفریقای جنوبی حمایت کرد.
خانم سولومون میگوید، اگر سوئد به ناتو بپیوندد، "رؤیای میانجی بودن را کنار گذاشته است".
بیطرفی فنلاند بسیار متفاوت بود. این بیطرفی را اتحاد جماهیر شوروی در "قرارداد دوستی" سال ۱۹۴۸ به عنوان یکی از شرايط صلح به آن تحمیل کرد و به عنوان یک راه عملگرایانه برای بقا و حفظ استقلال کشور تلقی میشد.
هنریک مایندر میگوید بیطرفی سوئد موضوعی هویتی و ایدئولوژیک بود، در حالی که در فنلاند مسئله وجودی بود. او معتقد است که بخشی از دلایلی که سوئد حتی میتواند بحثی درباره عضویت در ناتو داشته باشد این است که از فنلاند و بالتیک به عنوان "منطقه حایل" استفاده میکند.
فنلاند پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بیطرفی خود را کنار گذاشت. نگاه این کشور به غرب بود و به دنبال رهایی خود از حوزه نفوذ شوروی بود. پیوستن به اتحادیه اروپا به گونهای دیده میشد که نه تنها مزایای اقتصادی بلکه مزایای امنیتی نیز به همراه داشت.
ایرو سارکا میگوید که پیوستن به ناتو در اوایل دهه ۱۹۹۰ گام بسیار بلندی برای فنلاند تلقی میشد که به تازگی از بیطرفی خارج شده بود.
اما زمانه و برداشتها از مخاطرات تغییر کرده است. اکنون، اکثر فنلاندیها می گویند که آماده هستند.
- خبرهای بیشتر را در کانال تلگرام بیبیسی فارسی دنبال کنید
- فیلان چاترجی
- بیبیسی
فنلاند و سوئد ممکن است ظرف چند روز برای عضویت در ناتو درخواست دهند - تغییری تاریخی برای دو کشور با سابقه طولانی بیطرفی در زمان جنگ و دور ماندن از اتحادهای نظامی.
امروز رئیس جمهوری و نخست وزیر فنلاند خواستار آن شدند که این کشور "فی الفور" درخواست عضویت در ناتو را بدهد.
روسیه به شدت با پیوستن این دو کشور به ناتو مخالف است و از گسترش اتحاد نظامی دفاعی غرب به عنوان دستاویزی برای جنگ خود در اوکراین استفاده میکند.
اگر این دو کشور به ناتو بپیوندند، بیش از ۲۰۰ سال عدم تعهد سوئد پایان خواهد یافت. فنلاند پس از شکست تلخ از اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ جهانی دوم بیطرفی را اتخاذ کرد.
حمایت عمومی فنلاندیها برای پیوستن به ناتو سالهاست که در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد بوده است. اما از زمان حمله روسیه به اوکراین، طبق آخرین نظرسنجی، این کشور به رکورد ۷۶ درصد رسیده است. در سوئد، ۵۷ درصد از جمعیت مایل به پیوستن هستند که باز هم بسیار بیشتر از قبل از جنگ است.
زمان تصمیمگیری
رئیسجمهور فنلاند، ساولی نینیستو، امروز پنجشنبه موضع خود را در مورد ناتو اعلام کرد و احزاب حاکم هر دو کشور در آخر هفته نظر خود را بیان خواهند کرد.
اگر این نظر مثبت باشد، هر دو مجلس با رأی اکثریت روشنی حامی عضویت خواهند بود و روند درخواست میتواند آغاز شود.
در حالی که سوسیال دموکراتهای فنلاند احتمالاً موافق هستند، سوسیال دموکراتهای سوئد در این مورد اختلاف نظر دارند و در حال حاضر در حال برگزاری یک رایزنی داخلی هستند. با این حال، به نظر میرسد که آن عده از اعضای حزب که به ناتو بدبین بودهاند، تمایل به پیوستن دارند. مارگوت والستروم، وزیر امور خارجه سابق، میگوید: "به نظر میرسد همه چیز در این راستا پیش میرود."
ایالات متحده میگوید مطمئن است که میتواند هر گونه نگرانی امنیتی را که هر کدام از این دو کشور ممکن است در فاصله زمانی بین درخواست و عضویت رسمی داشته باشد، برطرف کند. بوریس جانسون، نخستوزیر بریتانیا روز چهارشنبه از هر دو کشور دیدار و درباره "مسائل امنیتی کلانتر" آنها گفتگو کرد.
چرا الان میپیوندند؟
اقدامات ولادیمیر پوتین احساس ثبات طولانی مدت در شمال اروپا را از بین برده و سوئد و فنلاند را آسیبپذیر کرده است.
الکساندر استاب، نخستوزیر سابق فنلاند، میگوید که به محض حمله نیروهای روسی به اوکراین در ۲۴ فوریه، عضويت در این ائتلاف یک "موافقت تمام شده" برای کشورش بود.
پیتر هالتکویست، وزیر دفاع سوئد، آن روز را به عنوان لحظهای توصیف میکند که رهبر روسیه ثابت کرد که "غیرقابل پیشبینی، غیرقابل اعتماد و آماده به راه انداختن یک جنگ ظالمانه، خونین و بیرحمانه است". هالتکویست پس از اینکه نوامبر گذشته قول داد سوئد هرگز به ناتو نخواهد پیوست، اکنون در مورد تقویت دفاعی منطقه شمال اروپا در صورت عضویت هر دو کشور صحبت میکند.
در نهایت، بسیاری از فنلاندیها و سوئدیها با این باور به ناتو چشم دوختهاند که آنها را در اروپای نامطمئن ایمن نگه میدارد.
برای فنلاندیها، وقایع اوکراین يادآور حسی آشنا و کابوسوار هستند. ارتش شوروی در اواخر سال ۱۹۳۹ به فنلاند حمله کرد. ارتش فنلاند به مدت بیش از سه ماه، علیرغم اینکه تعداد آنها بسیار کمتر بود، مقاومت شدیدی از خود نشان داد.
آنها از اشغال شدن اجتناب کردند، اما در نهایت ۱۰ درصد از قلمرو خود را از دست دادند.
ایرو سارکا، دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه هلسینکی میگوید تماشای گسترش جنگ در اوکراین شبیه به تجربه دوباره این تاریخ است. او میگوید فنلاندیها به مرز ۱۳۴۰ کیلومتری خود با روسیه نگاه میکنند و فکر میکنند: "آیا ممکن است این اتفاق برای ما بیفتد؟"
سوئد نیز در سالهای اخیر با چندین مورد گزارش نقض حریم هوایی توسط هواپیماهای نظامی روسیه، احساس خطر کرده است.
در سال ۲۰۱۴ گزارشهایی مبنی بر اینکه یک زیردریایی روسی در آبهای کم عمق مجمعالجزایر استکهلم کمین کرده بود، سوئدیها را متحیر کرد.
دو سال بعد ارتش سوئد پس از دو دهه رها کردن جزیره کوچک اما از لحاظ راهبردی مهم گوتلاند در دریای بالتیک، به آن بازگشت.
چه چیزی تغییر خواهد کرد؟
از برخی جهات، تغییر زیادی رخ نخواهد داد. سوئد و فنلاند در سال ۱۹۹۴ به شرکای رسمی ناتو تبدیل شدند و از آن زمان تاکنون سهم عمدهای در اقدامات ناتو داشتهاند. آنها از زمان پایان جنگ سرد در چندین ماموریت ناتو شرکت کردهاند.
یک تغییر عمده میتواند اعمال "ماده ۵" ناتو باشد که حمله به یک کشور عضو را حمله به همه اعضا میداند. فنلاند و سوئد برای اولین بار از کشورهای هستهای ضمانتهای امنیتی خواهند داشت.
اگرچه بحث به سرعت در هر دو کشور به نفع عضویت تغییر کرده است، هنریک مایندر، مورخ، معتقد است فنلاند از نظر ذهنی برای آن آماده بوده است. او میگوید که از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به تدریج گامهای کوچکی به سمت ناتو برداشته شده است.
در سال ۱۹۹۲ هلسینکی ۶۴ هواپیمای جنگی آمریکایی خرید. سه سال بعد، فنلاند به همراه سوئد به اتحادیه اروپا پیوست. هنریک مایندر میگوید که از آن زمان تاکنون هر دولتی در فنلاند گزینه ناتو را بازنگری کرده است. ارتش که به جمعیت ۵.۵ میلیون نفری خدمت می کند، دارای ۲۸۰ هزار سرباز در زمان جنگ و در مجموع ۹۰۰ هزار نیروی ذخیره است.
سوئد در دهه ۱۹۹۰ مسیر متفاوتی را در پیش گرفت و شمار نیروهای ارتش خود را کاهش داد و اولویتها را از دفاع ارضی به ماموریتهای حافظ صلح در سراسر جهان تغییر داد. اما همه چیز در سال ۲۰۱۴ و زمانی که روسیه کریمه را از اوکراین ضمیمه کرد، تغییر کرد. سربازگیری از سر گرفته شده و هزینههای دفاعی افزایش یافت. در سال ۲۰۱۸ همه خانوادهها جزوههای ارتش را با عنوان "اگر بحران یا جنگ اتفاق افتاد" دریافت کردند - این جزوهها اولین بار پس از سال ۱۹۹۱ توزیع شدند.
فنلاند قبلاً به هدف مورد توافق ناتو برای هزینههای دفاعی ۲ درصد تولید ناخالص داخلی رسیده است و سوئد نیز برنامههایی را برای انجام این کار طراحی کرده است.
خطرات چیست؟
پوتین بارها از چشمانداز گسترش ناتو به اوکراین برای توجیه تهاجم خود استفاده کرده است. بنابراین پیوستن سوئد و فنلاند به این ائتلاف به عنوان یک تحریک تلقی میشود.
وزارت خارجه روسیه می گوید که به هر دو کشور در مورد "عواقب" چنین اقدامی هشدار داده شده است. دمیتری مدودف، یکی از متحدان نزدیک رهبر روسیه، هشدار داده است که پیوستن به ناتو ممکن است مسکو را وادار به استقرار تسلیحات هستهای در کالینینگراد، منطقه متعلق به روسیه و محصور بین لهستان و لیتوانی کند.
الکساندر استاب این تهدیدها را رد نمیکند، اما میگوید که خطر واقعیتر حملات سایبری روسیه، کمپینهای اطلاعات نادرست و گمراهکننده و نقض گاه به گاه حریم هوایی روسیه است.
آیا ناتو سوئد و فنلاند را امنتر میکند؟
حداقل در سوئد اقلیت قابل توجهی وجود دارد که معتقدند چنین نخواهد شد.
دبورا سولومون، از انجمن صلح و داوری سوئد، استدلال میکند که بازدارندگی هستهای ناتو تنشها را افزایش میدهد و خطر رقابت تسلیحاتی با روسیه را به وجود میآورد. او میگوید که این امر تلاشهای صلح را پیچیده میکند و امنیت سوئد را کمتر از قبل میکند.
ترس دیگر این است که با پیوستن به این اتحاد، سوئد نقش مهم خود را در تلاشهای جهانی برای خلع سلاح هستهای از دست بدهد. مارگوت والستروم به یاد میآورد که چگونه برخی از وزرای خارجه ناتو به شدت از سوی ایالات متحده تحت فشار قرار گرفتند تا در مذاکرات خلع سلاح هستهای سازمان ملل در سال ۲۰۱۹ شرکت نکنند.
اما آقای هالتکویست، وزیر دفاع فعلی، معتقد است که هیچ تناقضی بین عضویت در ناتو و بلندپروازیهای سوئد برای خلع سلاح هستهای وجود ندارد.
بسیاری از بدبینان به ناتو در سوئد به دهههای ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ نگاه میکنند، که در آن زمان سوئد از بیطرفی خود استفاده کرد تا خود را در مقام یک میانجی بین المللی و متحد دنیای استعمارشده قرار دهد. این کشور به شدت از اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده انتقاد میکرد و در مقطعی در دهه ۱۹۷۰ سوئد تنها کشور غربی بود که از جنبش ضد آپارتاید آفریقای جنوبی حمایت کرد.
خانم سولومون میگوید، اگر سوئد به ناتو بپیوندد، "رؤیای میانجی بودن را کنار گذاشته است".
بیطرفی فنلاند بسیار متفاوت بود. این بیطرفی را اتحاد جماهیر شوروی در "قرارداد دوستی" سال ۱۹۴۸ به عنوان یکی از شرايط صلح به آن تحمیل کرد و به عنوان یک راه عملگرایانه برای بقا و حفظ استقلال کشور تلقی میشد.
هنریک مایندر میگوید بیطرفی سوئد موضوعی هویتی و ایدئولوژیک بود، در حالی که در فنلاند مسئله وجودی بود. او معتقد است که بخشی از دلایلی که سوئد حتی میتواند بحثی درباره عضویت در ناتو داشته باشد این است که از فنلاند و بالتیک به عنوان "منطقه حایل" استفاده میکند.
فنلاند پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بیطرفی خود را کنار گذاشت. نگاه این کشور به غرب بود و به دنبال رهایی خود از حوزه نفوذ شوروی بود. پیوستن به اتحادیه اروپا به گونهای دیده میشد که نه تنها مزایای اقتصادی بلکه مزایای امنیتی نیز به همراه داشت.
ایرو سارکا میگوید که پیوستن به ناتو در اوایل دهه ۱۹۹۰ گام بسیار بلندی برای فنلاند تلقی میشد که به تازگی از بیطرفی خارج شده بود.
اما زمانه و برداشتها از مخاطرات تغییر کرده است. اکنون، اکثر فنلاندیها می گویند که آماده هستند.
- فیلان چاترجی
- بیبیسی
فنلاند و سوئد ممکن است ظرف چند روز برای عضویت در ناتو درخواست دهند - تغییری تاریخی برای دو کشور با سابقه طولانی بیطرفی در زمان جنگ و دور ماندن از اتحادهای نظامی.
امروز رئیس جمهوری و نخست وزیر فنلاند خواستار آن شدند که این کشور "فی الفور" درخواست عضویت در ناتو را بدهد.
روسیه به شدت با پیوستن این دو کشور به ناتو مخالف است و از گسترش اتحاد نظامی دفاعی غرب به عنوان دستاویزی برای جنگ خود در اوکراین استفاده میکند.
اگر این دو کشور به ناتو بپیوندند، بیش از ۲۰۰ سال عدم تعهد سوئد پایان خواهد یافت. فنلاند پس از شکست تلخ از اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ جهانی دوم بیطرفی را اتخاذ کرد.
حمایت عمومی فنلاندیها برای پیوستن به ناتو سالهاست که در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد بوده است. اما از زمان حمله روسیه به اوکراین، طبق آخرین نظرسنجی، این کشور به رکورد ۷۶ درصد رسیده است. در سوئد، ۵۷ درصد از جمعیت مایل به پیوستن هستند که باز هم بسیار بیشتر از قبل از جنگ است.
زمان تصمیمگیری
رئیسجمهور فنلاند، ساولی نینیستو، امروز پنجشنبه موضع خود را در مورد ناتو اعلام کرد و احزاب حاکم هر دو کشور در آخر هفته نظر خود را بیان خواهند کرد.
اگر این نظر مثبت باشد، هر دو مجلس با رأی اکثریت روشنی حامی عضویت خواهند بود و روند درخواست میتواند آغاز شود.
در حالی که سوسیال دموکراتهای فنلاند احتمالاً موافق هستند، سوسیال دموکراتهای سوئد در این مورد اختلاف نظر دارند و در حال حاضر در حال برگزاری یک رایزنی داخلی هستند. با این حال، به نظر میرسد که آن عده از اعضای حزب که به ناتو بدبین بودهاند، تمایل به پیوستن دارند. مارگوت والستروم، وزیر امور خارجه سابق، میگوید: "به نظر میرسد همه چیز در این راستا پیش میرود."
ایالات متحده میگوید مطمئن است که میتواند هر گونه نگرانی امنیتی را که هر کدام از این دو کشور ممکن است در فاصله زمانی بین درخواست و عضویت رسمی داشته باشد، برطرف کند. بوریس جانسون، نخستوزیر بریتانیا روز چهارشنبه از هر دو کشور دیدار و درباره "مسائل امنیتی کلانتر" آنها گفتگو کرد.
چرا الان میپیوندند؟
اقدامات ولادیمیر پوتین احساس ثبات طولانی مدت در شمال اروپا را از بین برده و سوئد و فنلاند را آسیبپذیر کرده است.
الکساندر استاب، نخستوزیر سابق فنلاند، میگوید که به محض حمله نیروهای روسی به اوکراین در ۲۴ فوریه، عضويت در این ائتلاف یک "موافقت تمام شده" برای کشورش بود.
پیتر هالتکویست، وزیر دفاع سوئد، آن روز را به عنوان لحظهای توصیف میکند که رهبر روسیه ثابت کرد که "غیرقابل پیشبینی، غیرقابل اعتماد و آماده به راه انداختن یک جنگ ظالمانه، خونین و بیرحمانه است". هالتکویست پس از اینکه نوامبر گذشته قول داد سوئد هرگز به ناتو نخواهد پیوست، اکنون در مورد تقویت دفاعی منطقه شمال اروپا در صورت عضویت هر دو کشور صحبت میکند.
در نهایت، بسیاری از فنلاندیها و سوئدیها با این باور به ناتو چشم دوختهاند که آنها را در اروپای نامطمئن ایمن نگه میدارد.
برای فنلاندیها، وقایع اوکراین يادآور حسی آشنا و کابوسوار هستند. ارتش شوروی در اواخر سال ۱۹۳۹ به فنلاند حمله کرد. ارتش فنلاند به مدت بیش از سه ماه، علیرغم اینکه تعداد آنها بسیار کمتر بود، مقاومت شدیدی از خود نشان داد.
آنها از اشغال شدن اجتناب کردند، اما در نهایت ۱۰ درصد از قلمرو خود را از دست دادند.
ایرو سارکا، دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه هلسینکی میگوید تماشای گسترش جنگ در اوکراین شبیه به تجربه دوباره این تاریخ است. او میگوید فنلاندیها به مرز ۱۳۴۰ کیلومتری خود با روسیه نگاه میکنند و فکر میکنند: "آیا ممکن است این اتفاق برای ما بیفتد؟"
سوئد نیز در سالهای اخیر با چندین مورد گزارش نقض حریم هوایی توسط هواپیماهای نظامی روسیه، احساس خطر کرده است.
در سال ۲۰۱۴ گزارشهایی مبنی بر اینکه یک زیردریایی روسی در آبهای کم عمق مجمعالجزایر استکهلم کمین کرده بود، سوئدیها را متحیر کرد.
دو سال بعد ارتش سوئد پس از دو دهه رها کردن جزیره کوچک اما از لحاظ راهبردی مهم گوتلاند در دریای بالتیک، به آن بازگشت.
چه چیزی تغییر خواهد کرد؟
از برخی جهات، تغییر زیادی رخ نخواهد داد. سوئد و فنلاند در سال ۱۹۹۴ به شرکای رسمی ناتو تبدیل شدند و از آن زمان تاکنون سهم عمدهای در اقدامات ناتو داشتهاند. آنها از زمان پایان جنگ سرد در چندین ماموریت ناتو شرکت کردهاند.
یک تغییر عمده میتواند اعمال "ماده ۵" ناتو باشد که حمله به یک کشور عضو را حمله به همه اعضا میداند. فنلاند و سوئد برای اولین بار از کشورهای هستهای ضمانتهای امنیتی خواهند داشت.
اگرچه بحث به سرعت در هر دو کشور به نفع عضویت تغییر کرده است، هنریک مایندر، مورخ، معتقد است فنلاند از نظر ذهنی برای آن آماده بوده است. او میگوید که از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به تدریج گامهای کوچکی به سمت ناتو برداشته شده است.
در سال ۱۹۹۲ هلسینکی ۶۴ هواپیمای جنگی آمریکایی خرید. سه سال بعد، فنلاند به همراه سوئد به اتحادیه اروپا پیوست. هنریک مایندر میگوید که از آن زمان تاکنون هر دولتی در فنلاند گزینه ناتو را بازنگری کرده است. ارتش که به جمعیت ۵.۵ میلیون نفری خدمت می کند، دارای ۲۸۰ هزار سرباز در زمان جنگ و در مجموع ۹۰۰ هزار نیروی ذخیره است.
سوئد در دهه ۱۹۹۰ مسیر متفاوتی را در پیش گرفت و شمار نیروهای ارتش خود را کاهش داد و اولویتها را از دفاع ارضی به ماموریتهای حافظ صلح در سراسر جهان تغییر داد. اما همه چیز در سال ۲۰۱۴ و زمانی که روسیه کریمه را از اوکراین ضمیمه کرد، تغییر کرد. سربازگیری از سر گرفته شده و هزینههای دفاعی افزایش یافت. در سال ۲۰۱۸ همه خانوادهها جزوههای ارتش را با عنوان "اگر بحران یا جنگ اتفاق افتاد" دریافت کردند - این جزوهها اولین بار پس از سال ۱۹۹۱ توزیع شدند.
فنلاند قبلاً به هدف مورد توافق ناتو برای هزینههای دفاعی ۲ درصد تولید ناخالص داخلی رسیده است و سوئد نیز برنامههایی را برای انجام این کار طراحی کرده است.
خطرات چیست؟
پوتین بارها از چشمانداز گسترش ناتو به اوکراین برای توجیه تهاجم خود استفاده کرده است. بنابراین پیوستن سوئد و فنلاند به این ائتلاف به عنوان یک تحریک تلقی میشود.
وزارت خارجه روسیه می گوید که به هر دو کشور در مورد "عواقب" چنین اقدامی هشدار داده شده است. دمیتری مدودف، یکی از متحدان نزدیک رهبر روسیه، هشدار داده است که پیوستن به ناتو ممکن است مسکو را وادار به استقرار تسلیحات هستهای در کالینینگراد، منطقه متعلق به روسیه و محصور بین لهستان و لیتوانی کند.
الکساندر استاب این تهدیدها را رد نمیکند، اما میگوید که خطر واقعیتر حملات سایبری روسیه، کمپینهای اطلاعات نادرست و گمراهکننده و نقض گاه به گاه حریم هوایی روسیه است.
آیا ناتو سوئد و فنلاند را امنتر میکند؟
حداقل در سوئد اقلیت قابل توجهی وجود دارد که معتقدند چنین نخواهد شد.
دبورا سولومون، از انجمن صلح و داوری سوئد، استدلال میکند که بازدارندگی هستهای ناتو تنشها را افزایش میدهد و خطر رقابت تسلیحاتی با روسیه را به وجود میآورد. او میگوید که این امر تلاشهای صلح را پیچیده میکند و امنیت سوئد را کمتر از قبل میکند.
ترس دیگر این است که با پیوستن به این اتحاد، سوئد نقش مهم خود را در تلاشهای جهانی برای خلع سلاح هستهای از دست بدهد. مارگوت والستروم به یاد میآورد که چگونه برخی از وزرای خارجه ناتو به شدت از سوی ایالات متحده تحت فشار قرار گرفتند تا در مذاکرات خلع سلاح هستهای سازمان ملل در سال ۲۰۱۹ شرکت نکنند.
اما آقای هالتکویست، وزیر دفاع فعلی، معتقد است که هیچ تناقضی بین عضویت در ناتو و بلندپروازیهای سوئد برای خلع سلاح هستهای وجود ندارد.
بسیاری از بدبینان به ناتو در سوئد به دهههای ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ نگاه میکنند، که در آن زمان سوئد از بیطرفی خود استفاده کرد تا خود را در مقام یک میانجی بین المللی و متحد دنیای استعمارشده قرار دهد. این کشور به شدت از اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده انتقاد میکرد و در مقطعی در دهه ۱۹۷۰ سوئد تنها کشور غربی بود که از جنبش ضد آپارتاید آفریقای جنوبی حمایت کرد.
خانم سولومون میگوید، اگر سوئد به ناتو بپیوندد، "رؤیای میانجی بودن را کنار گذاشته است".
بیطرفی فنلاند بسیار متفاوت بود. این بیطرفی را اتحاد جماهیر شوروی در "قرارداد دوستی" سال ۱۹۴۸ به عنوان یکی از شرايط صلح به آن تحمیل کرد و به عنوان یک راه عملگرایانه برای بقا و حفظ استقلال کشور تلقی میشد.
هنریک مایندر میگوید بیطرفی سوئد موضوعی هویتی و ایدئولوژیک بود، در حالی که در فنلاند مسئله وجودی بود. او معتقد است که بخشی از دلایلی که سوئد حتی میتواند بحثی درباره عضویت در ناتو داشته باشد این است که از فنلاند و بالتیک به عنوان "منطقه حایل" استفاده میکند.
فنلاند پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بیطرفی خود را کنار گذاشت. نگاه این کشور به غرب بود و به دنبال رهایی خود از حوزه نفوذ شوروی بود. پیوستن به اتحادیه اروپا به گونهای دیده میشد که نه تنها مزایای اقتصادی بلکه مزایای امنیتی نیز به همراه داشت.
ایرو سارکا میگوید که پیوستن به ناتو در اوایل دهه ۱۹۹۰ گام بسیار بلندی برای فنلاند تلقی میشد که به تازگی از بیطرفی خارج شده بود.
اما زمانه و برداشتها از مخاطرات تغییر کرده است. اکنون، اکثر فنلاندیها می گویند که آماده هستند.
منبع خبر: بی بی سی فارسی
اخبار مرتبط: آیا فنلاند و سوئد ترک بیطرفی کرده و عضو ناتو میشوند؟