تجاوز به دختران خردسال در ایران: نقش مردسالاری و دین

در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۴۰۱، زمانه مصاحبه‌ای با آتنا دائمی، زندانی سیاسی سابق و فعال حقوق کودکان، درباره‌ باندهای قاچاق کودک که در زندان قرچک ورامین با آنها آشنا شده بود، منتشر کرد. باندهایی که دختران خردسال را می‌دزیدند تا «پرده بکارت‌» آنها با قیمت بالا به مردانی بفروشند تا با انگشت یا ازطریق تجاوز آن را برمی‌دارند.

روایتی از زندان قرچک: باند فروش پرده بکارت دختربچه‌ها برای لذت جنسی مردان

اما سرنوشت آن دختربچه‌ها به همین اینجا ختم نمی‌شود. اغلب، بعد از این‌که به آنها تجاوز می‌شد، در خیابان‌ها یا بیابان‌های متروک اطراف تهران به حال خودشان رها می‌شوند، و معلوم هم نیست چه برسر آنها می‌آید.

تعرض، سوءاستفاده و بهره‌کشی جنسی از کودکان، یکی از شایع‌ترین روش‌های بهره‌کشی از کودکان است. شاید شنیدن و تصور اینکه یک دختر خردسال صرفا به‌دلیل لذت جنسی مردان دزدیده می‌شود، مورد تعرض و آزار جنسی قرار می‌گیرد و سپس در خیابان یا بیابان‌های اطراف شهر رها می‌شود، ضمن اینکه قلب انسان را به درد می‌آورد، دور از ذهن به نظر برسد، اما واقعیتی است که در لابه‌لای دوگانه فقر و سوءاستفاده جنسی در زیر پوست شهرهای ایران در حال وقوع است.

زمانه برای بررسی ابعاد مختلف این موضوع با رکسانا علوی، استاد مطالعات زنان و جنسیت در دانشگاه اُکلاهاما، گفت‌وگو کرده است.

◼️ زمانه: می‌دانیم که معنای دینی/سنتی باکرگی و آنچه «پرده‌ بکارت» خوانده می‌شود متفاوت از شیوه نگاه علم به این مسأله است. دیدگاه علم به «پرده‌ بکارت» در بدن زن چیست؟

رکسانا علوی: این پرسشی علمی است. من این تعریف را پیدا کردم: «پرده‌ بکارت یک بافت غشا‌گونه است که اینترویتوس یا لوله‌ واژن را احاطه کرده است.» [۱]

«پرده‌ بکارت غشایی در دهانه‌ی واژن است. در اوایل زندگی جنین، واژن ابتدا به‌صورت یک لوله سفت شکل می‌گیرد. به مرور زمان، قسمت داخلی لوله تجزیه می‌شود تا یک ساختار لوله‌ای‌شکلِ تُهی به‌وجود آورد.» [۲]

پرده بکارت هیچ نوع اهمیت یا کارکرد زیست‌شناختی ندارد.

◼️ کارکرد ایدئولوژیکی این بخش از بدن زن در جوامع مردسالار چیست، و چه نقشی در آن نظام بازی می‌کند؟

_: برخی جوامع مردسالار پرده‌ بکارت را «شیء یا چیزی» خوانده‌اند که دست‌نخورده باقی می‌ماند تا زمانی که زن برای اولین بار به‌لحاظ جنسی فعال شود. این نگاه اسطوره‌ای وجود دارد که وقتی زنان برای اولین بار رابطه‌ جنسی واژنی برقرار می‌کنند، به‌سبب این رابطه دچار خون‌ریزی می‌شوند. خونریزی قرار است نشان دهد که زنْ «باکره» است و بنابراین پاکدامن است. اما، همه‌ زنانی که برای اولین بار رابطه‌ دارند، خون‌ریزی نمی‌کنند.  

◼️ تأکید بر مفهوم سنتی/دینی باکرگی یا پرده بکارت در جوامع مسلمان و مردسالاری نظیر ایران چگونه به تبعیض جنسیتی علیه زنان می‌انجامد و این مسبب چه آسیب‌هایی است؟

_: «بکارت» قرار است خودآیینی جسمانی و سکسوالیته‌ زن را کنترل کند. فرض بر این است که پرده بکارت تا زمان ازدواج دست‌نخورده باقی می‌ماند. ولی همیشه این طور نیست. پرده بکارت همیشه دست‌نخورده نیست حتی وقتی نوزادِ دختر به دنیا می‌آید. ممکن است به‌خاطر مسایل/فعالیت‌هایی که ارتباطی به سکس ندارند، صدمه ببیند. نگاه اسطوره‌ای این است که طی اولین رابطه‌ جنسی، زنان خون‌ریزی می‌کنند. نزدیک به نیمی از زنان وقتی به‌لحاظ جنسی فعال می‌شوند بار اول خون‌ریزی ندارند (۳). زنانی که خون‌ریزی ندارند انگ می‌خورند، از جامعه طرد می‌شوند، و پاکدامنی و اخلاقی‌ بودن آنها زیر سوال می‌رود، در حالی که هیچ «خطایی» مرتکب نشده‌اند. 

برخی مردان یا خانواده‌های‌شان درخواست می‌کنند که زن بکارت خود را با آزمایش پزشکی «اثبات» کند. این آزمایش هم تحقیرآمیز است هم به‌لحاظ فیزیکی دردناک و به‌ لحاظ روانی شوک‌آور، و نتیجه قطعی هم ندارد. «نتیجه‌ی چنین آزمایشی می‌تواند پیامدهایی ویرانگری برای زنانی داشته باشند که «قبول» نمی‌شوند، نظیر تحمیل شرم، حذف اجتماعی، کاهش جهاز، خشونت و گاهی قتل.» [۴] 

آزمایش بکارت خود شکلی از خشونت جنسی است. سازمان بهداشت جهانی خواسته که همه حکومت‌ها و درمانگران از انجام این عمل خودداری کنند. [۵] 

◼️ آیا مفهوم برداشتن بکارت یک دختر را می‌توان امتیازی ویژه، اعمال قدرت یا دادن مقامی یگانه به مردان یا تثبیت مردانگی در نظر گرفت؟ آیا ربطی بین این موارد و سوءاستفاده‌ جنسی از کودکان (تجاوز به کودک) وجود دارد؟

_: مردانگی یک برساخت اجتماعی است. این یعنی هر جامعه‌ای تصمیم می‌گیرد چه چیزی را مردانه یا زنانه تلقی کند. هنجارهای جنسیتی در هر فرهنگی شکل خاص خودش را دارد. مردانگی زمانی سمّی می‌شود که سلطه مذکر را تداوم بخشد، پرخاشگری را شرط مناسب مردانگی بگیرد، و رفتار سوءاستفاده‌گرانه‌ مردانه را به‌عنوان «رفتار پسرانه‌ عادی» توجیه کند.

مردانگی سمّی کاملاً رو می‌آید زمانی که یک مرد «مرد بودن» خود را از طریق «برداشتن» بکارت یک شخص دیگر، یعنی زنان، ثابت می‌کند. این شکل از مردانگی شکننده است و استوار بر قدرت و سلطه و مبنای هم‌جنس‌گرا‌هراسی.

سوءاستفاده‌ جنسی از کودکان قطعاً شکلی از سلطه و معلول این هر دو است، یعنی نتیجه مردانگی سمّی و حس شکنندگی مردانگی که استوار بر اولی است.

◼️ مطالعات نشان می‌دهند که قاچاق کودکان برای سکس کسب‌وکار پر رونقی در سراسر جهان است. چرا این تجارت پر رونق است؟ می‌توانید توضیح دهید چرا مردان بزرگسال از سکس (تجاوز) با کودکان لذت می‌برند، بالاخص با کودکان بسیار خردسال، یک تا پنج ساله؟

_: قاچاق انسان کسب‌وکار پررونقی‌ است. سراسر جهان مملو از آدم‌های آسیب‌پذیر است و کسانی که مایلاند از آنها بهره‌برداری کنند. وعده شغل، چه در شهرهای بزرگ یا آن‌سوی آب‌ها، کار به‌عنوان کارگر خانگی، کارگر نفتی، کارگر هتل، شاغل در رستوران، و غیره. برخی قربانیان قاچاق ربوده می‌شوند، و دیگران گریختگانی‌اند که با سکس برای بقا شروع می‌کنند، یعنی در ازای اتاق یا جای خواب. هزینه نگهداری از این افراد به‌بردگی‌گرفته شده، پایین است. برخلاف برده‌داری کهن، وقتی یک برده بیمار می‌شود و نمی‌تواند کار کند، رهایش می‌کنند تا برود. 

نمی‌توانم در این مورد چیزی بگویم که چطور کسی حاضر است کودکان را به سوژه جنسی بدل کند و با سوءاستفاده از آسیب‌پذیرترین اقشار لذت جنسی ببرد. می‌توانم بگویم که این بدترین کاری است که از دست نوع بشر ساخته است.

◼️ آیا قوانین موجود ایران سهمی در دزدی و فروش کودکان برای برداشتن بکارت ایفا می‌کنند؟‌ کار شما نشان می‌دهد (من چند تا از مقالات شما را در چند روز گذشته خوانده‌ام و منظورم حرف‌هایی‌ است که در آن مقالات زده‌اید) که قانون شریعت در ایران، چه در قوانین مدنی و چه کیفری، از جهت نحوه برخوردش با سن بلوغ و رضایت در دختران مسأله‌دار است. آیا فکر می‌کنید سن رضایت جنسی آن‌طور که در این قوانین آمده به‌نحوی در این روند به موضوع جنسی بدل‌کردن دختران خردسال در جرائم جنسی نظیر قاچاق دختربچه‌ها سهم دارد؟ 

_: نظام حقوقی ایران از مراقبت از آسیب‌پذیرترین اقشار جمعیت خود عاجز است. سن قانونی ازدواج برای دختران در ایران ۱۳ و برای پسران ۱۵ سال است. ازدواج با کم‌سن‌ترها نیازمند رضایت والدین است. اما، سن «بلوغ»، یعنی مسؤولیت اخلاقی، دینی و حقوقی، همچنان به‌ترتیب ۹ و ۱۵ سال است. نتیجتاً، دختری که در ۹ سالگی جرمی مرتکب می‌شود در حد و حدود کامل قانون محاکمه خواهد شد. 

رکسانا علوی

در پرونده‌های تعرض/تجاوز جنسی، دختران و زنان، گناهکار فرض می‌شوند تا زمانی که بتوانند بی‌گناهی خود را اثبات کنند. دختر جوانی که به او تجاوز شده باید ثابت کند رضایتی به عمل جنسی نداشته، منفک از سن متجاوز، و اگر موفق به این کار نشود، با مجازات سختی روبه‌رو خواهد شد. از این‌رو، کودکانی که برای سکس قاچاق می‌شوند و به‌ زور وادار به روسپی‌گری می‌شوند، نه تنها قربانی هستند، بلکه مجرم هم تلقی می‌شوند چون روسپی‌گری غیرقانونی‌ است.

کودکان عموماً این نوع منابع و مهارت‌ها را ندارند. باید بی‌گناهی خود را با آوردن چهار شاهد زن یا دو شاهد مرد اثبات کنند. این نوع شهود به‌سهولت پا پیش نمی‌گذارند. اگر، بر فرض نامحتمل، زنان دیگری پا پیش بگذارند، آنان نیز ممکن است قربانی قاچاق سکس باشند و مجری قانون و نظام قضایی ممکن است آنها را از نو قربانی سازد، یعنی علاوه بر خشونتی که از طرف قچاقچی‌ها بر آنها رفته است. این قربانیان دسترسی چندانی به برنامه‌های رفاه اجتماعی یا اطلاعی از حمایت‌هایی که در اختیارشان است (اگر که اصلاً باشد) ندارند.

هم کودک‌همسری و هم ازدواج‌های موقت یا صیغه در ایران قانوناً مجاز است. عمل صیغه در را به‌روی قربانی‌سازی زنان و دختران جوان باز می‌کند. صیغه را می‌توانند بر آنها تحمیل کنند تا تن به سفر در داخل و خارج کشور دهند، آنها را وادار سازند به کار جنسی و/یا آنها را به مردان ثروتمند در کشورهای همسایه بفروشند.

صیغه گاهی از زنان و کودکان حمایت می‌کند، در مواردی که کودک طی ازدواج مدت‌دار به دنیا آمده باشد. کودکان محصول آمیزش غیرزناشویی هیچ نوع حق و حقوقی نسبت به ارث و پشتیبانی مالی ندارند. مادران این کودکان حق نگه‌داشتن آنها را ندارند. اگر خوش‌ اقبال باشند و کودکان‌شان را نگه دارند، به‌ناچار به‌خاطر نرخ بالای بی‌کاری و انگ مادر‌بودن بدون تأهل و فقدان پشتیبانی جامعه، گرفتار قاچاقچیان می‌شوند. 

◼️ آیا این نوع از تجاوز ذیل مقوله‌ پدوفیلی یا بچه‌بازی قرار می‌گیرد؟

_: کودکان توانایی رضایت‌دادن ندارند. در همه‌ موارد، سکس با کودکان خشونت جنسی/تجاوز به‌حساب می‌آید.

◼️ انواع گوناگون تجاوز و تعرض جنسی وجود دارد. برای بسیاری از آنها، معادلی در زبان فارسی وجود ندارد، و تجاوز عموماً فقط دخولِ با‌ زور به‌وسیله‌ آلت جنسی خوانده می‌شود‌. چه موارد دیگری را تعرض جنسی یا تجاوز می‌خوانند؟

_: تلقی تجاوز به‌عنوان دخول با آلت برداشتی خطرناک، نادرست، و هترونورماتیو (هنجارانگاری دگرجنس‌گرایی) یا استوار بر هنجارمندی دگرجنس‌گرایی است‌. تعرض جنسی یعنی دخول اندامی، مقعدی، و دهانی به هر وسیله‌ای (از جمله اشیاء) بدون رضایت قربانی. اگر شخصی رضایت ندهد یا در حالتی نباشد که بتواند رضایت بدهد، عمل تحت مقوله‌ تعرض جنسی/تجاوز قرار می‌گیرد.

◼️ قاچاق جنسی دختربچه‌ها در ایران مخصوصاً به منظور برداشتن «بکارت» دارای ارزشی تجاری در بازار جهانی قاچاق است، کاری که کودکان را بی‌حفاظ و در معرض بدترین جنایات جنسی قرار می‌دهد. اقتصاد سیاسی این جنایات جنسیِ مرتبط با کودکان و دختران خردسال چگونه است، و آیا با فقر و شرایط اقتصادیِ وخیم‌شونده در ایران ارتباط دارد؟

قانون شریعت در وصلت با کردارهای فرهنگیِ کودک‌همسری، تبعیض جنسی، فقر، بحران اقتصادی، فقدان منابع برای ‌کودکان فراری و قربانیان خشونت خانگی، اعتیاد به الکل و مواد مخدر همگی بستری مناسب برای بهره‌برداریِ غارت‌گران از اقشار آسیب‌پذیر به‌وجود می‌آورند.

______________________________________________________

[1] Moussaoui, D., Abdulcadir, J., and Yaron, M. (2022, January 8). Hymen and virginity: What every paediatrician should know. Journal of Paediatrics and Child Health 58, p. 382. https://doi.org/10.1111/jpc.15887
[2] Mishori, R., Ferdowsian, H., Naimer, K., Volpellier, M. and McHale, T. (20190. The little tissue that couldn’t – dispelling myths about the hymen’s role in determining sexual history and assault. Reproductive Health 16(74), p.2
[3] Moussaoui, et. al., p. 385.
[4] Moussaoui et. al., p. 385.
[5] https://www.who.int/news/item/17-10-2018-united-nations-agencies-call-for-ban-on-virginity-testing