اکران «به کوچه‌ خوشبخت» در جشنواره برلین؛ مستندی درباره سینما و شعر ایران، منتقدان و زنان ایرانی‌

فیلم مستند «به کوچه‌ خوشبخت» ساخته سریمویی سینگ، سینماگر جوان اهل هندوستان در بخش پانورامای جشنواره فیلم برلین اکران شد.

این فیلم، اعلامیه‌ای پرشور از عشق به سینما و شعر ایران است که نگاه صریحی به وضعیت نابسامان منتقدان جمهوری اسلامی ارائه می‌دهد، و‌ مبارزات سازش‌ناپذیر روزانه زنان ایرانی علیه ستم را نیز به تصویر می‌کشد.

اکران جهانی فیلم در برلین نقطه اوج پروژه سینمایی این هنرمند جوان هندی است که از سال ۲۰۱۵ آغاز شد.

یکی از شخصیت‌هایی که سینگ در این فیلم به آن می‌پردازد، جعفر پناهی، سینماگر معترض ایرانی است. هنگامی که این هنرمند برای نخستین بار با جعفر پناهی ملاقات کرد، او به تازگی توسط حکومت ایران به مدت ۲۰ سال از فیلمسازی منع شده بود؛ مجازاتی که این سینماگر ایرانی بارها از آن سرپیچی کرده بود.

سریمویی سینگ می‌گوید که انتظار نداشت که جعفر پناهی چنین سرزنده و شاداب باشد، و فکر می‌کرد این سینماگر ایرانی بواسطه رفتارهای «وحشیانه رژیم» به فرد غمگینی تبدیل شده است.

این هنرمند جوان هندی، خلق و خوی جعفر پناهی را مانند پرتوی خورشید شاد صبحگاهی در یک روز غمگین توصیف می‌کند، فردی گشاده‌رو، خوش صحبت، و مهمان‌نواز که علی‌رغم محرومیت از فیلمسازی با توصیه‌های غریزی خود راه‌هایی برای هدایت واقعیت‌ بیرون به سمت دوربین او پیدا می‌کرد.

جعفر پناهی به دنبال سرکوب گسترده معترضان توسط حکومت در سال ۲۰۲۲ بار دیگر بازداشت شد و مدتی در زندان اوین بود. او اخیراً پس از اعتصاب غذا و اعتراض گسترده سینماگران و جامعه جهانی آزاد شد. سریمویی سینگ در این مدت بسیار نگران جعفر پناهی بود و از طریق پسرش پناه پناهی، و نسرین ستوده جویای احوال این سینماگر معترض ایرانی بود.

گزینش فیلم مستند «به کوچه‌ خوشبخت» برای بخش پانورامای جشنواره فیلم برلین، رویایی است که برای سریمویی سینگ به واقعیت می‌پیوندد زیرا این جشنواره‌ همواره توجه خاصی به سینمای ایران دارد و خرس طلای خود را به جعفر پناهی و محمد رسول‌اف اهدا کرده است.

سریمویی سینگ دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته مطالعات فیلم است، و با هدف درک سرچشمه «امید غیرممکن» در فیلم‌های ایرانی، در حال سپری کردن دوره دکترای خود با موضوع فیلمساز تبعیدی در سینمای ایران پس از انقلاب ۵۷ است. او در این دوره با شعر معاصر ایران به ویژه آثار فروغ فرخزاد آشنا شد و با اشعار او ارتباط خاصی برقرار کرد تا جایی که برای خواندن آنها زبان فارسی آموخت.

سریمویی سینگ در دسامبر ۲۰۱۵ برای نخستین بار به‌عنوان بخشی از پروژه‌های تحصیلی دوره دکترا، و با ایده ساختن مستندی از تحقیقات میدانی و تجربیات خود به تهران سفر و در کلاس‌های پیشرفته زبان فارسی ثبت نام کرد. بخشی از سرمایه‌ لازم برای ساخت فیلم از طریق کمک‌های مالی تأمین شد و این هنرمند جوان سایر هزینه‌ها را بصورت شخصی پرداخت کرد.

سریمویی سینگ در جریان پژوهش‌های خود که تا سال ۲۰۱۹ ادامه داشت، چند بار به ایران سفر کرد و هر بار سه ماه در این کشور اقامت داشت. او در سفرهای خود موفق به ملاقات با سینماگران برجسته‌ای مانند جعفرپناهی، آیدا محمدخانی، فرهاد خردمند، ‌و نسرین ستوده فعال حقوق بشر شد.

سینگ در خانواده‌ای اهل موسیقی و نوازندگی پرورش یافت. توانایی او در یادگیری و خواندن آهنگ‌های فارسی برای افرادی که او آنها را در ایران ملاقات کرد، تحسین‌برانگیز بود. باید در نظر داشت که آوازخوانی زنان در ایران توسط حکومت منع شده است.

سریمویی سینگ در گفت‌وگوهای رسانه‌ای خود تأکید می‌کند که ایرانی‌ها او را نه به چشم‌ یک خارجی، بلکه به‌عنوان فردی نگاه می‌کردند که تاریخ آنها را مطالعه کرده بود، ‌و تلاش می‌کرد تا به زبان فارسی سخن بگوید و با آنها ارتباط برقرار کند.

این هنرمند جوان در عین حال تأکید می‌‌کند که هندی بودن او نیز عامل مهمی در برقراری ارتباط بهتر بود زیرا او فردی نبود که خیلی متفاوت باشد و از نظر ظاهر، زبان، یا تاریخ مشترک فرهنگ و شعر نقاط مشترک زیادی میان ایرانی‌ها و هندی‌ها وجود دارد، و البته هندی‌ها نیز مانند ایرانی‌ها در طول تاریخ مبارزات مشابهی را برای یافتن صدای خود داشته‌اند.

نوپور سینها، تهیه‌کننده فیلم می‌گوید که آنها مصمم‌ هستند تا صدایی قدرتمند در حمایت از جنبش ایران باشند و اگر این فیلم بتواند نگاهی به دنیایی باشد که عمداً سانسور می‌شود و بتواند انگیزه‌ای برای حمایت در سطح جهانی باشد که منجر به تغییر واقعی شود، این واقعاً همان کاری است که آنها می‌خواستند با ساخت این اثر انجام دهند.

آنها در عین حال امیدوارند تا شرایط ایران بهتر شود و به وضعیت زندگی در این کشور بهبود یابد. سینگ از جعفر پناهی نقل قول می‌کند که همواره می‌گفت «امید ما را زنده نگاه می‌دارد.»

جعفر پناهی پس از آزادی از زندان اوین

جشنواره فیلم برلین در شرایطی برگزار می‌شود که مدیران آن اعلام کردند هیئت‌های سینمایی، شرکت‌ها، و روزنامه‌نگارانی که برای رسانه‌هایی با روابط مستقیم با حکومت‌های روسیه ‌و جمهوری اسلامی ایران کار می‌کنند، در برلیناله شناخته نخواهند شد.

این محدودیت درباره ایران با سرکوب خشونت‌آمیز معترضان ایرانی توسط جمهوری اسلامی ارتباط مستقیمی دارد. به همین مناسبت برنامه‌های مختلفی در اعتراض به رفتار سرکوبگرانه حکومت ایران در جشنواره فیلم برلین برگزار می‌شود.