چرا آرگو بی اهمیت است؟/ فیلمی که تاریخ مصرف محدود دارد

سرویس فرهنگی «فردا»، امیر نوایی: چند سال پیش بود که در اخبار شنیدیم جرج کلونی، بازیگر، کارگردان و تهیه کننده ی مشهور آمریکایی قصد ساختن فیلمی درباره ی تسخیر سفارت آمریکا در تهران را دارد و تقاضا کرده است به ایران بیاید و فیلم را در تهران فیلمبرداری کند. به محض شنیدن خبر، این سؤال برایم پیش آمد که چرا تا آن روز فیلمی در این باره ساخته نشده بود؟! این موضوع یکی از ملتهب ترین و مهم‌ترین موضوعات سیاسی آمریکا در ۳۵ سال گذشته و قطعاً مهم‌ترین چالش بین‌المللی آمریکا در آن سال ها بوده و ضمناً موضوعی دراماتیک و پر کشش برای تبدیل شدن به یک فیلم جذاب آمریکایی است. اما شاید اولین جوابی که به این پرسش داده شود این است که این موضوع با تمام ویژگی‌هایی که دارد حاوی یک نکته‌ی مهم و منفی برای آنهاست و آن شکست قطعی دیپلماتیک و همچنین شکست نظامی آنها در این ماجراست. اگر قرار باشد فیلمی در این باره ساخته شود به هیچ عنوان نمی‌تواند تقویت‌کننده روحیه‌ی ملی‌گرایی در جامعه‌ی آمریکا باشد، پس چه بهتر که ساخته نشود.

سال گذشته شنیدم که فیلمی با نام آرگو درباره‌ی همین موضوع ساخته شده است.

"اگر قرار باشد فیلمی در این باره ساخته شود به هیچ عنوان نمی‌تواند تقویت‌کننده روحیه‌ی ملی‌گرایی در جامعه‌ی آمریکا باشد، پس چه بهتر که ساخته نشود"اولین تریلر فیلم که منتشر شد مشخص نمود که داستان، همان داستان اصلی و رایجی نیست که از آن واقعه سراغ داریم بلکه داستان شش نفر از کارمندان سفارت‌خانه است که در هنگام وارد شدن مردم به سفارت، از در پشتی ساختمان می گریزند و به منزل سفیر کانادا پناهنده می‌شوند. داستانی واقعی که حداقل برای من تازگی داشت و اولین باری بود که درباره‌اش چیزی می شنیدم. ادامه ی داستان مشخص می کند که این داستان همان وجه از ماجرای گروگانگیری است که باید تبدیل به فیلم شود. تونی مِندِس یکی از مأموران سازمان سیا، طرحی برای خارج کردن آن شش نفر از ایران تهیه می‌کند. آنها در قالب یک گروه فیلمسازی کانادایی وارد ایران می‌شوند.

پاسپورت‌های کانادایی جعلی برای آنها ساخته می‌شود و هر هفت نفر به عنوان عوامل فیلمی قلابی که داستان آن در خاورمیانه می‌گذرد و آنها برای انتخاب لوکیشن‌هایش به ایران آمده‌اند، از کشور خارج می‌شوند. در واقع آمریکایی ها روی دیگری از یک شکست را به جهانیان نشان می دهند. آزادسازی موفقیت آمیز شش شهروند آمریکایی که معلوم نیست اگر اوضاع سست امنیتی و سیاسی اوایل انقلاب نبود، باز هم می توانست ساختن یک فیلم علمی تخیلی در ایران بهانه‌ای برای ورود مأمور سیا به ایران باشد یا خیر؟!

اما آرگو چه فیلمی است؟ آرگو در چهارچوب اصلی قصه منطبق بر واقعیت است و تلاش می‌کند تا نشان دهد انصاف را در بیان موضوعی تاریخی رعایت کرده و از جانب‌داری فاصله گرفته است. فیلم برای ورود به موضوع اصلی‌اش مقدمه ای می‌آورد از کودتای ۲۸ مرداد و پذیرش اینکه انگلستان و آمریکا باعث سقوط دولت مردمی دکتر مصدق شده‌اند و ضمناً دلایل انقلاب را فساد شاه و تلاش برای غربی‌سازی ایران معرفی می‌کند؛ و حتی عمل گروگانگیری را واکنشی طبیعی و مردمی به ظلمی که آمریکا در بازگرداندن شاه بعد از سقوط مصدق به ایران کرده می‌داند. به نظر می‌رسد برای اولین بار است که در یک فیلم، انقلاب اسلامی توسط آمریکا پذیرفته شده و ظلم تاریخی که بر ملت ایران رفته را نیز گردن گرفته‌اند.

"داستانی واقعی که حداقل برای من تازگی داشت و اولین باری بود که درباره‌اش چیزی می شنیدم"بعید می‌دانم مخاطبان بین‌اللملی فیلم مشکلی با فیلم پیدا کنند. چرا که داستانی جذاب و فیلمی پر هیجان می‌بینند بر اساس واقعیتی تاریخی. اما مخاطب ایرانی از جهت دیگری به این فیلم نگاه خواهد کرد. مشکل ایرانی‌ها آنجاست که مانند تمام فیلم‌های دیگری که توسط آمریکا پیرامون ما ساخته شده، تصویر درستی از ما ارائه نشده است. تصویر درستی از برخورد های ما، از چهره های ما، از نوع پوشش ما و هر چیزی که تصویر یک ایرانی را می سازد.

اینکه مثلاً در بازار تهران با یک خارجی چطور برخورد می‌شود یا اینکه در بدو ورود به تهران شخصی به دار آویخته شده، این‌ها برای ایرانیان دردناک است که تنها ایرانی خوب فیلم دختری است که روسری قرمز رنگ به سر دارد و در انتها به کشور عراق پناهنده می‌شود.

آرگو فیلمی جاسوسی و دلهره آور که بر اساس ساختارهای کلاسیک فیلمنامه‌نویسی بنا شده است. تعلیق‌های به‌جا و تأثیرگذاری دارد و توقع ما را از یک فیلم هیجان‌انگیز هالیوودی برآورده می‌کند. شخصاً متهم‌کردن فیلم‌های تاریخی که ممکن است نعل به نعل وقایع تاریخی را تبدیل به داستان نکنند به تحریف تاریخی را نمی‌پسندم چرا که محصول نهایی به هر حال فیلمی داستانی است و سازندگان در چنین فیلم هایی با آوردن این عبارت در تیتراژ پایانی به این موضوع اذعان دارند:
 This Film is based on actual events. Dialogue and certain events and characters in the film were created for the purpose of dramatization
.