ویولن‌زن روی بام، نیم قرن موفقیت یک موزیکال

دقیقا نیم قرن از اولین اجرای ویولن زن روی بام می گذرد که یکی از موفق ترین نمایش های موزیکال تا به امروز است. در سال ۱۹۶۴ شلدون هارنیک و همکارانش در تهیه این نمایش نگران بودند که محل وقوع ماجراهای این نمایش، روستایی کوچک و یهودی نشین در اروپای شرقی اوایل قرن بیستم، ممکن است از جذابیت آن برای عموم مردم بکاهد.

اما شلدون هارنیک می گوید موضوع اصلی و محوری این داستان یک مسئله جهانشمول یعنی خانواده است.

شلدون هارنیک اکنون ۹۰ ساله است و در دوران طولانی فعالیت های خود تغییر و تحولات فراوانی را در دنیای تاتر و نمایش شهر نیویورک دیده است.

او می گوید:"در دهه ۶۰ میلادی برای تامین هزینه هر نمایشی ابتدا باید برای حامیان مالی و سرمایه گذاران یک اجرای کامل انجام می دادیم. من یکی از این اجراهای ویولن زن روی بام را به یاد دارم. وقتی که تماشاگران سالن نمایش را ترک می کردند شنیدم که یک نفر گفت وقتی کمک هایی که اینها از "هاداسا" (مهمترین سازمان زنان یهودی در آمریکا) می گیرند تمام شود دیگر تماشاچی نخواهند داشت. در آن زمان من واقعا نگرام بودم که نکند حرف او درست از آب در بیاید."

ویولن زن روی بام پنجمین اثر موزیکالی بود که شلدون هارنیک ترانه سرا و جری باک آهنگساز به طور مشترک ساختند.

"دقیقا نیم قرن از اولین اجرای ویولن زن روی بام می گذرد که یکی از موفق ترین نمایش های موزیکال تا به امروز است"آثار قبلی آنها از نظر تجاری شکست خورده و یا درآمد بسیار ناچیزی داشتند.

ویولن زن روی بام پنجمین اثر مشترک هارنیک و جری باک بود

این نمایش موزیکال براساس کتاب داستانی به همین نام و به قلم جوزف استاین ساخته شده است. جری باک و جوزف استاین هر دو در سال ۲۰۱۰ درگذشتند.

شلدون هارنیک می گوید: "سالها قبل از ساخت این موزیکال یکی از دوستانم برای من کتاب داستانی فرستاد به نام ستاره های سرگردان که موضوع آن سفرهای یک گروه نمایشی یهودی در شهرها و روستاهای اروپای شرقی بود. من این داستان را خیلی دوست داشتم و به همین خاطر از جوزف استاین پرسیدم که آیا به نظرش این داستان را می توان به یک نمایش موزیکال بدل کرد؟"

"جوزف استاین گفت که داستان بلندی است و شخصیت های زیادی دارد ولی بعدا ما آثار دیگر شالوم علیخم نویسنده این داستان را پیدا کردیم. یکی از آنها مجموعه داستانهای کوتاهی بود به نام دختران تیوه.

ویلون زن روی بام از دل این داستان بیرون آمد."

نمایش موزیکال ویولن زن روی بام روز ۲۷ ژوئیه ۱۹۶۴ برای اولین بار در سالن تاتر فیشر در شهر دیترویت آمریکا روی صحنه رفت. اولین نمایش موزیکالی است که در صحنه های تاتر شهر نیویورک رکورد سه هزار اجرا را شکست و در سال ۱۹۷۱ نمایشی شد که تا آن زمان بیش از هر اثر دیگری در نیویورک اجرای مستمر داشت. از آن زمان تاکنون چندین نمایش دیگر این رکورد را شکسته اند.

شلدون هارنیک می گوید او درنهایت به این نتیجه رسید که محل وقوع ماجراهای این داستان یک موضوع ثانوی است. او می افزاید:"مردم می گفتند که یک نمایش موزیکال یهودی و عالی است و این جای خوشحالی داشت.

"وقتی که تماشاگران سالن نمایش را ترک می کردند شنیدم که یک نفر گفت وقتی کمک هایی که اینها از "هاداسا" (مهمترین سازمان زنان یهودی در آمریکا) می گیرند تمام شود دیگر تماشاچی نخواهند داشت"اما من در تمام این پنجاه سال واکنش تماشاچیان را شاهد بوده ام و برای آنها هم موضوع اصلی خانواده است و این جهانشمول ترین موضوع برای یک داستان است."

زیرو موستل ستاره و بازیگر نقش اصلی نخستین نمایش

هر ترانه سرا و موسیقی دانی که با یکدیگر همکاری می کنند روش کار ویژه خود را دارند. شلدون هاوینک و جری باک عادت داشتند که هر یک در محل جداگانه ای کار کنند.

شلدون هانریک می گوید:"جری باک قطعات موسیقی را که می ساخت با اجرای پیانو روی نوار ضبط می کرد. یک نسخه از این نوارها را برای من می فرستاد که آنها را گوش بدهم. بعد از گوش دادن ممکن بود بعضی از قطعات توجه من را به خود جلب کند و بر آن اساس شروع می کردم به کار کردن روی ترانه ها. روش کار ما برای ساختن این نمایش موزیکال به این ترتیب بود."

"مردم به ما می گفتند که خیلی جسارت داریم که یک نمایش مشخصا یهودی می سازیم.

در جواب به آنها می گفتم که من سه سال در جنگ جهانی دوم علیه هیتلر جنگیده ام. شاید آن کار من نشانه شهامت بود ولی این کار فقط یک نمایش است."

۵۰ سال پیش معمولا اولین اجراهای یک نمایش را در محیطی به دور از عرصه تاتر نیویورک افتتاح می کردند تا فرصت آن را داشته باشد که قبل از نمایشهای مهم در نیویورک نقاط ضعف خود را اصلاح کند. شلدون هارنیک تا حدی آن روزها را به یاد می آورد.

"در آن روزها روزنامه ها در شهر دیترویت اعتصاب کرده بودند و به همین خاطر ما نمی توانستیم به خوبی تبلیغ بکنیم. مدت نمایش پنج هفته پشت سر هم بود و هارولد پرینس تهیه کننده نمایش گفت که برای هفته سوم به بعد هیچ بلیطی خریداری نشده و منتظر وقوع فاجعه بودیم."

"ولی ما تلاش کردیم روی برطرف کردن نقطه ضعف های نمایش تمرکز کنیم. به خاطر دارم که جرومی رابینز کارگردان نمایش به همه بازیگران و دست اندرکاران می گفت که هر روز باید یک ضعف را برطرف کنیم و به این ترتیب وقتی که نوبت اجرا در نیویورک می رسد همه چیز مرتب خواهد بود."

وقتی که بالاخره این نمایش در نیویورک اجرا شد منتقدان هنرنمایی ستاره آن یعنی زیرو موستل بازیگر نقش تیوه شیر فروش را ستودند.

"در آن زمان من واقعا نگرام بودم که نکند حرف او درست از آب در بیاید."ویولن زن روی بام پنجمین اثر موزیکالی بود که شلدون هارنیک ترانه سرا و جری باک آهنگساز به طور مشترک ساختند"روزنامه نیویورک تایمز در آن زمان نوشت بازیگری او "یکی از درخشان ترین موارد در تاریخ نمایشهای موزیکال است."

شلدون هارنیک می گوید:"زیرو موستل یک کمدین نابعه بود. او به شکل خارق العاده ای نوآوری و بداهه کاری می کرد. اما متاسفانه به خاطر همین خصوصیت او نمی توانست شش شب متوالی در هفته یک نقش ثابت را بازی کند. حوصله او سر رفت و ستاره ای که دچار این حالت شود مشکل آفرین است."

شلدون هارنیک (راست) و جوزف استاین در کنار هم

"گاهی اوقات کلماتی را به نقش خود می افزود و یا در جایی می ایستاد که برای حرکت و بازی سایر بازیگران مشکل ایجاد می کرد. گاهی حتی برای خوشنود کردن تماشاچیان کارهایی خارج از متن داستان را انجام می داد و اجرای نمایش را متوقف می کرد.

او استعداد خارق العاده ای داشت ولی درعین حال کار کردن با او واقعا غیر ممکن شد."

پس از ۹ ماه ایفای نقش اصلی نمایش یعنی آقای تیوه شیر فروش به بازیگر دیگری سپرده شد.

شلدون هانریک می گوید: "به زیرو موستل گفتم بسیار متاسفم که نمی توانی این نقش را بازی کنی. ولی او در جواب گفت تو فقط به خاطر کاهش درآمد گیشه ناراحت هستی. اما در عالم واقع پس از رفتن او درآمد نمایش کاهش نیافت و این موضوع زیرو موستل را به شدت غمگین کرد."

در اجراهای این نمایش در لندن نقش تیوه شیر فروش را حییم توپول، هنرپیشه اسرائیلی بازی می کرد. در فیلم سینمایی ویولن زن روی بام نیز که در سال ۱۹۷۱ ساخته شد او این نقش را ایفا کرد.

شلدون هانریک بازیگری او را می پسندید ولی می گوید که بهترین بازیگری که نقش تیوه را بازی کرده هنرپیشه ای است به نام هرشل برناردی که در خارج از آمریکا شناخته شده نیست.

شلدون هارنیک که در اواسط دهه ۱۹۶۰ فقط چهل سال داشت یکباره با موفقیت کم سابقه این نمایش موزیکال در عرصه تاتر آمریکا مواجه شد.

"ویولن زن روی بام پنجمین اثر مشترک هارنیک و جری باک بوداین نمایش موزیکال براساس کتاب داستانی به همین نام و به قلم جوزف استاین ساخته شده است"ترانه هایی مثل "اگر مرد پولداری بودم" ،" طلوع و غروب"،" دلال ازدواج" در آن روزها همه جا بر سر زبانها بود.

از راست: حییم توپول، نورما کرین و نورمن جویسون، بازیگران و کارگردان فیلم ویولن زن روی بام در مراسم افتتاحیه این فیلم در لندن

"نمایش های قبلی که من در همکاری با جری باک ساخته بودم تقریبا من را مطمئن کرده بود که می توانم ترانه سرایی را به عنوان یک کار جدی بگیرم. ولی باید اعتراف کنم که گاهی اوقات در این موضوع شک می کردم."

"اولین نمایش من یک شکست کامل بود. نمایش دیگر ما به نام "او مرا دوست دارد" در سال ۱۹۶۳ نقدهای نسبتا خوبی داشت ولی از نظر تجاری نتوانست هزینه های خود را درآورد. بنابراین می شود گفت که موفقیت نمایش ویولن زن روی بام برای من و همه کسان دیگری که در آن مشارکت داشتند آرامش بخش بود. وضعیت من از نظر مالی تثبیت شد و به عنوان ترانه سرا شهرت پیدا کردم."

در سال ۱۹۷۰ جری باک و شلدون هارنیک با نمایشنامه دیگری به نام خانواده روتشیلد به برادوی نیویورک بازگشتند.

اما اختلاف و تنش بین آنها تشدید شد و بالاخره همکاری با یکدیگر را متوقف کردند.

در سالهای بعدی شلدون هارنیک با آهنگسازان دیگری از جمله مایکل لگراند همکاری کرد. امروز یکی از مشغولیت های او دادن مشاوره و نصحیت کردن جوانانی است که می خواهند راه ترانه سرایی و آهنگسازی برای نمایشهای موزیکال را در پیش بگیرند.

او می گوید: "اولین توصیه من به کسانی که می خواهند ترانه بسازند خیلی ساده است و آن اینکه باید بسیار مطالعه کنند. هیچکس نمی تواند پیش بینی کند موضوع کاری که به او خواهند سپرد و یا خودش انتخاب خواهد کرد دقیقا چیست. آشنایی و داشتن اعتماد به نفس برای کار در اکثر ژانرها و یا استیل های مختلف بسیار مهم است.

"ویلون زن روی بام از دل این داستان بیرون آمد."نمایش موزیکال ویولن زن روی بام روز ۲۷ ژوئیه ۱۹۶۴ برای اولین بار در سالن تاتر فیشر در شهر دیترویت آمریکا روی صحنه رفت"بنابراین حتی در زمانه آنلاین باز هم توصیه من به همه این است که مطالعه و تا جاییکه می توانید باز هم مطالعه کنید."

"ترانه سرا یک نوع نمایشنامه نویس است. ترانه سرا باید بتواند برای شخصیت ها و موقعیت های مختلف ترانه بسازد و نکاتی مثل نوع حرف زدن شخصیت ها و یا فرهنگ و سطح آموزش آنها را در نظر بگیرد."

آلفرد مولینا به خاطر بازی در نمایش موزیکال ویولن زن روی بام در سال ۲۰۰۴ نامزد دریافت جایزه تونی شد

شلدون هارنیک در سن ۹۰ سالگی هنوز هم تمام نمایشهای موزیکال جدیدی را که در نیویورک روی صحنه می روند تماشا می کند.

او می گوید:"من از اعضای هیئت داوران جوایز تئاتر تونی هستم و به همین خاطر باید نمایشها را ببینم و با توجه به بهای امروزی بلیط های نمایش این باعث می شود که من هزاران دلار صرفه جویی کنم. و البته من جزو کسانی نیستم که از وضعیت فعلی تاتر موزیکال انتقاد می کنند، به نظر من استعدادهای خوبی در این زمینه فعال هستند."

قرار است اجرای جدیدی از نمایش موزیکال ویولن زن روی بام سال آینده در برادوی نیویورک روی صحنه برود. در عین حال شلدون هارنیک هنوز هم به اجرای این اثر در نقاط دیگر جهان توجه دارد.

"من با همسرم در هلند، فنلاند و ژاپن و کشورهای دیگری به تماشای این نمایش رفته ایم.

همیشه دقت می کنم ببینم که تماشاجیان به کدام قسمت بیشتر می خندند. در این نمایش بدون شک حدی از احساس و حدی از نوستالژی نهفته است. ولی شنیدن صدای خنده تماشاگران در بخشهایی از نمایشنامه ای که من پنجاه سال پیش نوشته ام هنوز برای من هیجان انگیز است."