فارغ‌التحصیلان کدام رشته‌ها پولدارتر می‌شوند؟

خبرگزاری رسمی ایرنا در گزارشی از آخرین وضعیت نیروی کار در ایران از افزایش تعداد "بیکاران با تحصیلات عالی" خبر داده است. در این گزارش به نقل از داده‌های حاصل از آخرین سرشماری در ایران آمده است که معادل ۳۱.۳ درصد بیکاران تحصیلات دانشگاهی دارند.

رشته دانشگاهی هر فرد چه براساس علاقه شخصی یا سابقه خانوادگی انتخاب شده باشد و چه بر مبنای دوراندیشی و داشتن نیم‌نگاهی به آینده درآمدی و جایگاه اجتماعی یک رشته، در زمان ورود به بازار کار و در رقابت افراد برای به دست آوردن فرصت‌های شغلی بهتر تاثیری سرنوشت‌ساز دارد.

فارغ‌التحصیلان در ایران

آمار مدونی درباره وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و سطح درآمد اولیه آنها وجود ندارد، اما خبرگزاری مهر در روزهای نخست مهر سال گذشته در گزارشی نوشت که دانشجویان "به جای این که بتوانند پس از فارغ‌التحصیلی ورود بهتری به بازار کار داشته باشند، به درهای بسته بنگاه‌ها و واحدهای اقتصادی کشور برمی‌خورند."

براساس این گزارش در مهر سال گذشته نرخ بیکاری بین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیش از ۱۹ درصد بوده است و در این میان، فارغ‌التحصیلان رشته صنعت و فرآوری بیشترین نرخ بیکاری (۴۱.۶درصد) را داشته‌اند. فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم کامپیوتر و روزنامه‌نگاری و اطلاع‌رسانی هم در رتبه‌های بعدی (بیش از ۳۰درصد) قرار داشته‌اند.

خبرگزاری مهر اضافه کرده بود که نرخ بیکاری بین فارغ‌التحصیلان هر یک از رشته‌های هنر، علوم رفتاری و اجتماعی، بازرگانی و علوم اداری، حقوق، علوم حیاتی، علوم فیزیکی، مهندسی و حرفه‌های مهندسی، معماری و ساختمان‌سازی، دامپزشکی و کشاورزی، جنگلداری و شیلات بیش از ۲۰ درصد بوده است.

خبرگزاری رسمی ایران (ایرنا) نیز به تازگی به نقل از داده‌های مرکز آمار ایران گزارش داد که نزدیک به ۸۰ درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی مهارت لازم را برای حضور در بازار کار کسب نمی‌کنند و "در شرایطی پس از یک دوره چهار ساله (تحصیل) در دانشگاه‌های کشور راهی بازار کار می‌شوند که تعداد زیادی از آنها، موفق به ورود به این بازار نخواهند شد."

معمولا استفاده از تجربه اطرافیان و بررسی‌های میدانی، مهم‌ترین عامل تصمیم‌گیری برای ادامه تحصیل افراد در یک رشته تحصیلی در دانشگاه‌های ایران است و داده‌ها و اطلاعات مدونی درباره بازار کار و آینده شغلی دانشجویان هر رشته تحصیلی دانشگاهی وجود ندارد.

اما در اغلب کشورهای توسعه‌یافته شرکت‌ها و موسسه‌هایی خاص به طور مشخص در زمینه اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و آینده دانشجویان در بازار کار فعالیت می‌کنند و مراجعه به داده‌های آنها می‌تواند چشم‌انداز روشنی از آینده هر رشته تحصیلی پیش رو بگذارد.

چشم‌انداز پرپول نفتی‌ها در آمریکا

نتیجه یکی از آخرین بررسی‌های "انجمن ملی دانشگاه‌ها و کارفرمایان" در آمریکا نشان می‌دهد که فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی، توانسته‌اند به مشاغل پردرآمدتری نسبت به دیگر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی دست یابند.

فارغ‌التحصیلان پردرآمد در آمریکا (رشته‌های مهندسی) رشته دانشگاهی درآمد سالانه

مهندسی نفت

۹۳ هزار و ۵۰۰ دلار مهندسی کامپیوتر ۷۱ هزار و ۷۰۰ دلار مهندسی شیمی ۶۷ هزار و ۶۰۰ دلار علوم کامیپوتری

۶۴ هزار و ۸۰۰ دلار

مهندسی هوا-فضا ۶۴ هزار و ۴۰۰ دلار مهندسی مکانیک ۶۴ هزار و دلار مهندسی الکترونیک

۶۳ هزار و ۴۰۰ دلار

تجارت و مدیریت شبکه‌های اطلاعاتی ۶۳ هزار و ۱۰۰ دلار فاینانس و سرمایه‌گذاری ۵۷ هزار و ۴۰۰ دلار

این انجمن که از نهادهای فعال در زمینه بررسی اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها در آمریکاست، ماه میلادی گذشته نتیجه یکی از آخرین مطالعاتش را منتشر کرد.

برای تهیه این گزارش، از نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر از فارغ‌التحصیلان رشته‌های تجارت و بازرگانی، ارتباطات، علوم کامپیوتری، آموزش و پرورش و آموزش عالی، مهندسی و علوم پزشکی درباره میزان درآمدشان سوال شده بود و در تهیه آن، وضعیت افرادی مد نظر بوده که بلافاصله بعد از فارغ‌التحصیلی در یکی از بخش‌های دولتی یا خصوصی مشغول به کار شده‌اند.

نتایج این بررسی نشان داد که فارغ‌التحصیلان شاغل در شاخه‌های مهندسی در آمریکا توانسته‌اند به مشاغلی با میانگین درآمد سالانه ۶۲ هزار و ۵۳۵ دلار دست پیدا کنند. این سطح درآمدی، رشته‌های مهندسی را به پردرآمدترین گروه شغلی در این مطالعه تبدیل می‌کند.

بین فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی نیز تحصیل‌کرده‌های مهندسی نفت و پتروشیمی توانسته‌اند مشاغلی با بیشترین درآمد سالانه را به دست آورند. سطح درآمد سالانه این گروه به طور میانگین حدود ۹۳ هزار و ۵۰۰ دلار بوده است.

دومین گروه پردرآمد در این مطالعه فارغ‌التحصیلان شاغل در حوزه علوم کامپیوتری بودند و میانگین درآمد سالانه آنها ۵۹ هزار و ۹۷۷ دلار گزارش شده است.

براساس این گزارش، فارغ‌التحصیلان حوزه آموزش و پرورش و آموزش عالی با آن که سطح درآمدی بالایی در مقایسه با دیگر گروه‌های مورد مطالعه نداشتند، ولی توانسته‌اند بیش از بقیه فارغ‌التحصیلان در بخش خصوصی یا دولتی استخدام شوند.

در عین حال، آخرین گزارش اداره کار آمریکا نشان داده است که ۱۳.۵ درصد افرادی که در سال ۲۰۱۱ میلادی از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده‌اند، بیکار مانده‌اند، هرچند این رقم در سال ۲۰۰۹ میلادی ۱۷.۶ درصد برآورد شده بود و رقم اخیر نشانگر بهبود وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در آمریکاست.

سرمایه‌گذاران پولساز بریتانیا

تازه ترین گزارش اداره آمار بریتانیا که در سال ۲۰۱۲ میلادی منتشر شده است، نشان می‌دهد که نرخ بیکاری تازه فارغ‌التحصیلان در بریتانیا در چهار ماه پایانی سال ۲۰۱۱ میلادی ۱۸.۹ درصد بوده است و از هر پنج نفر فارغ‌التحصیل دانشگاهی در این کشور، یک نفر بیکار مانده و در جستجوی شغل بوده است.

در این گزارش اضافه شده است که نرخ بیکاری بین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که دو سال از پایان تحصیلاتشان می‌گذرد، به مراتب بیشتر از فارغ‌التحصیلان سال‌های قبل‌تر بوده است.

اما در بریتانیا هم چندین نهاد و موسسه، آمار فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و میزان اشتغال آنها را زیرنظر دارند و بررسی می‌کنند.

"خبرگزاری رسمی ایرنا در گزارشی از آخرین وضعیت نیروی کار در ایران از افزایش تعداد "بیکاران با تحصیلات عالی" خبر داده است"از جمله موسسه پژوهشی "های فلایرز" سالانه گزارشی از فرصت‌های شغلی موجود برای فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و سطح درآمد احتمالی آنها در زمان آغاز به کار ارائه می‌کند.

داده‌های این موسسه در گزارش سال ۲۰۱۳ میلادی نشان می‌دهد که کارفرمایان در بریتانیا به طور میانگین به دنبال پرداخت ۲۹ هزار پوند در سال به فارغ‌التحصیلان تازه‌استخدام خود بوده‌اند.

این نرخ از سال ۲۰۱۰ میلادی تاکنون ثابت بوده است.

براساس این گزارش، بانک‌های سرمایه‌گذار و شرکت‌های حقوقی بیشترین سطح درآمد را برای استخدام فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها در نظر گرفته‌اند. از جمله میانگین درآمد سالانه پیشنهادی بانک‌های سرمایه‌گذار برای استخدام فارغ‌التحصیلان جویای کار حدود ۴۵ هزار پوند بوده است.

براساس این داده‌ها، شرکت‌های حقوقی هم برای استخدام هر یک از تازه‌فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ۳۸ هزار پوند در سال در نظر گرفته‌اند.

یکی از نمایشگاه‌های سالانه برای معرفی فرصت‌های شغلی به دانشجویان در آتن، پایتخت یونان

راه دشوار استخدام

چشم‌اندازی که با این داده‌ها برای دانشجویان در کشورهای توسعه‌یافته‌ای همچون آمریکا و بریتانیا شکل می‌گیرد، وسوسه‌انگیز است و حتی می‌توان این برداشت را داشت که هزینه‌ها و دردسرهای تحصیل در دانشگاهی در یک کشور پیشرفته به مزایای بعدی و آینده شغلی‌اش می‌ارزد.

اما شرایط آنقدر که به نظر می‌رسد، آسان نیست.

ماندانا ف، تحصیلات کارشناسی ارشد خود را در یک دانشگاه معتبر در لندن به پایان رسانده است و از سه سال پیش در یکی از بانک‌های سرمایه‌گذار در این شهر مشغول به کار است. شغل او در صدر فهرست مشاغل پردرآمد برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در لندن است.

او می‌گوید که برای به دست آوردن این شغل روند دشواری را پشت سر گذاشته است: "اگر فارغ‌التحصیل دانشگاهی غیر از ۵ دانشگاه برتر رشته خودتان باشید، احتمال موفقیتتان شاید به اندازه یک‌دهم فارغ‌التحصیلان این دانشگاه‌ها باشد."

"اگر فارغ‌التحصیل دانشگاهی غیر از ۵ دانشگاه برتر رشته خودتان باشید، احتمال موفقیتتان شاید به اندازه یک دهم فارغ‌التحصیلان این دانشگاه‌ها باشد"

ماندانا در لندن

"معمولا (در بریتانیا) دانشجویان و کارفرماهای احتمالی، سالانه در چیزی شبیه نمایشگاه با هم تعامل می‌کنند. این نمایشگاه‌ها فرصتی برای شرکت‌هاست تا فعالیت‌هایشان را تبلیغ و فهرست مشاغل و فرصت‌های شغلی خود را ارائه کنند. دانشجویان هم می‌توانند در این نمایشگاه‌ها از شرایط شغلی، فرصت‌های موجود و امکانات هر شرکت مطلع شوند و بعد فرم مخصوص را به صورت آنلاین پر کنند."

به گفته او دانشجویان مقطع کارشناسی در بریتانیا از اوایل سال آخر تحصیلی و دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد از همان ابتدای آغاز به تحصیل، باید به فکر پیدا کردن فرصت شغلی مناسب و پر کردن فرم‌های مخصوص باشند، ضمن آن که باید در شغل مورد نظرشان تجربه کاری هم داشته باشند، مثلا متقاضیان اشتغال به کار در یک موسسه سرمایه‌گذار باید دست‌کم چند هفته‌ای برای یک بانک کار کرده باشند.

از ماندانا درباره روندی پرسیدم که برای پیدا کردن شغل امروزش در لندن طی کرده است: "فرم مخصوص را که پر می‌کنید، کمی بعد چند امتحان از جمله امتحان‌های ریاضی، انگلیسی و منطق به صورت آنلاین برگزار می‌شود و اگر از عهده آنها برآیید، از یک شرکت تماس می‌گیرند و نزدیک به یک ساعت مصاحبه تلفنی می‌شوید.

این شرکت‌ها مشخصا برای انجام چنین مصاحبه‌هایی تشکیل شده‌اند و در همین حوزه فعالیت می‌کنند. سوال‌هایشان هم درباره محیط کار، مثلا شیوه تعامل با کارفرما و همکار و ارباب رجوع است."

"اگر از این امتحان هم سربلند بیرون بیایید، تازه خود شرکتی که به دنبال استخدام در آن هستید، وارد میدان می‌شود و روندی شروع می‌شود که تقریبا یک روز کامل طول می‌کشد. در این روز تمام کارها و امتحان‌هایی که تاکنون داده‌اید، دوباره تکرار می‌شود. آزمون ریاضی و انگلیسی، مصاحبه‌های تک‌به‌تک با مدیران ارشد، بررسی عملکرد شما در یک کار گروهی و نحوه ارائه و عرضه مطالب، توان مذاکره و تعامل با همکاران و ... همه را باید دوباره تکرار کنید و اگر خیلی خوش‌شانس باشید و بتوانید سه تا چهار هفته بعد، از موفق بودن عملکردتان باخبر شوید، تازه به مرحله مصاحبه با مقامات ارشد شرکت یا موسسه‌ای می‌رسید که می‌خواهید در آنجا استخدام شوید."

درآمدهای پیشنهادی اولیه برای فارغ‌التحصیلان در بریتانیا

• بخش‌های نفت و انرژی: ۳۲ هزار و ۵۰۰ پوند
• مشاوره اقتصادی: ۳۱ هزار و ۵۰۰ پوند
• مالی و بانکداری: ۳۰ هزار پوند
• شرکت‌های فعال در بخش فناوری اطلاعات: ۲۹ هزار پوند
• تولیدکنندگان کالاهای مصرفی ۲۹ هزار پوند
• مهندسی و بخش صنعت ۲۶ هزار پوند

بین ۱۵۰۰ تا ۶ هزار پوند آلوونس و پرداخت های اضافی درآمدی را شامل می شود

مدیران ارشد بانک سرمایه‌گذاری که ماندانا هم‌اکنون در آنجا مشغول به کار است، تا قبل از آن که خبر استخدامش را بدهند، دو بار با او مصاحبه کرده‌اند.

او می‌گوید که نزدیک به ۶ هفته بعد از این مصاحبه‌ها بود که بالاخره به او خبر دادند در تمام آزمون‌ها موفق بوده و استخدام شده است.

البته او که تحصیلات کارشناسی خود را در آمریکا به پایان رسانده است، می‌گوید که به نظرش روند استخدام فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها در آمریکا آسان‌تر است: "کلا فرصت‌ها در آمریکا بیشتر است؛ وقتی در دانشگاه معتبری در آمریکا مشغول به تحصیل می‌شوید، رزومه کاری شما در سایت دانشگاه قرار می‌گیرد و بعد شرکت‌هایی که به دنبال استخدام فارغ‌التحصیلان هستند، در خود دانشگاه با گروهی که شرایط لازم را دارند، مصاحبه می‌کنند و در مرحله بعد، در خود دفتر شرکت، مصاحبه دیگری انجام می‌شود و نتیجه نهایی از دل همین مصاحبه‌ها درمی‌آید."

او در عین حال اضافه می‌کند که پیدا کردن فرصت‌های شغلی در بخش‌های مالی و اقتصادی در لندن به مراتب سخت‌تر از حوزه‌های دیگر است: "چون افراد از کل اروپا به لندن می‌آیند که در بخش فاینانس لندن کار کنند و رقابت به مراتب بیشتر است."

البته او یادآور می‌شود که وقتی در آمریکا مشغول به تحصیل بود، هنوز بحران اقتصادی به اندازه سال‌های اخیر شدت نگرفته بود و "شاید سخت بودن شرایط اقتصادی، در نحوه و روند استخدام دانشجویان در شرکت‌ها هم تاثیر داشته باشد."