مذاکرات هسته‌ای: علنی یا محرمانه؟

روزنامه کیهان، یکشنبه بیست و هشتم مهر

پس از گذشت چند روز از مذاکرات ژنو میان تیم جدید مذاکره کننده هسته ای ایران و کشورهای گروه ۱+۵، واکنش ها در داخل ایران همچنان ادامه دارد و به نظر می رسد که مخالفان مدل جدید مذاکرات، هم به محتوای مذاکرات معترضند و هم به نحوه انجام مذاکره توسط تیم ایرانی.

این دسته از منتقدان یک نگرانی قابل تامل دارند: اینکه در پشت درهای بسته مذاکرات، تیم ایرانی در حال دادن چه امتیازاتی هستند؟ و در مقابل چه چیزی عاید حکومت و مردم ایران می شود؟ این نگرانی ظاهرا منطقی به نظر می رسد. ولی آیا اصرار بر علنی شدن مذاکرات راه رفع این نگرانی است؟

تیم مذاکره کننده هسته ای ایران از نحوه کار خود راضی بنظر می رسد. عباس عراقچی، دست راست آقای ظریف در مذاکرات تاکید کرده که "برای اولین بار (با طرف مقابل) وارد مسیر مشترکی شدیم".

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت حسن روحانی هم در صفحه فیسبوکش نوشت: "اطمینان داشته باشید که هیچ نگرانی در مورد اعلام عمومی آنچه در مذاکرات طرح شد نداریم. اما هدف ما از این مذاکرات رسیدن به تفاهم است، نه بهره برداری های زودگذر تبلیغاتی".

اما این بیان توام با اعتماد بنفس، چیزی از سطح انتقاد محافل منتقد از جمله روزنامه کیهان کم نکرده است. مشکل کجاست؟

نحوه واکنش روزنامه کیهان و جریانات همسو را از چند زاویه می توان تحلیل کرد: ایجاد فضای فشار بر دولت که هم کاربرد داخلی دارد و هم کاربرد خارجی.

از نظر داخلی، مقاصد و تبعات اعمال فشار بر دولت بر سر بحث هسته ای می تواند زوایای بسیاری داشته باشد، اما در بحث کاربرد خارجی آنچه فورا خود را به رخ می کشد، ایجاد این حالت است که دولت ایران تحت فشار زیادی است و بهتر است با توجه به تجربه محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری قبلی، با همین دولت زودتر و با انعطاف بیشتری به نتیجه رسید.

"ولی آیا اصرار بر علنی شدن مذاکرات راه رفع این نگرانی است؟تیم مذاکره کننده هسته ای ایران از نحوه کار خود راضی بنظر می رسد"با در نظر گرفتن تاکید آقایان ظریف و روحانی بر عامل زمان، این نکته قابل تامل تر به نظر می رسد.

"جزئیات مذاکرات هسته ای ایران و قدرت های جهانی همیشه محرمانه بوده و تقریبا موردی را نمی توان یافت که مفاد مذاکراتی که در جریان است رسما اعلام شده باشد"

اما خطری که در استفاده بیش از حد از این روش نهفته، ایجاد سردرگمی در داخل و خارج است. اینکه روزنامه کیهان پیش‌قراول چنین رویکردی شود این تصور را ایجاد خواهد کرد که آیت الله خامنه ای با نحوه کار تیم مذاکره کننده مشکل دارد، کما اینکه وی پیش از این هم برخی کارهای تیم ایرانی به ریاست حسن روحانی در سفر به نیویورک را "نابجا" خوانده بود. این امر به نوبه خود می تواند دست تیم مذاکره کننده را ضعیف کند.

تیتر کیهان امروز مبنی بر اعتراض نمایندگان مجلس به محرمانه بودن مذاکرات ژنو و یا تیتر دیروز این روزنامه در ایجاد این تلقی که ملت ایران در مذاکرات فعلی "نامحرم" هستند و آمریکا و اسرائیل "محرم"، موارد قابل تاملی هستند.

جزئیات مذاکرات هسته ای ایران و قدرت های جهانی همیشه محرمانه بوده و تقریبا موردی را نمی توان یافت که مفاد مذاکراتی که در جریان است رسما اعلام شده باشد. آنچه همیشه علنی می شود، بیانیه ها و مواضع مسئولان مذاکره کننده است.

در گذشته هم در زمانی که حسن روحانی، علی لاریجانی و سعید جلیلی مسئولیت مذاکرات اتمی ایران را به عهده داشتند، محتوای مذاکراتشان علنی نبود.

همین حالا هم کم نیستند طرفداران سری ماندن مذاکرات، از جمله احمد توکلی نماینده مجلس که گفته "عجله کردن در مورد انتشار جزئیات مذاکرات، دامن زدن به شایعات و خالی کردن پشت دولت در مذاکرات کار اشتباهی است".

برخی محافل سیاسی در ایران معتقدند که اصرار بر محرمانه نبودن مذاکرات کلیک

نوعی خط قرمز نوظهور است.

علی لاریجانی، رئیس کنونی مجلس ایران جمله معروفی دارد که در مورد مذاکرات حسن روحانی در پاریس گفته بود؛ اینکه "مروارید غلتان دادیم، و به جای آن آب نبات گرفتیم.

سوال اینجاست که آیا منتقدان کنونی مذاکرات اتمی هم قصد دارند این حس را ایجاد کنند که در پشت پرده امتیازات زیادی بدون دریافت امتیاز در خور، در حال اعطا شدن به طرفهای خارجی است؟ و آیا این فضاسازی به قصد تهییج افکار عمومی و تشویق آنها به مخالفت با تیم مذاکره کننده انجام می شود؟

چنین فضاسازی ای می تواند با هدف اثر گذاری بر سیاست داخلی و در چارچوب کشمکش های سیاسی درون کشور انجام شود، ولی سئوال اینجاست که ادامه آن چه اثری بر کارایی تیم مذاکره کننده اتمی و نهایتا بر نتیجه مذاکرات خواهد داشت؟ آیا آقای روحانی قادر خواهد بود وعده های انتخاباتی خود در مورد حل و فصل پرونده اتمی ایران و کاهش تحریم های کمر شکن اقتصادی را تحقق بخشد؟ و آیا آیت الله خامنه ای به نماینده اش در روزنامه کیهان و سایر هوادارانش در میان محافظه کاران اجازه خواهد داد به حملات خود به رویکرد تازه سیاست خارجی ایران ادامه دهند؟ آیا حملات به رویکرد دولت روحانی تا آنجا ادامه خواهد یافت که کار از سطح ویلچرنشین کردن وزیر خارجه هم فراتر رود؟