روزی که آرایش صحنه سیاسی بریتانیا تغییر کرد

دیوید کامرون با اطمینان از حمایت اکثریت در مجلس بلافاصله نمایندگان مجلس را که در تعطیلات تابستانی بودند به تشکیل جلسه اضطراری مجلس فرا خواند

این گفته هارولد ویلسون نخست وزیر بریتانیا از حزب کارگر (در دهه ۱۹۶۰ و۱۹۷۰) بار دیگر در هفته اخیر در سیاست این کشور مصداق یافته است.

ماه اوت، ماه تعطیلات و معمولا ماهی بدون خبر است. مدرسه ها، دانشگاه ها و همینطورخبر ساز ترین مراجع که مجلس و دولت باشند در تعطیلات تابستانی هستند. اما این هفته، هفته ای پر خبر و "زمانی طولانی در سیاست بریتانیا بود".

در پی حمله شیمیایی به حومه دمشق پایتخت سوریه در چهاشنبه گذشته ۲۱ اوت و کشته شدن به روایتی چند صد نفر از مردم غیر نظامی این منطقه که شمار بالایی از آنها کودک بودند، خشم جامعه جهانی از روال جنگ در سوریه بالا گرفت.

از آنجا که کنوانسیون ژنو در منع استفاده از سلاحهای شیمیایی (۱۹۲۵) و کنوانسیون های متعاقب آن (۱۹۶۸-۱۹۸۴-۱۹۹۷) این اقدام را غیر قانونی دانسته و باراک اوباما رئیس جمهور امریکا نیز خط قرمزجنگ در سوریه را استفاده از این سلاحها و نقض این تعهد نامه ها دانسته بود بلافاصله از سوریه خواسته شد به بازرسان سلاحهای شیمیایی سازمان ملل اجازه ورود به منطقه وبررسی این واقعه را بدهد.

مقامات سوریه پس از یک هفته بهانه جویی و پا پس کشیدن بالاخره راه را برای ورود بازرسان به حومه دمشق باز کردند.

اما دو روز بعد، پیش از آنکه نتیجه تحقیقات آنها رسما اعلام شود، زمزمه ضرورت حمله نظامی به سوریه آغاز شد و در این میان دولت بریتا نیا به صراحت پیشقدم چنین حمله ای شد.

دیوید کامرون نخست وزیر دولت ائتلافی بریتانیا از حزب محافظه کار این کشور تعطیلات تابستانی خود را (چهارمی در سال جاری) در سواحل نه چندان گرم غرب این کشور در کورنوال رها کرد و روز سه شنبه ۲۷ اوت به لندن بازگشت و خواهان برگزاری جلسه شورای امنیت بریتانیا برای گفتگو در باره حمله نظامی به سوریه شد.

نیک کلگ، رئیس حزب لیبرال دموکرات و معاون نخست وزیر در دولت ائتلافی که حزبش از مخالفان سر سخت جنگ و بخصوص جنگ عراق بود حمایت کامل خود را از نخست وزیر برای حمله نظامی اعلام کرد.

اد میلیبند، رهبر حزب کارگر نیز در همان روز سه شنبه گفت: "از حمله نظامی به سوریه با اکراه حمایت خواهد کرد."

دیوید کامرون با اطمینان از حمایت اکثریت در مجلس بلافاصله نمایندگان مجلس را که در تعطیلات تابستانی بودند به تشکیل جلسه اضطراری مجلس در روز پنجشنبه ۲۹ اوت فرا خواند. بسیاری از نمایندگان تعطیلات خود را، مانند نخست وزیر، نیمه کاره رها کرده و برخی از راه های دور روانه لندن شدند.

ساعت ۴ بعد از ظهر روز چهارشنبه ویلیام هیگ وزیر امور خارجه بریتانیا پیش از بازگشت بازرسان سازمان ملل از سوریه و تحویل گزارششان گفت اطمینان دارد حمله شیمیایی به حومه دمشق کار دولت سوریه بوده که نقض صریح کنوانسیون ژنو در منع استفاده از سلاحهای شیمیا یی است و به این خاطر دولتش بدون آنکه منتظرگزارش بازرسان سازمان ملل و صدور قطعنامه این سازمان شود آماده حمله نظامی به سوریه است.

اد میلیبند بر خلاف نخست وزیر از نظر نمایندگان حزب خودش به خوبی مطلع بود و به همین خاطر خواسته بود قدم به قدم و با احتیاط به پیش برود

ساعت پنج بعد از ظهر چهارشنبه ۲۸ اوت اد میلیبند رهبر حزب مخالف دولت در مذاکره ای تلفنی به آقای کامرون گفت حزب او از حمله نظامی پیش از تحویل گزارش بازرسان سازمان ملل و صدور قطعنامه از سوی این سازمان، از حمله نظامی حمایت نخواهد کرد.

بلافاصله پس از آن داگلاس الکساندر وزیر امور خارجه بریتانیا در دولت سایه (حزب مخالف) به رسانه ها گفت حزب ما پیش از اتخاذ تصمیم به جنگ منتظر اعلام گزارش بازرسان و رای سازمان ملل خواهد شد.

یک هفته که سهل است یک روز هم می تواند زمانی طولانی در سیاست باشد.

در این میان تنها حزب کارگر نیست که از حمله نظامی در شکل کنونی پشتیبانی نکرده، بسیاری از اعضائ حزب محافظه کار و به طریق اولی نمایندگان این حزب در مجلس نیز با حمله نظامی مخالف اند.

اندرو بریجن نماینده مجلس از حزب محافظه کار که مخالف حمله نظامی به سوریه است شب چهارشنبه به بی بی سی گفت ظرف سه ساعت ۸۱ امضاء از نمایندگان مجلس در مخالفت با حمله پیش از موقع به سوریه جمع آوری کرده است. در همین مدت عده ای از گروه ها و دسته های ضد جنگ نیز در برابر پارلمان بریتانیا اجتماع کردند و شعارهای مخالفت با جنگ سر دادند.

به این ترتیب دیوید کامرون که جلسه مجلس را فرا خوانده بود خود را ملزم دید نیم چرخی بزند و اعلام کند که جلسه پنجشنبه فقط برای رای گیری در مورد آمادگی بریتانیا به حمله نظامی در صورت قطعیت یافتن حمله شیمیایی از سوی دولت سوریه در گزارش بازرسان سازمان ملل وصدور قطعنامه این سازمان مبنی بر قانونی بودن حمله نظامی است.

"مدرسه ها، دانشگاه ها و همینطورخبر ساز ترین مراجع که مجلس و دولت باشند در تعطیلات تابستانی هستند"او همچنین گفت در صورت قبول این طرح دولت باز هم برای حمله نظامی ملزم به رای پارلمان خواهد بود.

ساعت دو ونیم بعد از ظهر پنجشنبه جلسه اضطرازی مجلس با پیشنهاد نخست وزیر و پبشنهاد اصلاحی اد میلیبند رخبر حزب کارگر کار خود را شروع کرد. نمایندگان تا ساعت ده شب به بحث پرداختند و پس از آن دررای گیری دولت با اختلاف ۱۳ رای به طور غیر منتظره ای شکست خورد که باعث حیرت همگان شد.

پس از اعلام آرا دیوید کامرون گفت رای مجلس نشان دهنده خواست مردم بریتانیا بود. اراده مردم را فهمیدم و بر اساس آن عمل میکنم . سپس در پاسخ به پرسش اد میلیبند که آیا ممکن است از حق ویژه خود که می تواند از سوی ملکه به او داده شود استفاده کند گفت رای مجلس برایش حرف آخر است.

"تردیدی نیست که تمامی اعضاء حزب کارگر با طرح کامرون مخالف بودند اما همه با ترمیم پیشنهادی میلیبند مبنی بر مشروط بودنش به گزارش بازرسان سازمان ملل و رای دوباره مجلس مخالف نبودند"

به این ترتیب از اعلام آمادگی ویلیام هیگ وزیر امور خارجه دولت محافظه کار بریتانیا به شروع جنگ علیه سوریه در ساعت ۴ بعدازظهر چهارشنبه تا اعلام انصراف قطعی نخست وزیرازاین جنگ در ساعت ده و نیم شب پنجشنبه فقط یک روز و نیم گذشت.

یک روز و نیم بلندی که آرایش صحنه سیاسی بریتانیا را تغییر داد. اولین واکنش حتی طرفداران نخست وزیر پس از رای شوک آور مجلس آن بود که گفتند "کمر کامرون شکست".

چرا که تنها رای مخالف اپوزیسیون نبود که طرح او را ناکام گذاشت آنچه موجب حیرت شد و بی سابقه بود ۳۰ رای مخالف نمایندگان حزب خود آقای کامرون بود که ۹ رای نمایندگان حزب لیبرال دموکرات هم که دردولت ائتلافی با او هستند به آن اضافه شد.

تاکنون سابقه نداشته نخست وزیری در این کشور تا این حد از نظر نمایندگان حزب خودش بی اطلاع باشد. معمولا وقتی نخست وزیردر باره یک چنین موضوع مهمی به آراء نمایندگان رجوع می کند.

مبصر حزبش (chief whip -اکنون اندرو میچل) از پیش نظر نمایندگان را پرس و جو و بررسی می کند تا مطمئن شود اکثریت آنها به طرح دولت رای مثبت می دهند و شمار آرا برای تصویب طرح کافی است. چنانچه کافی نباشد آنقدر رایزنی می کند و در صورت لزوم وعده و وعید می دهد تا اکثریت لازم را بدست آورد.

شکست آقای کامرون در روز پنجشنبه در مجلس این کشور نشانه عدم کارایی دولتش و سپس قضاوت نادرستش درباره عملکرد همکارانش است.

پس از اعلام آرا دیوید کامرون گفت رای مجلس نشان دهنده خواست مردم بریتانیا بود

از آن بدتر آنکه او در صحبتش در مجلس به کرات به اهمیت قضاوت درست در تصمیم گیری در مورد حمله نظامی به سوریه تاکید کرده بود. حال جای آن دارد که پرسید شما که نتوانستید درباره یاران خودتان به قضاوت درست دست یابید چه انتظاری دارید که به قضاوت شما در باره چندوچون تصمیم کلانی چون شروع جنگ با کشوری دیگر اعتماد شود.

با این حال آقای کامرون و یارانش از جمله اعضای حزب لیبرال دموکرات هنوز هم می کوشند واقعیت را وارونه جلوه دهند و اد میلیبند را به بازی سیاسی متهم کرده تقصیر شکست خود را به گردن اپوزیسیون بیاندازند.

تردیدی نیست که تمامی اعضاء حزب کارگر با طرح کامرون مخالف بودند اما همه با ترمیم پیشنهادی میلیبند مبنی بر مشروط بودنش به گزارش بازرسان سازمان ملل و رای دوباره مجلس مخالف نبودند.

آقای میلیبند بر خلاف نخست وزیر از نظر نمایندگان حزب خودش به خوبی مطلع بود و به همین خاطر خواسته بود قدم به قدم و با احتیاط به پیش برود. به علاوه مگر دولت وقت قرار است حمایت خود را از آراء اپوزیسیون کسب کند؟ آنچه کمر کامرون را شکست بیکفایتی و ضعف رهبری خودش بود نه بازی سیاسی حزب کارگر.

گذشته از این مگر آقای کامرون نمی داند که بازی های سیاسی حزبی که خود و حزبش در آن ید طولایی دارند در نظام های دموکراتیک بخصوص دموکراسی پارلمانی بریتانیا که بر "سیاست جدلی" (adversarial politics) استوار است از بدیهیات است.

"اولین واکنش حتی طرفداران نخست وزیر پس از رای شوک آور مجلس آن بود که گفتند "کمر کامرون شکست""متاسفانه دیوید کامرون با این حرف ها نمی تواند اعتبار ترک خورده خود را بند بزند.

کالبد شکافی این یک روز و نیم در صحنه سیاسی بریتانیا سر دراز دارد. هر حرفی را که گفته شده میتوان شکافت و باز دوخت.

بی تردید این یک روز و نیم بلند تاریخی به یکی از درس های سیاست در کشورهای دموکراتیک بدل می شود که در آینده در کتابها و کلاسها و سخنرانی ها ی بیشماری نقل خواهد شد.

اما به گمان من بعید است که پرونده مداخله در سوریه و ایستادن در برابر دیکتاتور جباری چون بشار اسد از سوی بریتانیا و حزب کارگر دراینجا به انتها رسیده باشد. دری بسته شده پنجره های دیگری را می توان گشود.