آیا زنان به گونهای دیگر میخوانند؟
آیا زنان به گونهای دیگر میخوانند؟ سمانه خلیلی - جمعه ۲۵ نوامبر ۲۰۱۱-۴ آذر ۱۳۹۰
رادیوزمانه: "زنان به گونهای دیگر میخوانند" نوشته نویسنده آمریکاییتبار آلمانی روت کلوگر (Ruth Klüger) شامل مجموعه مقالاتیست که در آنها نویسنده از زاویه دیدی زنانه تعدادی از نویسندگان برجسته آلمانی همچون گوته، شنیتزر، کسنر و... را بررسی میکند و در یکی از مقالهها که همعنوان با کتاب هم هست به تصویر زنان در آثار ادبی میپردازد.
این کتاب در سال در سال ۱۹۹۶ منتشر شده است، اما نگاه و موشکافیهای نویسندهاش همچنان تازه است.
روت کلوگر مقاله "زنان به گونهای دیگر میخوانند" را با این جمله آغاز میکند که "کتابها بر زنان تأثیری متفاوت از مردان دارند. زنان و مردان به گونهای متفاوت از هم یک متن را میخوانند؛ همانطور که به گونهای متفاوت از هم زندگی میکنند و با خواستها و نیازهای متفاوت از هم بزرگ میشوند. البته متنهایی هم هستند که تأثیر یکسانی بر هر دوی آنها دارند.
" روت کلوگر مقاله "زنان به گونهای دیگر میخوانند" را با این جمله آغاز میکند که "کتابها بر زنان تأثیری متفاوت از مردان دارند"متنهای خنثایی مثل برنامه حرکت قطارها. اما خوانش و برخورد با متنهایی که درباره انسان، احساسات و روابط و مناسبتهای آن هستند، وابسته به جنسیت است."
روت کلوگر، نویسنده و منتقد یهودی آلمانیتبار. او در کودکی تجربه اردوگاه کار نازیها را از سر گذرانده، پس از جنگ به آمریکا مهاجرت کرده و از منتقدان شناختهشده آلمان به شمار میآید.
کلوگر مینویسد که زمانی گئورگ تابوری (George Tabori ) که جایزه ادبی و معتبر بوشنر را هم از آن خود کرده، از "اتللو" نوشته شکسپیر و "وویتسک" نوشته گئورگ بوشنر به عنوان زیباترین داستانهای عاشقانهای که تاکنون خوانده است، یاد میکند و یکبار هم یکی از منتقدان ادبی صاحبنام در یک برنامه تلویزیونی از "عشق و دسیسه" اثر شیلر به عنوان داستان عاشقانه زیبای مورد علاقهاش یاد میکند. در هر سه اثر یاد شده، معشوق به دست عاشق کشته میشود. در "اتللو" خفه میشود، در "وویتسک"، با ضربات چاقو به قتل میرسد و در "عشق و دسیسه" مسموم میشود.
برای مردان این سه اثر از زیباترین داستانهای عاشقانهای هستند که خواندهاند، اما چه تعداد از زنان ممکن است از این آثار به عنوان زیباترین آثاری که خواندهاند یاد کنند؟
نکتهای که کلوگر به آن اشاره میکند، استعداد یادگیری انسان است. زنان یاد میگیرند که مانند مردان بخوانند. این امر چندان دشواری نیست. شخصیتهای کلیدی و جالب اکثر آثار ادبی کلاسیک مردان هستند. ما تلاش میکنیم با آنها همزادپنداری کنیم و آنها کم کم سلیقه و نوع خواندن ما را شکل میدهند.
"زنان و مردان به گونهای متفاوت از هم یک متن را میخوانند؛ همانطور که به گونهای متفاوت از هم زندگی میکنند و با خواستها و نیازهای متفاوت از هم بزرگ میشوند"کدام زنی حاضر است که با دختران فریبخورده داستانها، زنان حیلهگر یا آنان که ابزار سرگرمیاند، همزادپنداری کند؟ خوانندگان زن بهتدریج خواستهها و علایق مردانه را از آن خود میکنند و گمان میکنند که آنها ویژگیهای عمومی انسانیاند. ما میگوییم "بله، من با قهرمان داستان احساس همدلی میکنم. ما هم مثل آنها هستیم." اما در دل میدانیم که نیستیم، و آنچه برجا میماند پس زدن و حقیر شمردن زنانگیست. امری کسالتآور و حاشیهای که به اندازه دغدغهها و ماجراجوییهای مردان ارزش پرداختن ندارد.
"زنان به گونهای دیگر میخوانند"، جستارهایی از روت کلوگر
روت کلوگر مثالی میآورد و مینویسد:
"رویارویی هملت با مرگ و نوع رابطهاش با پدر و مادر، شک و وسوسههای فاوست است که مورد توجه خواننده زن قرار میگیرد و رنج عمیق و آرام گرچن و شور و شوق افلیا و جنون و مرگ هر دوی آنها اما فراموش میشود.
رنج و مرگ گرچن و افلیا برای خواننده مرد قابل پذیرش است. او با این چهره از زنان در آثار ادبی آشناست. بارها آن را خوانده است و همراه همسراین تکرار کرده است:
پسر گستاخ چید رز سرخ دشت را
رز سرخ تقلا کرد و فروکرد خارش را
اما چاره نکرد و آخ
او باید رنج بکشد
ای رز سرخ، رز سرخ دشت"
اشاره کلوگر به شعری از فرانز شوبرت است به نام "رز سرخ دشت" که آن را بر اساس شعری از گوته نوشته است. در این شعر "رز سرخ" استعارهای از دختر جوان و زیباییست که مورد توجه پسر جوانی قرار میگیرد، اما در برابر او مقاوت میکند. ولی پسر جوان- که شعر او را پسر وحشی گستاخ مینامد- سرانجام مقاومت دختر را میشکند.
"اما خوانش و برخورد با متنهایی که درباره انسان، احساسات و روابط و مناسبتهای آن هستند، وابسته به جنسیت است." روت کلوگر، نویسنده و منتقد یهودی آلمانیتبار"
نویسنده از این شعر به عنوان شعری مزورانه و ریاکارانه یاد میکند که در آن تعرض و غلبه زور پسر بر ضعف دختر همچون سرنوشت ناگزیر دختر نشان داده میشود که گویی دختر چارهای جز تن دادن به خواست پسر ندارد و علاوه بر این در شعر این تعرض همانند صحنهای عاشقانه ترسیم میشود. کلوگر مینویسد، برای آنکه چنین شعری از نگاه یک زن یا دختر، زیبا بهنظر آید، لازم است که چشمهایش را ببندد و بر آگاهی انسانیاش پا بگذارد تا بتواند همراه همسرایان تکرار کند:
"اما چاره نکرد و آخ
او باید رنج بکشد
ای رز سرخ رز سرخ دشت."
در انتها روت کلوگر بر پذیرش تفاوت خوانش زنان و مردان تأکید میکنند و اینکه دغدغهها و وسوسههای قهرمانان مرد داستانها لزوماً وسوسهها و دغدغههای انسانی و فراجنسیتی نیستند.
او در کتاب دیگری به نام "زنان چگون مینویسند" ( ۲۰۱۰) این پرسش را پی میگیرد که آیا زنان به گونهای دیگر مینویسند؟ او در این کتاب آثار نویسندگان زن از کشورهای مختلفی از جمله ایران را بررسی میکند. در نوشتاری دیگری به این کتاب خواهم پرداخت.
اخبار مرتبط
دیگر اخبار این روز
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران