پرسش و پاسخ: اوراق قرضه و اوراق قرضه یورو

این نظر که هفده کشورعضو حوزه پول واحد اروپایی – یورو – به طور دستجمعی اوراق قرضه ای را صادر کنند و برای کسب عایدی مشترک به فروش برسانند به تدریج پذیرش بیشتری می‌یابد. این طرح تا کنون از حمایت برخی از افراد متنفذ در جهان برخوردار شده است؛ از جمله جورج سوروس، میلیاردر معروف و صاحب موسسات عمده سرمایه گذاری، گفته است که اوراق قرضه اروپایی – یا یوروباند – می تواند راه خوبی برای کاهش هزینه اخذ وام توسط آن دسته از کشورهای حوزه یورو باشد که با دیون سنگین دست به گریبانند. جولیو ترمونتی، وزیر دارایی ایتالیا هم گفته است که صدور یوروباند "راه حل اساسی" برای بحران بدهی کشورهای عضو حوزه یورو است. در حال حاضر، کشورهای دارای بدهی سنگین خارجی در صورت تمایل برای دریافت وام از بازارهای بین المللی مثلا از طریق صدور و فروش اوراق قرضه دولتی، با مشکل مواجه می شوند زیرا وام دهندگان تنها در صورتی مایل به خرید این اوراق هستند که بهره بالایی برای آنها منظور شود که به معنی هزینه سنگین اخذ وام برای کشور صادر کننده است. وام دهندگان به این دلیل خواستار نرخ بهره بالاتری هستند که ممکن است کشور صادر کننده به دلیل بار سنگین وام خارجی، قادر به بازپرداخت بهره و حتی اصل اوراق قرضه نباشند و بهره بالاتر عملا عایدی بالاتری است که برای ریسک بیشتر این اوراق مطالبه می‌شود.

"این نظر که هفده کشورعضو حوزه پول واحد اروپایی – یورو – به طور دستجمعی اوراق قرضه ای را صادر کنند و برای کسب عایدی مشترک به فروش برسانند به تدریج پذیرش بیشتری می‌یابد"صدور یوروباند به این معنی است که تمامی هفده کشور حوزه یورو، که بعضی از آنها مانند آلمان و فرانسه از اعتبار مالی مناسبتری برخوردارند، عملا پرداخت بهره و اصل وام ها را متقبل می‌شوند. ژوزه مانوئل باروسو، رئیس کمیسیون اروپا، گفته است که رسما طرح صدور یوروباند را به رهبران کشورهای عضو پیشنهاد خواهد کرد. این در حالیست که تصمیم گیرندگان اصلی اشتیاق چندانی به این طرح نشان نداده‌اند. دولت آلمان گفته است که در شرایط کنونی، صدور یوروباند "طرحی با معنی به نظر نمی رسد" زیرا کشورهای عضو حوزه یورو هرکدام سیاست اقتصادی خاص خود را طرح و اجرا می‌کنند. دولت آلمان همچنین نگران آن است که ممکن است صدور اینگونه اوراق قرضه باعث تضعیف عزم دولت های مقروض در مقابله با کسری بودجه آنها شود.

یوروباند چیست؟ دولت‌ها برای قرض پول به صدور اوراقی موسوم به اوراق قرضه مبادرت می‌ورزند و سرمایه گذاران این اورا ق را خریداری می‌کنند. دولت صادرکننده اوراق قرضه متعهد می شود تا طی مدتی معین، مثلا ده سال، هر ساله مقدار ثابت و مشخصی بهره، مثلا ۴ درصد، به خریداران پرداخت کند. در پایان دوره ده ساله، این اوراق سررسید می شود و اصل وام به دارندگان اوراق تادیه می گردد و به این ترتیب، وام دریافتی دولت تسویه می شود. به طور سنتی، اوراق قرضه دولتی امن ترین نوع سرمایه گذاری محسوب می شده و از جمله دارایی های مورد علاقه صندوق های بیمه بازنشستگی، شرکت های بیمه و بانک ها و برخی سرمایه گذاران خصوصی بوده که به دلیل تضمین بازپرداخت توسط دولت ها، به عواید کمتر آنها در مقایسه با اوراق بهادار دیگری مانند سهام شرکت ها رضایت می داده اند. صدور اوراق قرضه یکی از راه های اصلی دولت ها برای تامین منابع لازم برای هزینه های دولتی است.

"جولیو ترمونتی، وزیر دارایی ایتالیا هم گفته است که صدور یوروباند "راه حل اساسی" برای بحران بدهی کشورهای عضو حوزه یورو است"یوروباند هم دقیقا به همین ترتیب عمل می کند با این تفاوت که بازپرداخت آن توسط تمامی هفده کشور عضو حوزه یورو تضمین می شود. بازار اوراق قرضه چیست؟ پس از صدور و فروش اوراق قرضه، دولت به پول مورد نظر خود می رسد و در همانحال، خریداران تا زمان انقضای مهلت و سررسید این اوراق، هرساله بهره لازم را کسب می کنند. در همانحال، این اوراق قابل خرید و فروش در بازار اوراق بهادار نیز هست و بهای آنها با توجه به نرخ بهره در هر زمان مشخص، نوسان می کند. به عنوان مثال، اگر بازار اوراق بهادار پیش بینی کند که قرار است نرخ بهره افزایشی قابل توجه داشته باشد، طبیعی است که تمایل به خرید اوراق قرضه با بهره ثابت ۴ درصد در سال جذابیت کمتری دارد و خریداران ترجیح می‌دهند به جای خرید این اوراق، پول خود را برای کسب بهره بالاتر به بانک های تجاری بسپارند. و برعکس، پیش بینی کاهش نرخ بهره طی سال های آینده بر جذابیت چنین اوراقی می افزاید.

یکی دیگر از عوامل موثر بر بهای اوراق قرضه دولتی، میزان اطمینان به توانایی دولت صادر کننده به تادیه بهره سالانه و بازپرداخت اصل وام در زمان سررسید اوراق است و این عامل است که باعث کاهش ارزش اوراق قرضه دولت‌هایی مانند یونان شده است. عایدی اوراق قرضه چیست؟ مفهوم عایدی اوراق قرضه پیچیده به نظر می رسد اما در واقع محاسبه ای بسیار ساده است. فرض کنیم که سرمایه گذاری اوراق قرضه خاصی را می‌خرد. این اوراق در ابتدا به مبلغ ۱۰۰ یورو با وعده بهره ۴ درصد به مدت ده سال صادر شده و به این ترتیب، از زمان صدور تا زمان سررسید، یک عایدی ۴ یورویی در سال را نصیب خریدار می کند. حال به هر دلیل، مثلا بی‌اعتمادی به توانایی مالی دولت صادر کننده، بهای این اوراق در بازار اوراق بهادار به ۵۰ یورو تنزل می کند اما هنوز هم دولت صادر کننده هر سال ۴ یورو را به خریدار می دهد.

"صدور یوروباند به این معنی است که تمامی هفده کشور حوزه یورو، که بعضی از آنها مانند آلمان و فرانسه از اعتبار مالی مناسبتری برخوردارند، عملا پرداخت بهره و اصل وام ها را متقبل می‌شوند"در چنین صورتی، عایدی این اوراق از ۴ درصد اولیه به ۸ درصد افزایش یافته است. معمولا خبرهای مربوط به اوراق قرضه با ذکر عایدی آنها در هر زمان مشخصی همراه است و بهای اولیه فروش آنها، که در مثال ما ۱۰۰ یورو بود، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. اهمیت بازار اوراق قرضه در چیست؟ بازار اوراق قرضه از آن جهت مهم است که عملیات آن عملا هزینه دولت در اخذ وام را تعیین می‌کند. زمانی که دولت یک کشور به منابع مالی نیاز دارد، به صدور اوراق قرضه جدید مبادرت می‌ورزد اما برای فروش این اوراق، باید نرخی را وعده دهد که به نرخ "عایدی" اوراق موجود این دولت در بازار نزدیک است. در مثال قبلی ما، اگر دولت مورد نظر در صدد کسب وام بیشتری از طریق صدور اوراق قرضه باشد، باید در نظر بگیرد که عدم اطمینان بازار به اعتبار مالی این دولت باعث کاهش ارزش اوراق قرضه صادره از سوی آن، و در نتیجه، افزایش عایدی این اوراق شده است.

بنابراین، برای موفقیت در فروش اوراق قرضه جدید، باید نرخ بالاتری را منظور دارد و در نتیجه، "هزینه" بالاتری را برای اخذ وام تقبل کند. در مورد دولت یونان، کاهش رده اعتباری این کشور باعث نگرانی در مورد خطر نکول (ناتوانی در انجام تعهدات مالی) اوراق قرضه موجود آن و در نتیجه، کاهش شدید بهای این اوراق در بازار شده است. کاهش بهای این اوراق در بازار به معنی افزایش عایدی اوراق قرضه دولت یونان و در نتیجه، هزینه سنگین صدور اوراق قرضه جدید به منظور اخذ وام از بازار مالی بوده است. و این در حالی است که دولت یونان برای تادیه به موقع بهره اوراق قرضه موجود خود و بازپرداخت اوراقی که سررسید آنها فرا می رسد، پولی نداشته و محتاج اخذ وام از بازار بوده است. طبیعی است که اگر اوراق قرضه یوروباند به جریان افتد، یونان می تواند با اتکای به حمایت و اعتبار دستجمعی تمامی کشورهای عضو حوزه یورو، وام مورد نظر را با هزینه نازلتر کسب کند.