فقر و نابرابری؛ محصول دو دولت هاشمی و احمدی‌نژاد/ رییس‌جمهور هر کاری دلش می­‌خواهد می‌کند!

سرویس اقتصادی«فردا»:

سال ۱۳۹۱ را می­ توان یکی از بدترین­ها سال­ها از نظر اقتصادی دانست زیرا در نتیجه سیاست­های اشتباه دولت بسیاری از شاخص­های اقتصاد کلان کشور در  وضعیت نامطلوب قرار گرفتند. بالا رفتن نرخ ارز در میانه سال، ارزش پول ملی را به نصف کاهش داد. از سوی دیگر به­ خاطر اجرای نادرست قانون هدفمندی یارانه ­ها رکودی بی­ سابقه دامنگیر بخش­های تولیدی کشور شد و از سوی دیگر کشور بیشترین نرخ تورم در سی سال گذشته را تجربه کرد. شرایط اقتصادی کشور در سال گذشته و سیاست­ های اقتصادی دولت در این سال بهانه­ای شد تا با «مهدی تقوی»، اقتصاددان به گفتگو بنشینیم.

- آقای تقوی به­ عنوان یک اقتصاددان، وضعیت اقتصادی مردم در سال ۹۱ را چگونه ارزیابی می­کنید؟

- وضعیت اقتصادی مردم روز به روز خراب­تر می­شود. براساس شاخص­هایی مثل نرخ تورم و نرخ ارز می­ توان به این نتیجه­ گیری رسید.

"سرویس اقتصادی«فردا»: سال ۱۳۹۱ را می­ توان یکی از بدترین­ها سال­ها از نظر اقتصادی دانست زیرا در نتیجه سیاست­های اشتباه دولت بسیاری از شاخص­های اقتصاد کلان کشور در  وضعیت نامطلوب قرار گرفتند"براساس آمار مرکز آمار ایران از سال ۱۳۸۴ تاکنون ۷۲ درصد قدرت خرید مردم ایران کاهش پیدا کرده است یعنی به­ طور متوسط ایرانی­ها می­توانند ۷۲ درصد کمتر از قبل کالا بخرند. در این وضعیت اقشار پایین جامعه ضربه شدیدتری می­خورد. دولت به این اقشار ۴۵ هزارتومان یارانه نقدی می­دهد اما از طرف دیگر کالاهایی که می­خرند قیمتش بسیار بالاتر از گذشته است یعنی قبلا اگر این اقشار ۱۰۰هزار تومان پول داشت و با آن کالا می­ خریدند حالا همان پول را می­دهند و فقط ۲۸ درصد کالا می­ خرند و اگر بخواهند همان مقدار قبلی کالا را بخرند باید ۳ برابر بیشتر پول بدهند. بنابراین مردم فقیرتر شده­ اند.

- فکر می­کنید مهمترین دلایل فقیرتر شدن مردم چیست؟

- این مشکلات ۲ دلیل دارد؛ یکی هدفمندی یارانه­ ها و دیگری تحریم ­ها. وقتی اقتصاد شما به واردات وابسته است و دلار گران ­تر می­شود این به معنی واردات گران­ تر است و واردات گران­ تر هم یعنی کالای گران­ تر در بازار.

- بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقد هستند که قانون هدفمندی یارانه­ها قانون خوبی است اما دولت به شکل درستی این قانون را اجرا نکرد.

نظر شما در این زمینه چیست؟

- این نظر دکتر پژویان است؛ ایشان دوست من هستند و من برایشان احترام قائلم ولی با ایشان اختلاف نظر دارم. این جمله دکتر پژویان است که هدفمندی یارانه ­ها خوب است اما اجرایش بد است. خب، اگر دولت نمی­تواند قانون هدفمندی یارانه ­ها خوب اجرا کند چرا اصلا این قانون را مطرح کرد؟! مثلا یک نمونه اجرای بد این قانون این بود که قرار بود درآمد حاصل از هدفمندی تقسیم شود و ۲۰ درصد آن به دولت برسد، ۳۰ درصد آن به بخش تولید و ۵۰ درصد بین مصرف­کنندگان تقسیم شود که آن ۳۰ درصد سهم تولید را دولت پرداخت نکرد. هر دانشجوی اقتصاد می­داند که وقتی که شما هزینه ­های یک بنگاه را بالا ببرید، منحنی هزینه به سمت بالا و چپ کشیده می­شود و در نتیجه منحنی عرضه کل اقتصاد به سمت بالا و چپ می­کشد. در این شرایط هم تولید پایین می­ آید و هم قیمت­ها بالا می ­رود.

"از سوی دیگر به­ خاطر اجرای نادرست قانون هدفمندی یارانه ­ها رکودی بی­ سابقه دامنگیر بخش­های تولیدی کشور شد و از سوی دیگر کشور بیشترین نرخ تورم در سی سال گذشته را تجربه کرد"این را هر دانشجوی اقتصادی می­داند و لازم نیست کسی استاد اقتصاد باشد تا این موضوع را بفهمد. این شرایط رکود تورمی در اقتصاد نام دارد. یعنی شما ۲ بد دارید یکی بیکاری و رکود است و دیگری تورم. شاهکار در اینجا بود که با آن ۳۰ درصدی که به تولید داده نشد هر ۲ اینها را ایجاد کردند. الان نرخ بیکاری نسبت به قبل از اجرای طرح هدفمندی یارانه ­ها بسیار افزایش پیدا کرده است.

الان کارخانه­ ها یا تعطیل شده­ اند یا بخش بزرگی از کارگران خود را کنار گذاشته­اند. این تنها یکی از موارد اجرای غلط هدفمندی یارانه­ هاست.

- با این وجود دولت اصرار به اجرای فاز دوم هدفمندی دارد. به نظر شما اگر فاز دوم اجرا شود، وضعیت فعلی به کجا می­رسد؟

- این یک فاجعه است و ۷۲ درصد کاهش قدرت خرید مردم در سال آینده به ۸۵ درصد می­رسد. یعنی اگر قدرت خرید شما قبل ۱۰ بوده است الان به یک و نیم می­رسد.

- یکی دیگر از انتقادهای که به دولت وارد است مربوط به تخطی دولت از قانون می­شود.

"براساس آمار مرکز آمار ایران از سال ۱۳۸۴ تاکنون ۷۲ درصد قدرت خرید مردم ایران کاهش پیدا کرده است یعنی به­ طور متوسط ایرانی­ها می­توانند ۷۲ درصد کمتر از قبل کالا بخرند"دولت هم از بودجه تخطی داشته و هم از قانون هدفمندی یارانه­ها.

- ببینید آقای احمدی­ نژاد هر کاری دلش می­خواهد می­کند! این وظیفه گروه­های ناظر است که جلوی او را بگیرند. اگر پول­ها را برخلاف بودجه مصرف کرده دیوان محاسبات مسئول رسیدگی است. اگر قوانین را بد اجرا کرده است، مجلس باید نظارت می­کرد. همه اینها تقصیر خود احمدی­ نژاد نیست.

- ولی رئیس­ جمهور بارها نشان داده است که به حرف نهادهای نظارتی هم گوش نمی­کند. دولتی که در ابتدای تشکیلش سازمان برنامه و بودجه را تعطیل می­کند، به نظر نمی­رسد به دیگر نهادهای نظارت هم معتقد باشد.

فکر می­کنید نظارت برای چنین دولتی کافی است؟

- ببینید سازمان برنامه و بودجه، برنامه ­ریز و بودجه ­ریز بود که برخی از کارشناسانش خبره این کار بودند. خب الان اتفاقی که افتاده است این است که سازمان برنامه کنار گذاشته شده است و بودجه مستقیم می­رود به دفتر ریاست جمهوری. اشکال دولت این است که به تخصص بها نمی­دهد و معلوم است به این ترتیب برنامه ­ریزی درست نیست و در نتیجه اجرا درست نیست. از طرف دیگر اهرم­های کنترلی هم با قدرت کار نمی­کند. مجلس باید از دولت بپرسد که چرا از بودجه تخطی کرده است.

"بنابراین مردم فقیرتر شده­ اند.- فکر می­کنید مهمترین دلایل فقیرتر شدن مردم چیست؟- این مشکلات ۲ دلیل دارد؛ یکی هدفمندی یارانه­ ها و دیگری تحریم ­ها"در همین ماجرای بودجه، دولت بودجه را در اسفندماه به مجلس داد. این کلک دولت است. این موضوع باعث می­شود پروژه­ هایی که دولت می­خواهد انجام دهد با مشکل روبه ­رو شود.

- پس این موضوع به ضرر خود دولت است!

- بله هست اما دولت ۵ ماه دیگر می­رود، ضرری نمی­کند بلکه این مردم هستند که ضرر اصلی را می­ کنند. من نمی­دانم از نظر روانشناسی دولت چه در سر دارد اما این مسائل مثل قانون بودجه با قوانین اقتصادی موجود نمی­ خواند و این وظیفه نهادهای کنترل دولت است که جلوی آن را بگیرند.

- دولت فعلی مدعی است که پاک­ترین دولت در طول تاریخ است. به نظر شما می­توان از نظر اقتصادی این عنوان را به دولت آقای احمد ی­نژاد داد؟

- این را دیوان محاسبات می­تواند بگوید که دولت چقدر تخلف مالی داشته است و آیا پاک هست یا نه؟ اما مسئله دیگر این است که دولت می­ تواند پاک باشد ولی بهره ­وری پایین داشته باشد.

ادعای دولت پاک وقتی خوب است که بهروه ­وری بالا داشته باشد یعنی سیاست­های مالی مناسب اجرا کند، نرخ بیکاری را کاهش دهد، تورم را پایین بیاورد و رشد اقتصادی را بالا ببرد. اصلا دولت هر روز خودش را بشوید! وقتی تورم ۵۰ درصدی در کشور شاهد هستیم ادعای دولت پاک به چه درد می­ خورد؟!

- یکی دیگر از انتقادهایی که به آقای احمدی­نژاد وارد است این است که در دولت او بیشترین درآمد ارزی حاصل از فروش نفت نصیب کشور شد اما این درآمد صرف زیرساخت­های اقتصادی نشد. نظر شما در این زمینه چیست؟

- بله این درست است در هیچ دولت دیگری نفت بشکه­ای ۱۰۰ دلار نشد. دولت می­توانست با این درآمد بیشتر نرخ رشد اقتصادی را بالا ببرد. البته در سال آخر دولت ما تحریم را داشتیم که در نتیجه این تحریم­ها فروش نفت کم شد اما در دوره اول احمدی­نژاد هم درآمد ارزی ناشی از فروش نفت بالا بود و هم صادرات نفت ولی استفاده بهینه از ارز حاصل از فروش نفت نشده است.

- به نظر شما در این چند ماه باقیمانده از عمر دولت آقای احمدی­نژاد او می­تواند شرایط اقتصادی را بهبود ببخشد؟

- خیر، در این چند ماه نمی­تواند کاری بکند.

"نظر شما در این زمینه چیست؟- این نظر دکتر پژویان است؛ ایشان دوست من هستند و من برایشان احترام قائلم ولی با ایشان اختلاف نظر دارم"تنها دولت بعدی می­تواند سیاست­های پیگیری کند که سیاست­های این دولت را خنثی کند. مثلا همین عیدی ۸۵ هزارتومانی که دولت به مردم داد با این تفکر بود که دولت دارد توزیع عادلانه درآمد انجام می­دهد اما با این کار دارد قشر متوسط را حرکت می­دهد به سوی قشر فقیر و آن وقت فاصله فقرا و ثروتمندان زیاد می­شود و ضریب جینی بالا می­رود. آقای احمدی­نژاد برود ضریب جینی را بخواند و ببیند که ما در ۲ دوره در اقتصاد ضریب جینی­مان افزایش پیدا کرد و نابرابری درآمد زیاد شد؛ یکی دوره سیاست­های تعدیل آقای رفسنجانی است و دیگری سیاست­های هدفمندی یارانه­های آقای احمدی­نژاد. فقط خدا کند دولت بعدی سیاست­هایی را اجرا کند که این نابرابری­ها کم شود و وضعیت اقشار آسیب­پذیر بهتر شود.