بی پولی و مصرف بالا؛ مشکلات صنعت گاز ایران

به گفته میر کاظمی در زمان اوج مصرف گاز، بیشتر از ۲۰۰ میلیون متر مکعب کسری گاز وجود دارد مسعود میرکاظمی وزیر نفت ایران از کمبود منابع مالی برای توسعه میدانهای گاز ابراز نگرانی کرده و گفته است که در زمان پیک مصرف گاز، بیش از ۲۰۰ میلیون متر مکعب کسری گاز وجود دارد. به گفته آقای میرکاظمی، هم اکنون ۱۹ میلیارد دلار پروژه نیمه تمام در صنعت گاز وجود دارد که تنها سه میلیارد دلار بودجه برای تکمیل آن در نظر گرفته شده است. آقای میرکاظمی که در دولت اول محمود احمدی نژاد وزیر بازرگانی بود، در اولین اظهار نظر رسمی به عنوان وزیر جدید نفت، در "همایش صنعت گاز ایران" وضعیت تولید و مصرف گاز را نامطلوب توصیف کرده است. ایران از دوازده سال پیش، کار توسعه میدان گازی پارس جنوبی که نیمی از ذخایر این کشور را در خود جای داده، شروع کرده است اما توسعه این میدان گازی در چهار سال گذشته به دلیل تحریم های بین المللی و کمبود منابع مالی بسیار کند بوده است. سرمایه گذاران خارجی رغبت چندانی برای همکاری با ایران نشان نمی دهند و برخی شرکت های بزرگ نفتی که در سالهای گذشته با ایران در اجرای پروژه های نفتی همکاری می کردند، از شروع یک همکاری تازه سرباز زده اند.

"به گفته آقای میرکاظمی، هم اکنون ۱۹ میلیارد دلار پروژه نیمه تمام در صنعت گاز وجود دارد که تنها سه میلیارد دلار بودجه برای تکمیل آن در نظر گرفته شده است"ایران با وجود مذاکرات طولانی خود با شرکت هایی نظیر توتال و شل بر سر توسعه میدان گازی پارس جنوبی نتوانسته، نظر آنها را برای سرمایه گذاری و مشارکت جلب کند. اصرار ایران به ادامه غنی سازی اورانیوم و نادیده گرفتن قطعنامه های تنبیهی شورای امنیت سازمان ملل باعث شده تا سرمایه گذاران خارجی به خصوص شرکت های بین المللی فعال در نفت و گاز تمایلی به همکاری با ایران نشان ندهند. شرکت هایی نظیر توتال، شل، انی و رپسول که پیش از این در پروژه های نفتی با ایران همکاری می کردند، با وجود امضا تفاهم نامه هایی با ایران، تمایلی به همکاری ندارند. تکیه بر منابع محدود داخلی برای تامین منابع مالی، دولت ایران سعی کرده از منابع داخلی برای توسعه منابع نفت و گاز استفاده کند اما این منابع بسیار محدود است و این کشور قادر نیست پول مورد نیاز توسعه میادین نفت و گاز را از داخل تهیه کند. وزارت نفت ایران به دلیل کمبود سرمایه نتوانسته میدان گازی پارس جنوبی را بر اساس برنامه پیش ببرد وزارت نفت ایران مدتها پیگیر ایجاد بانکی ویژه برای صنعت نفت بود تا به وسیله منابع این بانک بتواند کمبود های مالی برای توسعه میدانهای نفت و گاز را برطرف کند اما هنوز سرنوشت این بانک که مدتها سرزبانها بود، نامشخص است و اکنون دولت در پی فروش ارواق مشارکت ارزی است.

قرار است برای تامین سرمایه مورد نیاز توسعه میدان گازی پارس جنوبی، یک میلیارد یورو اوراق مشارکت منتشر شود و درآمدهای ناشی از فروش اوراق مشارکت در فازهای ۱۲، ۱۵، ۱۶، ۱۷ و ۱۸ پارس جنوبی هزینه خواهد شد. در چنین شرایطی وزیر جدید نفت ایران می گوید که بیشتر از ۱۹ میلیارد دلار پروژه نیمه کاره در صنعت گاز وجود دارد در حالی که برای تکمیل آن تنها سه میلیارد دلار بودجه در نظر گرفته شده است. بنابر این، حتی اگر در سالهای آینده نیز سالانه همین اندازه بودجه برای توسعه بخش گاز در نظر گرفته شود، بیشتر از شش سال دیگر اجرای این پروژه های نیمه کار طول خواهد کشید. آقای میرکاظمی می گوید: "متاسفانه سرمایه گذاری های مورد نیاز برای توسعه میدان های جدید تولید گاز به دلایلی دچار مشکل شده و در سه سال آینده میدان جدیدی به میدان های تولیدی گاز افزوده نخواهد شد." مصرف از تولید پیشی می گیرد نگرانی دیگر ایران رشد سریع مصرف گاز است. بنابر آخرین گزارشها، مصرف گاز در ایران سالانه بیشتر از ده درصد رشد دارد و به دلیل ثابت ماندن تولید و کاهش سرمایه گذاری، پیش بینی می شود گاز در آینده با بحران رو به رو شود.

"آقای میرکاظمی که در دولت اول محمود احمدی نژاد وزیر بازرگانی بود، در اولین اظهار نظر رسمی به عنوان وزیر جدید نفت، در "همایش صنعت گاز ایران" وضعیت تولید و مصرف گاز را نامطلوب توصیف کرده است"آقای میرکاظمی نیز می گوید: "اگر رشد مصرف ده درصدی گاز ادامه یابد جدا از مشکل پیک مصرف، دچار مشکل جدیدی خواهیم شد." ایران در چهار سال اخیر نتوانسته قراردادی با شرکت های بین المللی برای توسعه میدان گازی پارس جنوبی امضا کند در چند سال اخیر، همواره ایران در فصل زمستان با مشکل کمبود گاز مواجه بوده و به گفته وزیر نفت ایران، در پیک مصرف روزانه ۲۰۰ میلیون مترمکعب کسری وجود دارد. این در حالی است که تولید فعلی گاز در ایران بیشتر از ۵۰۰ میلیون متر مکعب است ولی در زمستان با افزایش مصرف، دولت بارها ناچار شده تا گاز صنایع و نیروگاهها را قطع کند و آن را در اختیار خانوارها بگذارد. بنابر گفته آقای میرکاظمی مشکل کمبود گاز امسال هم ادامه می یابد و "در فصل زمستان مجبوریم به دلیل افزایش تقاضای انرژی، گاز برخی از صنایع را قطع کنیم." با تصویری که وزیر جدید نفت ارائه داده، کمبود گاز در زمستان قطعی است و با مشکلاتی که برای تامین منابع مالی توسعه میدان های گازی وجود دارد، این مشکل تا سالها کمابیش ادامه خواهد یافت مگر این که تغییری در شرایط بین المللی ایران ایجاد شود. بنابر برنامه بیست ساله سند چشم انداز (تا سال ۱۴۰۴)، باید تولید گاز از حدود ۵۰۰ میلیون متر مکعب به بیشتر از سه برابر برسد. وزارت نفت پیش بینی کرده که برای توسعه صنعت نفت و گاز تا سال ۱۴۰۴ یعنی ۱۶ سال دیگر به حدود ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد.

عملی کردن این برنامه بدون همکاری و مشارکت سرمایه گذاران خارجی امکان پذیر نیست و اگر ایران نتواند سرمایه گذاران بزرگ و شرکتهای بین المللی نفتی را به سرمایه گذاری و همکاری در پروژه های نفتی متقاعد کند، به اهداف خود نخواهد رسید. در حال حاضر به دلیل اصرار ایران به ادامه غنی سازی اورانیوم و احتمال تشدید تحریم های بین المللی، این نگرانی وجود دارد که سرمایه گذاران خارجی همچنان از همکاری با ایران خودداری کنند و توسعه صنعت نفت و گاز ایران با موانع جدی تری مواجه شود. از نظر کارشناسان، تا زمانی که تغییری در روند پرونده هسته ای ایران ایجاد نشود، وضعیت سرمایه گذاری خارجی در ایران به مراتب بدتر خواهد شد و تنگناهای بیشتری را در تامین سرمایه و تکنولوژی مورد نیاز برای توسعه صنعت نفت ایران در پی خواهد آورد